Trang ChủKim ÂuBáo ChíLưu TrữVấn ĐềChính Nghĩa ViệtĐà LạtThư QuánDịch ThuậtTự Điển

Tác Phẩm Chính Nghĩa BBC LONDON HISTORY AUSTRALIAN RFI PARIS Chân Thiện Mỹ Tác Giả

ESPN3BannerLottery

 

 

 

 

US Senator John McCain , Kim Âu Hà văn Sơn

NT Kiên , UCV Bob Barr, Kim Âu Hà văn Sơn

 

 

 

 

 

Nguyễn Thái Kiên , Kim Âu Hà văn Sơn, Cố vấn an ninh đặc biệt của Reagan-Tỷ phú Ross Perot,Tŕnh A Sám

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TỪ MỘT LỜI ĐƯA ĐẨY HÀO NHOÁNG                                                         

    

 

Tin tức báo chí cho biết, Ṭa Thánh đă chính thức bổ nhiệm GM Nguyễn Văn Nhơn làm TGM phó tổng giáo phận Hànội. Việc dư luận và báo chí đồn thổi rùm beng về sự bổ nhiệm thêm nhân sự tại TGP Hànội, nay đă trở thành hiện thực. Nói ǵ th́ nói, tin tức của website Nữ Vương Công Lư, mà có người cho là phản gián của VGCS, là đúng. Nếu website này là phản gián của CS, th́ người ta có thể khẳng định mà không sợ sai lầm rằng, Ṭa Thánh không c̣n phải là người có quyền chọn các giám mục VN nữa, bởi v́ việc chọn lựa các giám mục của Ṭa Thánh là chuyện hoàn toàn bí mật, không ai biết được. Thẩm quyền này hiện nay là của Bộ Chính Trị đảng VGCS cho nên Website NVCL mới lanh tay lẹ miệng như thế được? Đức Giáo Hoàng chỉ endorse cho có lệ mà thôi. Điều đáng buồn cười là ngay sau khi GM Nguyễn Văn Nhơn được bổ nhiệm, th́ TGM Ngô Quang Kiệt lại trấn an dư luận bằng một lời đưa đẩy rất hào nhoáng, đầy tính chất xă giao mầu mè rằng: “Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Nhơn, đương kim Chủ tịch HĐGMVN là bậc đáng kính hoàn toàn xứng đáng nhiệm vụ Tổng giám mục.” Lời  của TGM Ngô Quang Kiệt muốn nói vị tân phó TGM lên thay thế ngài chỉ là vấn đề thời gian. Như vậy ban lănh đạo của ṭa TGP Hànội có thể nói là đă trở nên lạm phát, v́ ngoài 2 vị chánh và phó TGM, c̣n có đức cha Chu Văn Minh là một người xưa rầy hầu như bị "loại khỏi ṿng chiến." Nhiều người Hànội cho rằng đức cha Minh mới là một con người kín đáo, khôn ngoan, và đạo hạnh thật.

     Từ một lời nói đưa đẩy đầy hào nhoáng của đức TGM Ngô Quang Kiệt nhằm che dấu một sự thật hết sức phũ phàng, chúng tôi thấy cần trở lại với vấn đề t́m hiểu nội t́nh của Giáo Hội Công Giáo VN hiện nay.

    Trước đây hai năm, chúng tôi đă đưa ra nhận định cho rằng, nói chung GHCGVN đang dần dần biến thành một giáo hội quốc doanh mang sắc thái VN, mà chúng tôi gọi là một giáo hội quốc doanh phi quốc doanh. Lúc này đây, thực trạng đó càng hiển hiện rơ nét hơn. Do đó, chúng tôi xin được lần lượt gỏi đến quí bạn đọc 2 bài viết liên quan đến vấn đề này. Mặc dầu là bài cũ, nhưng thời gian vẫn không làm mất đi tính thời sự của các bài viết trong bối cảnh giáo hội và đất nước hiện nay.

 

     Và dưới đây là bài thứ nhất

 

 CÔNG GIÁO : CUỘC CHIẾN GIỮA HAI KHUYNH HƯỚNG

THEO CS ĐỂ GIỮ ĐẠO VÀ DIỆT CS ĐỂ CỨU ĐẠO

                                         

 

Duyên-Lăng Hà Tiến Nhất

 

 

 

     Trong một bài viết trước đây, chúng tôi có đưa ra nhận định rằng “rất có thể  Giáo Hội Việt Nam (GHVN), cả hai thành phần trong và ngoài nước, sẽ đi đến một cuộc nội chiến v́ ư thức hệ  trong một ngày không xa. Một bên là chủ trương đi theo CS để giữ lấy GH, c̣n bên kia là phải tiêu diệt CS để cứu GH và cứu đất nước”. Hôm nay, chúng tôi muốn mượn ư này, đặt thành một đề tài và khai triển thêm để chia sẻ với quí bạn đọc.

     Bài viết này sẽ lần lượt đề cập đến hai đề mục nằm trong chủ đề trên:

-   Một là cuộc xung đột trong các tôn giáo tại Việt Nam hiện nay, và cuộc xung đột v́ ư thức hệ trong Giáo Hội Công Giáo. 

-   Hai là Giáo Hội Công Giáo giữa hai khuynh hướng theo CS để giữ Đạo và diệt CS để cứu Đạo : nguyên nhân và những xung đột.

 

 

I.   Nội Chiến Tôn Giáo Và Sự Xung Đột V́ Ư Thức Hệ

 

1.   Nội Chiến Trong Các Tôn Giáo

 

    Sợ rằng nói đến chữ “chiến tranh” hay “xung đột” trong tôn giáo, nhiều người, và nhất là người công giáo không hiểu và không tin được nên sẽ bị dội ngược, người viết v́ thế buộc ḷng phải dài ḍng một chút để giải tỏa những nghi ngờ trong tâm trí bạn đọc về những từ ngữ dùng có thể bị coi là cuồng ngôn loạn ngữ này.

 

 

 

     Chiến tranh là sự xung đột, xẩy ra dưới muôn h́nh vạn trạng. Chẳng hạn những nỗ lực đẩy lui sự dốt nát thường gọi là “giặc dốt”, người ta nói là cuộc chiến chống nạn mù chữ. Chính sách của một chính quyền nhằm tiêu trừ bọn tham quan sâu dân mọt nước gọi là cuộc chiến chống tham nhũng. Hai nhà văn, hay hai văn đàn tranh căi nhau trên báo chí về một quan điểm nhân sinh hay văn học, trong chừng mục nào đó sự việc mang ư nghĩa xung đột, người ta gọi là bút chiến. Hai chánh khách vận động ứng cử, căi nhau tóe lửa trước cử tri về các chánh sách quốc gia gọi là khẩu chiến. Từ đó suy ra, khái niệm về một cuộc xung đột hay chiến tranh không chỉ giới hạn trong ư nghĩa là phải có những đoàn quân ăn mặc uniform, trang bị súng ống, xe tăng, tầu chiến, máy bay bắn giết nhau loạn xạ, máu đổ đầu rơi. Hễ cứ có hai bên tranh dành nhau mà kết quả là kẻ thắng người thua, kẻ c̣n người mất th́ đều có thể gọi là xung đột hay chiến tranh cả. Tiếng Anh cũng dùng chữ như vậy. Chẳng hạn trên tờ San Jose Mercury News số phát hành ngày 26-9-2008 vừa qua, ngay trên cuối trang nhất, người ta gọi là “War of Words” hai bài diễn văn của hai đối thủ là Tổng Thống Mỹ George W. Bush và Tổng Thống Iran Mahmoud Ahmadinejad đọc trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc.

     Chuyện cụ Lư Văn Hợp bị lôi cổ ra khỏi bữa tiệc tiếp đón Đ/C Châu Ngọc Tri, chuyện bài viết Mục Vụ Xin Tiền của Lm Nguyễn Hữu Lễ, chuyện các vị Thượng Tọa Tuệ Sĩ và Trí Siêu đầu quân vào hệ thống Phật Giáo quốc doanh, chuyện Đại Hội Phật Giáo quốc doanh sắp tới tại Hànội âm mưu thôn tính và sát nhập Giáo Hội Phật Giáo VN Thống Nhất, vân vân và vân vân, chuyện nào cũng kéo theo những bài viết, những ư kiến đóng góp gay gắt trên các diễn đàn điện tử và báo chí, tất cả đều được coi là những trận bút chiến. Chưa hết, các vấn đề đó đôi khi cũng khuấy lên những cuộc đấu khẩu dữ dội trong các buổi hội họp của các hội đoàn hay từng nhóm bạn bè. Các cuộc đấu vơ mồm này không thể nói ǵ khác hơn là những trận khẩu chiến.

    Mỗi chuyện đáng tiếc kia, theo cách nh́n của con nhà lính, có thể coi là một trận đánh (battle). Nếu liên kết những trận đánh lẻ tẻ rời rạc lại, đặt chúng vào trong toàn cảnh của đất nước ta dưới chế độ cai trị của bọn thảo khấu ngoại hạng lưu manh và xảo quyệt hiện nay, chúng ta sẽ có thể kết luận rằng các tôn giáo chính của người VN đang thực sự lâm vào một cuộc chiến tranh (war) có thật. Cuộc chiến giới hạn trong nội bộ một tôn giáo, gọi là cuộc nội chiến tôn giáo tưởng cũng không phải là ngoa ngữ. H́nh thức nội chiến này xẩy ra trong tất cả các giáo hội của các tôn giáo có mặt tại Việt Nam hiện nay. Đáng chú ư nhất trong lúc này là cuộc chiến giữa hai phe Phật Giáo. Tin tức dồn dập trong những ngày gần đây cho thấy đă đến lúc t́nh h́nh có thể là một mất một c̣n giữa hai Giáo Hội Phật Giáo VN Thống Nhất và Giáo Hội Phật Giáo VN thường được gọi là Phật Giáo quốc doanh. Các giáo hội Tin Lành, Cao Đài và Ḥa Hảo cũng không thoát khỏi t́nh trạng bi đát tương tự. Kẻ gây nên t́nh trạng thương đau này chính là đảng CSVN. Có thể khẳng định rằng t́nh trạng xung đột trong nội bộ các giáo hội nhất định sẽ không c̣n nữa nếu CS bị tiêu diệt. Nói cách khác, bao lâu c̣n CS tại VN, bấy lây các tôn giáo c̣n xào xáo nhau không dứt, và đó là lư do chúng tôi phải xử dụng đến cụm từ “Nội chiến tôn giáo” để nói đến t́nh trạng này. Nghĩ mà coi, thời phong kiến không thế, thời thực dân không thế, các thời Cộng Ḥa không thế. Tại sao thời CS lại xẩy ra như thế, xẩy ra đều khắp trong tất cả các tôn giáo, chứ không riêng một tôn giáo nào. Sự thật rơ ràng đây là một chính sách rất thâm độc và nham hiểm của CS: không tiêu diệt được tôn giáo th́ gây ra loạn để trị loạn. Hay c̣n nói là dùng địch đánh địch hầu làm tiêu hao thế lực địch. Trước sau ǵ th́ vẫn là nằm trong kinh điển CS: tôn giáo là thuốc phiện, cần phải tiêu diệt. Hoặc:  Xóa bỏ tôn giáo, một thứ hạnh phúc ảo tưởng của nhân dân, là đ̣i hỏi hạnh phúc thật sự của nhân dân. Tùy hoàn cảnh và tùy thời gian, chính sách không thay đổi, chỉ thay đổi phương thức hành động.

     Cũng nên biết thêm, không phải chỉ có các tôn giáo mới gặp cảnh nội chiến, mà các tổ chức, các đoàn thể, các cộng đồng ở hải ngoại, các nhóm đấu tranh ở trong nước đều lâm vào t́nh trạng tương tự toàn là do bàn tay ác độc của CS gây ra.

     Cuộc chiến trong ḷng các tôn giáo tại VN hiện nay gọi là “nội chiến Tôn Giáo” tuy miễn cưỡng một tư, nhưng đó là sự diễn tả đúng và thực tế nhất. Bởi v́, nếu nói đây chỉ là một sự chia rẽ nội bộ, th́ sự việc không đáng quan ngại lắm. Sự chia rẽ thường chỉ  gây nên bởi những bất đồng nhỏ nhặt về h́nh thức, có thể là phương thức điều hành cơ cấu, hay đường lối thực hiện chánh sách. Loại bất đồng như thế c̣n có thể hàn gắn được, miễn là hai bên biết tương nhượng nhau. Nhưng một khi đôi bên đă đối nghịch nhau trên căn bản tư tưởng th́ nhất định chuyện ngă ngũ là phải có kẻ thắng người thua. Nó thực sự là một cuộc đấu tranh, một cuộc chiến.

     Riêng đối với đạo Công Giáo có thể nói là một GH có kỷ cương và kỷ luật nhất, t́nh trạng xung đột có hơi khác về h́nh thức, nhưng tựu chung vẫn là nằm trong chủ trương tiêu diệt Công Giáo của CS. Cuộc nội chiến trong GHCG là điều có thể tránh được nếu các thành phần trong GH biết nh́n vào sự thực, nhưng vẫn cứ để xẩy ra thật là một điều đáng buồn.

 

 

2.   Nội Chiến V́ Ư Thức Hệ Trong Công Giáo

 

     Nằm trong hệ ư thức, tức giáo lư của GHCG là niềm tin vào sự trường tồn vĩnh cửu của Hội Thánh do chính Chúa lập nên. Chính Chúa đă khẳng định: C̣n Thầy, Thầy bảo cho anh biết : anh là Phêrô, nghĩa là Tảng Đá, trên tảng đá này, Thầy sẽ xây Hội Thánh của Thầy, và quyền lực tử thần sẽ không thắng nổi (Mt 16,18).

    Không người CG nào lại không tin như thế. Ngoài đức tin ra th́ thực tế và lịch sử 2000 năm nay đă chứng minh rằng đạo CG tuy có lúc thịnh lúc suy, nhưng vẫn tồn tại và lan rộng. Chính đức tin và giáo lư của đạo đă biến người CG, mỗi cá nhân trở thành một người chiến sĩ có nhiệm vụ bảo vệ và phát triển GH. Nhưng có lẽ không mấy ai ngờ rằng cuộc nội chiến cay đắng hiện nay trong GHVN lại nằm ngay trong chính cái tinh thần hăng say bảo vệ và phát triển GH của người công gíao VN. Thật vậy, cũng là để bảo vệ và phát triển GH, một bên mà đa số thuộc hàng giáo phẩm, chủ trương qui thuận và đi theo CS để đạt mục đích giữ lấy đạo và phát triển đạo. C̣n bên kia là phần đông đảo giáo dân cùng với một số ít ỏi trong hàng lănh đạo, chủ trương ngược lại, phải tiêu diệt CS để cứu lấy GH và cứu đất nước. Phe chủ trương “giữ lấy đạo trước đă” không đưa ra một lời giải thích nào (chứ chưa nói đến một lư thuyết) cho đường lối của ḿnh. Phe chủ trương “chống CS để cứu đạo” cũng vậy, nhưng qua những bài viết của nhiều người, người ta có thể đọc được hai luận điểm như sau của phe này:

-   Một là CS là một tập đoàn bán nước hại dân.GH cũng là một thành phần của dân tộc nên phải đứng trên lập trường dân tộc trước sự suy vong của đất nước. GH đi theo CS khó khỏi mang tiếng đồng lơa, đắc tội với Tổ Quốc. 

-   Hai là nhiều hiện tượng coi là phản chứng của đường lối Phúc Âm xẩy ra trong GH nhưng không thấy hàng lănh đạo sửa sai. V́ thế giáo dân không đồng ư và không hiểu nổi nên không thể đồng t́nh với lănh đạo GH. Họ lên tiếng mạnh mẽ để phản đối.

     Không ai không biết rằng trên căn bản học thuyết, CG và CS là hai ư thức hệ đối nghịch nhau tuyệt đối, một bên hữu thần, một bên vô thần, một bên tự do, một bên độc tài. Chúng phủ định nhau tự bản thân. Do đó không thể có vấn đề sống chung ḥa hợp với nhau được. Trước kia toàn thể khối người CGVN theo đuổi cùng một học thuyết đứng chung cùng một lập trường, thực hành cùng một đường lối đối với CS. Nay các nhà lănh đạo GH đi theo một hướng khác ngược lại với hướng đi cũ và với đại đa số giáo dân. Do đó, sự việc làm phát sinh một cuộc xung đột giữa hai khuynh hướng như nói trên. Những chuyện xẩy ra giữa hàng giáo phẩm và giáo dân thường xẩy ra mới đây là những thí dụ về t́nh trạng xung đột. Nói đây là một cuộc xung đột, hơn nữa là cuộc xung đột v́ ư thức bảo tồn và phát huy GH nên gọi là cuộc nội chiến ư thức hệ có lẽ cũng không phải là vô lư.

     Chủ trương sống chung ḥa b́nh với CS như hiện nay của GH phát sinh từ lúc chế độ CS nằm trên bờ vực của sự sụp đổ vào khoảng năm 1979 sau khi CS xua quân tấn công nước láng giềng Campuchea. Năm sau tức 1980, HĐGMVN họp và đưa ra đường lối “sống Phúc Âm trong ḷng dân tộc”, và khẳng định “GH đồng hành cùng dân tộc”. Đây rơ ràng là một thông điệp chính trị ngụ ư mời gọi gởi cho đảng CS. GH đă nhận ra rằng CS không c̣n đủ nội lực để cùng một lúc chống lại tất cả mọi kẻ thù nên đă nhanh tay nắm lấy cơ hội đi bước trước trong cái thế hai kẻ thù phải bám lấy nhau để tồn tại. Sau đó ít năm, tức là từ 1986 khi VN mở cửa, lúc CS đứng vững trở lại cũng là lúc GH bắt đầu được thong dong hơn để phát triển. Thực tại này được nhận thấy qua các cơ sở vật chất được thiết lập, các tiện nghi được trang bị, nhân sự được bổ xung dồi dào, và việc xuất ngoại của các chức sắc được tự do thoải mái.

     Có người hỏi rằng đi với CS có phải là GH đă thực hành chủ trương của Ṭa Thánh có từ thời đức cố Giáo Hoàng Gioan XXIII không. Câu trả lời là không hẳn như thế. Các triều đại Giáo Hoàng Gioan XXIII và PhaoLô VI, Ṭa Thánh ḥa hoăn với CS và thường tỏ ra thiên vị CS. Nhưng dưới triều đức cố Giáo Hoàng Gioan Phalô II th́ khác. Không ai nói được là Đức Gioan PhaoLô II đi theo đường lối của hai vị tiền nhiệm. Ngài là người chống cộng triệt để ai cũng biết. Ngài đă khuyên các giám mục VN chấp nhận những thách đố mà Phúc Âm đem lại, noi gương các Thánh Tử Đạo đi trên con đường Đức Tin khi các vị này sang triều kiến Roma theo lệ Ad Limina Apostolorum. Đức Thánh Cha  c̣n mạnh dạn thúc dục các vị hăy “ra khơi”, nhưng nào có ai nghe đâu.

     Cũng có người cho rằng đường lối của HĐGMVN hiện nay đặt căn bản trên quan điểm của Đức Cố Giáo Hoàng Gioan XXIII về CS. Điều này tuy là đúng nhưng cũng sai. Quả thật Đức Cố Giáo Hoàng Gioan XXIII, trong Thông Điệp Ḥa B́nh Trên Trái Đất (Pacem in Terris) đă chỉ dậy rằng phải sáng suốt phân biệt và công b́nh đối với những lư thuyết và phong trào phản lại con người. Thông Điệp viết: “Cũng vậy, không thể đồng hóa những thứ triết thuyết sai lầm về bản tính, nguồn gốc, và cứu cánh của vũ trụ và con người, với những phong trào lịch sử được thiết lập v́ mục đích kinh tế, xă hội, văn hóa, hay chính trị, dù cho các phong trào ấy bắt nguồn hay khởi hứng từ các triết tuyết ấy. Một học thuyết  một khi đă thành h́nh và cố định th́ không thay đổi nữa, trong khi các phong trào th́ lấy hoàn cảnh cụ thể và biến đổi của cuộc sống làm đối tượng, nên không thể không bị ảnh hưởng v́ sự biến đổi …”. Lời dậy của Đức Giáo Hoàng ngụ ư là lư thuyết CS th́ măi măi sai, nhưng những người thực hành lư thuyết đó là các đảng CS th́ họ có thể thay đổi. Để tránh bị mang tiếng là quá khích và cố chấp trong cách phát biểu về GH cũng như về CSVN, chúng tôi xin minh định việc thừa nhận là đúng lời dậy bảo của Đức Thánh Cha. Nhưng chúng tôi cũng tin tưởng rằng lời dậy của Ngài chỉ đúng về mặt lư luận, và chưa bao giờ được chứng minh là đúng về mặt thực hành đối với đảng và chế độ CS. Người VN quen nói “chó đen giữ mực”, nghĩa là con chó lông đen cho đến chết vẫn là đen, không thể đổi thành mầu khác được. CS cho dù thành h́nh dưới h́nh thức là một đảng phái hay phong trào, qua thời gian, nó vẫn luôn luôn mang bản chất vô thần với đặc tính độc đoán, lưu manh và thảo khấu (predatory). Thực tế tại VN hơn 6 chục năm qua đă chứng minh điều đó. Đảng CSVN xem ra có thay đổi, nhưng thay đổi từ nham hiểm tàn ác đến nham hiểm tàn ác hơn, từ lưu manh điếm đàng đến lưu manh điếm đàng hơn. Tóm lại CSVN có thay đổi, nhưng thay đổi từ t́nh trạng đă tệ hại tiến đến t́nh trạng càng ngày càng tệ hại hơn rất nhiều. Cứ thử so sánh nội dung 2 văn kiện trước và sau về tôn giáo của CSVN ta sẽ thấy. Pháp Lệnh Tôn Giáo ban hành ngày 15-11-2004 c̣n độc ác và bóp nghẹt ghê gớm hơn gấp trăm gấp ngàn lần Sắc Lệnh về Tôn Giáo Hồ Chí Minh kư ban hành 49 năm trước, tức vào ngày 14-6-1955. Chính Đức HY Phạm Minh Mẫn cũng đă phải xác nhận Pháp Lệnh Tôn Giáo 2004 khắt khe hơn Sắc Lệnh Tôn Giáo 1955 của Hồ Chí Minh nhiều, và ngài kết luận: “Đừng nên ban hành Pháp Lệnh này th́ hơn”. Kinh nghiệm về CS th́ ngay một tay đầu sỏ CS Nga là ông Boris Yelsin đă phải nh́n nhận: CS dứt khoát phải thay thế thôi chứ không thể thay đổi được. Chúng tôi không nghi ngờ rằng bảo đảm vững vàng nhất cho sự tin tưởng của ḿnh là việc Đức Thánh Cha Benedicto XVI trong bài giảng lễ Đức Mẹ Lên Trời ngày 15-8-2007, đă xác định Con Rồng Đỏ với các đặc tính của nó trong sách Khải Huyền chính là chế độ toàn trị Stalin. Ngài nói: “……. there is the immemsely strong, red dragon with a striking and disturbing manifestation of power without grace, without love, of absolute selfishness, terror and violence …” (tạm dịch: ….. con rồng đỏ mạnh khủng khiếp, nó phô trương sức mạnh thô bạo và bất nhân một cách quyến rũ và khuấy đảo, tính ích kỷ tuyệt đối, sự kinh hoàng và bạo lực …). CSVN là con đẻ của chế độ ghê tởm này. Đức Thánh Cha đă chỉ đích danh con rồng đỏ là CS. Do đó không c̣n nghi ngờ ǵ nữa, nghĩ rằng CSVN đă thay đổi bản chất nên có thể ḥa hợp và sống chung được với nó là một sai lầm nghiêm trọng không thể tưởng tượng được. Đáng tiếc là GHVN đang ở trong vũng lầy sai lầm đó.

 

II.   Giáo Hội Giữa 2 Khuynh Hướng Giữ Đạo và Cứu Đạo

 

     Cách tốt nhất để hiểu được sự khác biệt giữa hai khuynh hướng “Giữ Đạo” và “Cứu Đạo” là so sánh giữa hai đường lối sống đạo trong ḷng chế độ CS của GH miền Bắc trước năm 1975 và của GH toàn quốc sau 1975, và nhất là hiện nay.

     Hiệp Định Genève 1954 chia cắt Tổ Quốc VN cũng đồng thời chia cắt GHCGVN. Tại miền Bắc, GH rơi vào t́nh trạng sống không nổi mà chết cũng không xong, người ta gọi là GH sau bức màn sắt. Đức khâm sứ Ṭa Thánh và các linh mục thừa sai ngoại quốc lần lượt bị trục xuất. Hàng giáo phẩm trong nước một số bị tù, bị đầy ải biệt tích, c̣n lại tất cả đều bị cô lập và quản chế tại chỗ. Nhiều thánh đường và hầu hết các cơ sở giáo dục và xă hội của GH bị tịch thu. Tại nhiều vùng quê xa tỉnh thành, giáo dân không được phép tụ họp đọc kinh xem lễ, hoặc bị cấm cản tinh vi bằng cách bị lùa đi lao động vào các giờ kinh lễ. Việc dậy giáo lư bị cấm tuyệt đối. Không c̣n chủng viện. Không có đào tạo linh mục. Không c̣n truyền chức. Nhiều linh mục, kể cả giám mục như đức cha Đinh Đức Trụ, giám mục Thái B́nh phải tự túc sinh nhai bằng cách tăng gia sản xuất. Tóm lại có thể nói CG miền Bắc là một GH chết về mặt sinh hoạt. Dùng chữ “tê liệt” coi như c̣n quá nương tay.

     Thế nhưng lạ lùng thay, GH đó vẫn không chết. Trái lại nó sống rất hào hùng và sinh động. Không có thánh đường hoành tráng, nhưng thánh đường trong tâm hồn của mỗi giáo dân luôn tưng bừng thờ phượng Chúa. Có nhiều chuyện kể trong dân gian về cách sống đạo đầy ấn tượng của giáo dân và chủ chăn miền Bắc. Nhiều cá nhân nêu gương sống đức tin đáng khâm phục. Cái ǵ CS cấm th́ chịu vậy. Cái ǵ c̣n làm được th́ làm. Tuyệt đối từ thuợng tầng lănh đạo xuống đến người giáo dân b́nh thường không bao giờ ngửa tay xin xỏ hay cầu khẩn bạo quyền bất cứ ơn huệ nào. Thành ra duới chế độ CS tại miền Bắc, GH không lệ thuộc vào cơ chế Xin/Cho để phải đánh đổi quyền lợi như ta thấy ngày nay. Nói đúng ra GH miền Bắc đă bị tước đoạt sạch sẽ nên chẳng c̣n ǵ để đổi chác. Cái mất mát là những quyền lợi vật chất.  Nhưng ít ra GH miền Bắc c̣n giữ được những quyền lợi tinh thần như quyền tuyển chọn và giáo dục chủng sinh, quyền truyền chức và bổ nhiệm linh mục v.v. Các quyền tự do cao quí này chỉ trong t́nh trạng đông lạnh nhưng không mất. Bị đàn áp nặng nề như thế, nhưng trong GH không xẩy ra một vụ bê bối nào làm mất thanh danh của GH. Đám linh mục theo CS, một con số rất nhỏ nhưng họ cũng không có hành động ǵ quá đáng làm thương tổn nặng nề đến GH.

     Những cái mất đi của GH miền Bắc là những cái GH toàn quốc hiện nay phải ngửa tay xin lại từ CS. Ngược lại những cái c̣n giữ được của GH miền Bắc trước kia là những cái mà GH ngày nay đă để mất vào tay CS. Đó là hậu quả hay nói đúng hơn là hệ lụy của 2 đường lối ứng xử đối với CS của GH trước và bây giờ. Đường lối tại miền Bắc trước đây được gọi là đường lối “bất hợp tác”. Đường lối hiện nay của GH được sơn phết hoa ḥe hoa sói dưới cụm từ “đồng hành cùng dân tộc”. Ngày nay, khuynh hướng bất hợp tác với CS không phải đă chết đi, mà nó biến thành một phong trào phản kháng vừa thụ động vừa tích cực. Người trong nước dưới chế độ ḱm kẹp nên hầu hết đều thụ động, nhưng cũng không thiếu những cá nhân đứng lên công khai phản kháng như các linh mục Nguyễn Văn Lư, Phan Văn Lợi v.v. Ở hải ngoại, người CG tỵ nạn đứng lên phản kháng một cách công khai và mạnh bạo hơn. Sụ thể cho thấy khuynh hướng này hiển nhiên đi theo chủ trương phải tiêu diệt CS mới cứu được GH và đất nước, ngược lại với khuynh hướng đồng hành với đảng CS để giữ lấy GH mà HĐGM đang theo đuổi.

     Đă rơ ràng là GH miền Bắc ngày trước thà chịu bắt bớ đàn áp nhưng mà c̣n giữ được cái “hồn” của đạo. Ngược lại, GH hiện nay dễ dăi thỏa hiệp với CS th́ chỉ giữ được cái “xác” đạo mà bỏ mất đi cái “hồn” của đạo rồi . Như vậy người CG tốt nhất là phải tiêu diệt CS th́ mới giữ được GH của ḿnh toàn vẹn cả hồn lẫn xác.   

 

1.   Những Nguyên Nhân Tạo Xung Đột

 

Nguyên Nhân 1 :   GH Tự Tách Ḿnh Ra khỏi Cộng Đồng Dân Tộc  

     “GH đồng hành cùng Dân Tộc” là khẩu hiệu chiến lược của GH được đưa ra trong môi trường CSVN Bolshevik hóa toàn dân. Điều này có nghĩa là GH cũng chấp nhận ḿnh bị Bolshevik hóa. Việc khó có thể tưởng tượng được nếu chữ nghĩa cứ được hiểu trần trụi như thế. Nếu không hiểu được ư nghĩa bên trong th́ chỉ c̣n cách nh́n và đánh giá những hành động bên ngoài để hiểu mà thôi.

     Đồng hành nói nôm na là cùng đi chung với nhau trên một con đường. Nhưng không phải cứ đi với nhau là đồng hành theo ư nghĩa sâu xa của từ ngữ. Một ông đồ nho đi hát cô đầu hay đến nhà bạn chơi tổ tôm có dăm ba chú tiểu đồng lếch thếch theo sau, đứa cầm ô (dù), đứa cắp tráp, đứa sách giỏ trầu, đứa mang bầu rượu. Họ đi với nhau nhưng không phải đồng hành, v́ ông đồ đi du hí, c̣n đám tiểu đồng đi hầu hạ phục dịch cho ông. Trong ư nghĩa sâu xa của từ ngữ này, những người đi với nhau phải là những người tự do và trong nhiều trường hợp c̣n phải đồng đẳng nữa. Mục tiêu tiến tới cũng phải là mục tiêu chung. Chữ đồng hành c̣n hàm ư một sự ràng buộc tinh thần giữa những người cùng đi. Nghĩa là, nói theo người b́nh dân, có vui cùng chia, có khổ cùng chịu, sống chết có nhau. Tinh thần đó đáng lẽ GH nên chia sẻ chung với các thành phần dân tộc khác. Nhưng không, GH lại t́m cách gắn bó với đảng CS. Với đảng CS, Giáo Hội không phải là một thực thể tự do, cũng chẳng đồng đẳng, và dĩ nhiên mục tiêu tiến tới của cả hai cũng khác nhau, và cuối cùng GH không thể sống chết với CS. Chế độ CS sẽ qua đi, nhưng GH phải măi măi tồn tại với dân tộc.

     Ta hăy thử xem GH đă đồng hành cùng Dân Tộc Việt Nam như thế nào. Chỉ xét đến thời gian sau Thư Chung tuyên bố việc đồng hành, tức từ năm 1980 tới nay.

-   Trong phong trào vượt biên, vượt biển, CS bán bến, bán băi, lừa gạt tiền bạc của đồng bào rồi đẩy con người vào chỗ may rủi. Bao nhiêu đau thương và chết chóc. GH đă làm ǵ để giảm bớt ḍng lệ của con chiên và của đồng bào? - Im lặng!

-   Sau khi thôn tính miền Nam, CS bắt đi cải tạo 300.000 quân, dân, cán, chính VNCH trong đó có cả hàng ngàn linh mục tuyên úy, gây ra bao nhiêu thảm cảnh: cuộc sống điêu đứng, gia đ́nh tan vỡ, trẻ thơ thất học v.v.   Trước t́nh trạng này GH làm ǵ? - Im lặng.

-   Trưóc việc các tôn giáo bạn như Tin Lành Mennonite, Phật Giáo VN Thống Nhất,  Phật Giáo Ḥa Hảo bị đàn áp và xách nhiễu, việc Đức TGM Nguyễn Kim Điền bị CS đầu độc, khắp nơi, chủ chăn và đàn chiên bị đàn áp v.v. GH làm ǵ để ngăn bàn tay tội ác lại? - Im lặng.

-   Trước cảnh xă hội bị băng hoại, đạo đức suy đồi, cán bộ CS mau chóng trở thành đại tư bản, trong khi đó, dân nghèo càng ngày càng nghèo mạt đến nỗi cha mẹ phải bán con vị thành niên đi làm đĩ tứ xứ, thiếu nữ ham lấy chồng ngoại quốc chỉ v́ nghèo đói, cả dân quê lẫn thành thị bị cán bộ, đảng viên dựa vào quyền lực để cướp nhà cướp đất tạo thành phong trào dân oan trên cả nước. GH làm ǵ để vơi đi những bất công kia? – Im lặng.

-   Nạn phá thai tại VN được ghi nhận là cao nhất thế giới. Mỗi năm trung b́nh có từ 2 triệu rưởi đến 3 triệu phụ nữ phá thai. Trước vấn đề nhức nhối này? - GH cũng chỉ im lặng.

     C̣n nhiều, rất nhiều nữa. GH vẫn không làm ǵ, mà chỉ một mực im lặng. GH đă đồng hành với Dân Tộc VN như thế đấy. Nếu GH chỉ dám nói lên tiếng nói v́ nhân quền, v́ công lư trong điều kiện được tư do thoải mái th́ việc đó dễ dàng quá, ai mà không làm được, cứ ǵ phải là tông đồ của Chúa?

     Tôn giáo được lập ra cho con người. Cái gốc gác của con người là tổ tiên. Tổ tiên sống hợp quần trong một khu vực với văn hóa, văn minh, phong tục tập quán và tiếng nói riêng gọi là tổ quốc. Giới răn thứ 4 trong 10 giới răn của Chúa là thảo kính cha mẹ. Từ cha mẹ tính ngược lên là tổ tiên đến tổ quốc. Người công giáo không yêu và phụng sự tổ quốc th́ làm sao giữ trọn được giới răn thảo kính cha mẹ. Trong thân thể của một GHCG, phần “Công Giáo”, tạm coi như phần h́nh nhi thượng là phần của Vatican . C̣n phần “Giáo Hội”, tức phần h́nh nhi hạ là phần thuộc về dân tộc. Nếu GH chỉ coi trọng phần h́nh nhi thượng mà coi phần h́nh nhi hạ như không có, th́ nên gọi là GH Vatican th́ hơn. Gọi là GHVN thật chẳng hợp lư tư nào. Một GH Vatican như vậy sẽ phát sinh ra hệ quả là người CGVN sẽ là người ngoại quốc sống trên đất nước của ḿnh chứ không c̣n phải là những công dân VN nữa. Nên nhớ rằng phong hóa VN ta lấy chữ Hiếu làm đầu. Do đó không thể quên sự thật lịch sử là trước kia, một trong những nguyên nhân khiến vua chúa cấm đạo là v́ cho rằng CG cấm người ta thờ kính cha mẹ, tổ tiên, và các bậc anh hùng dân tộc. Ngày nay, nếu GH không đau được cái đau của các thành phần dân tộc khác, không chịu nhục được nỗi nhục của họ th́ đúng là GH đang đứng bên lề ḍng lịch sử của dân tộc, điều mà Hội Nghị Các Giám Mục Á Châu đă cảnh giác ngay từ khi CS chiếm miền Nam. GH đang đồng hành cùng đảng CSVN chứ không phải với dân tộc VN. Cái đảng chính trị này theo lịch sử đảng ghi chép, thực chất chỉ là một chi bộ của đảng CS Liên Sô, chứ không phải một đảng chính trị của người VN. Nó đấu tranh để xích hóa dân tộc VN cho Đệ Tam Quốc Tế CS, tức đế quốc Liên Sô, chứ không phải với mục đích đem lại độc lập, tự do và phú cường cho dân tộc VN. V́ thế bản chất của nó là bán nước.

     Một khía cạnh khác, nếu GH cho rằng lên tiếng vạch trần những tội ác của đảng CS và báo động trước những tai họa của đất nước là làm chính trị, th́ không biết GH hiểu chữ chính trị là cái ǵ. Đức cố HY Jaime Sin của Phi Luật Tân, TGM Pius Ncube của Zimbabwe, TGM Oscar Romero của El Salvador v.v. đều là các chức sắc cao cấp tại các GH địa phương đă công khai lên tiếng và hoạt động chống lại các chính quyền tham nhũng và đàn áp dân chúng. Trường hợp các ngài phải giải thích thế nào: làm chính trị hay không làm chính trị? Hơn nữa nếu coi hành động ái quốc là làm chính trị th́ việc Vatican phong thánh cho cô gái Jeanne d’Arc của nước Pháp đáng gọi là cái ǵ, một tṛ đùa chăng?

 

Nguyên Nhân 2 :  Những Hành Động Cụ Thể

     Chuyện giáo dân chống đối HĐGM nói chung xuất phát từ nguyên nhân xa là việc GH tự tách ḿnh ra khỏi công đồng dân tộc, đi theo CS như đă tŕnh bầy trên. Nhưng cũng có những nguyên nhân gần và cụ thể trực tiếp dẫn đến t́nh trạng này.

-   Một vị giám mục sang Mỹ xin tiền từ chối bước vào nơi tiếp đón có treo cờ Vàng Ba Sọc Đỏ. Đó phải chăng là một thái độ chính trị: ngài chọn chỗ đứng dưới lá cờ đỏ sao vàng nên từ chối bước vào nơi có lá cờ của con chiên tỵ nạn?  Nếu không th́ cũng biểu lộ một cử chỉ thiếu lịch sự và khinh mạn đối với những người tiếp đón ḿnh, không đếm xỉa đến tâm tư t́nh cảm và lối sống của con chiên.  Người lănh đạo thiết tưởng phải biết như thế hơn những người khác mới phải.

-   Nhiều vị khác, giám mục có, linh mục có, sơ siếc có cố đấm ăn xôi mặc luôn lễ phục cầm bịch nylon đứng nơi cửa nhà thờ trước mặt ôngđi qua bà đi lại v́ không được phép giám mục địa phương quyên tiền trong nhà thờ. Chuyện thật là khó coi nhưng các vị vẫn làm được. Có phải v́ đồng tiền con người đă mất hết cả tự trọng và nhân cách? Con chiên tỵ nạn đă quen sống trong xă hội văn minh nên cảm thấy ngượng ngùng và khó chịu. Các vị đă không chịu học câu “nhập gia tùy tục” trước khi đi.

-   Ở trong nước, có nơi trước ṭa giám mục dựng bia Mân Côi bằng đá quí mua từ ngoại quốc khắc kinh Mân Côi bằng đủ 150 ngôn ngữ trên thế giới. Để làm ǵ? Sùng đạo hay chơi nổi?

-   Có nơi giám mục phá bỏ nhà thờ cổ kính và kiên cố đă tồn tại hàng trăm năm để xây nhà thờ mới lớn nhất VN với những công tŕnh tự khoe là hoành tráng và nghệ thuật, bàn thờ mạ toàn vàng ṛng 24 cara. Để làm ǵ, trong khi Thiên Chúa chỉ muốn ngự nơi đền thờ “tâm hồn con người”?

-   Có nơi đă chịu chi (đấm mơm bọn CS) 4 triệu dollars (khoảng 70 tỷ tiền Hồ) để được mở chủng viện. Đi với ma mặc áo giấy là lẽ thế gian thường t́nh, nhưng vấn đề là giáo lư Phúc Âm có cho phép các tông đồ của Chúa điều hành công việc GH theo cung cách thế gian như thế không. Không lẽ xử dụng đường lối ma quỉ để mở nước Chúa được coi là chính đáng?

-   Một số giám mục kết án cha Lư làm chính trị nhưng lại thả cho các linh mục thuộc quyền tham gia phỉ quyền các cấp của CS. Như vậy là giáo lư áp dụng hai tiêu chuẩn luân lư, và giáoluật thi hành hai tiêu chẩn hành động? Thời nào kỷ cương nấy. Thời CS ta theo kỷ cương CS mới hợp thời? Khổ nỗi cái kỷ cương của thời xă hội chủ nghĩa là vô kỷ cương, là xài luật rừng.

-   Quốc doanh Phan Khắc Từ có vợ con công khai mà vẫn thi hành chức linh mục. Ông Vatican không cho phép nhưng đức HY Phạm Minh Mẫn không cấm. Làm ǵ được nhau đây? Có phải phép vua chịu thua lệ làng? Ông cha có vợ con không bị cấm làm mục vụ. Nhưng bổn đạo để cho con cái lấy vợ, lấy chồng khác tôn giáo bị ông cha rút phép thông công, chết không đ ược xưng tội, xức dầu, không được chôn trong đất thánh (Lm Pio Ngô Đức Hậu, Nhật Kư Truyền Giáo p. 41-42). Rừng nào cọp nấy hay luật rừng chăng?

     Trên đây chúng tôi chỉ nêu một số những việc điển h́nh. Những chuyện tương tự th́ vô vàn vô số không sao kể ra cho xiết được. Toàn là những chuyện giáo dân không hiểu nổi. Có những chuyện xẩy ra phản chứng Tin Mừng không thể chối căi được, nhưng vẫn không được hàng giáo phẩm lên tiếng biện minh hay giải thích. V́ thế khó tránh được sự bất măn trong GH. Điều nguy hiểm nhất là giáo dân VN ngày nay, kể cả một số giáo sĩ và tu sĩ, hầu như đă đánh mất ư thức về sự sai trái, thậm chí về tội lỗi. Đút lót để được xây nhà thờ, để được chịu chức linh mục, để xin đi ngước ngoài, nhận đút lót, hối lộ, ăn gian nói dối v.v. đều được coi là chuyện b́nh thường trong xă hội ngày nay, không có ǵ phải thắc mắc. Người ta giải thích: gặp thời thế thế thời phải thế là chuyện đương nhiên. Ông cha có vợ con công khai vẫn cứ làm mục vụ, vẫn làm lễ, giải tội cho bổn đạo có sao đâu. Cũng vẫn là chuyện gặp thời thế thế thời phải thế, có ǵ phải bận tâm. Lương tâm con người ngày nay vẫn yên ổn với những chuyện như thế. Nếu có ǵ không ổn th́ các cha đă nói, giáo dân biện luận. Tôn giáo biến thành mê tín khi người có đạo cho những việc làm trái đạo lư là chuyện b́nh thường.

     Trưóc việc GH quay lưng với các khổ đau của Dân Tộc và chỉ lo trau chuốt vẻ bề ngoài của ḿnh như thế, và trước một xă hội loạn với những việc suy thoái đạo đức như thế, ai c̣n chút lương tri mà không đau ḷng. Có những người giỏi nín nhịn, họ âm thầm chịu đựng nhưng trong bụng không khỏi bất măn. Những người kém sức chịu đựng, họ phản ứng bằng lời nói, có khi bằng hành động. Hành động thông thường nhất là viết bài đăng báo, phóng lên internet. Những ǵ họ nói đều là những việc có thật, nói có sách mách có chứng chứ không phải là những vu cáo hàm hồ. Nhưng những con chiên mê tín thấy vậy th́ bất kể phải trái, nổi sùng lên. Thế là có chuyện. Cuộc chiến bắt đầu.

     Trong khi đánh phá những người chống sai lầm xẩy ra trong GH, và nhắm mắt bênh vực GH bất kể phải trái, những con chiên mê tín phơi bầy ra 3 cái khuyết tật trong lối sống đạo cằn cỗi của họ. Trước hết là sự bất lực tư duy, thứ đến là cái năo trạng ông b́nh vôi, và cuối cùng là thói quen phản ứng lưỡi gỗ.

-   Sự bất lực tư duy :   Về nhận thức, những kẻ mê tín không đủ khả năng phân biệt thế nào là GH, và thế nào là hàng giáo phẩm. Họ tự nhiên đồng hóa hàng giáo phẩm với GH y chang như bọn Việt gian CS đồng hóa đảng CS của chúng với dân tộc VN. V́ thế họ cho rằng chống những sai lầm trong GH là chống GH, thậm chí chống Thiên Chúa. Cũng như người dân VN đụng tới bất cứ cái ǵ của đảng CS cũng đều bị ghép vào tội phản quốc.

-   Năo Trạng ông b́nh vôi :   Những kẻ mê tín không nh́n thấy những người chống đối đứng trên vị trí nào để chống đối và người ta chống đối với mục đích ǵ. Họ phải biết rằng người tín hữu đồng thời cũng là công dân của đất nước nên có quyền và có bổn phận chống những tên phản quốc và những kẻ tán trợ tội phản quốc. Cứ xem những nguyên nhân đưa đến chống đối, người ta có thể biết những người chống đối đứng ở vị trí nào và hành động cho mục đích ǵ. Họ không chống đối hoặc phê phán bất cứ một giáo điều hay luật lệ nào của GH, mà chỉ chống đối đường lối và những hành động của HĐGM liên quan đến đất nước gây tác hại cho Dân Tộc. Như vậy rơ ràng là những người chống đối họ đứng trên cương vị công dân để hành động, chứ không phải trên cương vị người tín hữu. Và mục đích của họ là để bảo vệ đất nước và đồng thời cũng bảo vệ GH. Đồng bào khác tôn giáo cũng chia sẻ quan điểm của những người chống đối, nhưng v́ sự tế nhị của vấn đề, họ không lên tiếng.

-   Phản ứng lưỡi gỗ :   Trong một xă hội văn minh và có văn hóa, nguyên tắc đi t́m sự thật cho các vấn đề tranh căi là tranh luận dân chủ và ngay thẳng. Đám con chiên mê tín không biết lư luận. Họ chỉ biết chửi rủa những ǵ mà đầu óc đặc sệt của họ cho là chống GH. Điều làm ngạc nhiên là có cả một số linh mục cũng làm như thế. Các linh mục này không giảng giải điều hơn lẽ thiệt, không phân tích cái đúng cái sai cho con chiên, mà cũng chỉ chửi. Họ chửi bới những người không mê tín như họ là kiêu căng, thiếu ḷng đạo, ngu dốt, vô giáo dục, hạ cấp. Thậm chí họ chửi người khác là đồ chó săn, quân súc sanh, loài cầm thú, “bọn bất lương nhất thế gian, quỷ sẽ đưa cả nhà chúng mày xuống hỏa ngục”. Ôi, tinh thần Phúc Âm, ḷng đạo đức của những “con chiên ngoan đạo” là như thế! Quí bạn đọc cần kiểm chứng cứ vào trang web VietCatholic sẽ thấy. Hiện nay những bài chửi “đểu” quá, đă được cha Nghị lấy bớt xuống rồi không biết v́ lư do ǵ. Hoặc quí vị có thể vào trang web của tổ chức Lương Tân Công Giáo (luongtamconggiao.com) và đọc các ư kiến phát biểu sẽ rơ. Nếu là người đạo hạnh, có văn hóa, họ nên viết lách đàng hoàng, dùng cái đầu để suy nghĩ, dùng ng̣i bút để lư luận, để phản biện những người không mê tín như họ. Sự thể cho thấy một khi ḷng đạo mất đi lư trí và sự khôn ngoan, niềm tin tôn giáo nơi con người sẽ trở thành mê tín. Người tín hữu dễ trở thành cuồng tín nếu có bàn tay nào đó thọc vào khích động. Nguy hiểm nhất là có những linh mục có học hành đàng hoàng, lợi dụng tính mê tín của con chiên để củng cố địa vị hoặc thủ lợi riêng. Hậu quả càng thê thảm hơn gấp bội.

 

   Thay Cho Lời Kết

     Chúng tôi xin mượn một mẩu chuyện nhỏ trong trong cuốn Nhật Kư Truyền Giáo của Lm Piô Ngô Phúc Hậu làm phần kết cho bài viết này. Chuyện như sau:

     Cái Răng, … (Thời VNCH, Cái Răng là một quận lỵ cách thị xă Cần Thơ 5 km trên

                            đường Cần Thơ đi SócTrăng. Ghi chú của người viết)

 

     Hôm nay ḿnh (cha Hậu) ghé chủng viện Cái Răng. Pḥng đầu tiên mà ḿnh bấm chuông là pḥng cha giáo Chương. Cha giáo đang duyệt phim.

-   Cha Piô coi phim Les Missions chưa?

-   Về phim ảnh th́ ḿnh dốt đặc cán mai, dài cán thón. Bác tóm tắt dùm em coi. Hết sức vắn tắt thôi.

-   Phim mô tả thực dân da trắng tấn công các bộ lạc da đỏ. Các cha truyền giáo th́ có hai thái độ: Thái độ một: đứng hẳn về phía người da đỏ, cầm vũ khí chống lại thực dân. Thái độ hai: khước từ bạo lực, chỉ rao giảng và cầu nguyện. Nhưng cuối cùng th́ thực dân tấn công và tiêu diệt tất cả. Hàng giám mục địa phương báo cáo về Ṭa Thánh như sau:

“Hàng giáo sĩ của chúng tôi đă đứng ra bênh vực người da đỏ, chống lại thực dân. Có người dùng bạo lực. Có người dùng lời cầu nguyện. Cả hai đều đă chết, nhưng dường như họ vẫn sống. C̣n chúng tôi, hàng giám mục th́ vẫn c̣n đang sống. Chúng tôi đang sống, nhưng dường như chúng tôi đă chết.” 

     Nội dung chuyện phim cùng với giọng truyền cảm của cha giáo Chương làm ḿnh bị xúc động. Có lẽ ḿnh c̣n phải suy nghĩ về đề tài này nhiều năm nữa (Lm Ngô Phúc Hậu, Nhật Kư Truyền Giáo trang 78-79).  

Duyên-Lăng Hà Tiến Nhất