giaithoa
US Senator John McCain , Kim Âu Hà văn Sơn
NT Kiên , UCV Bob Barr, Kim Âu Hà văn Sơn
Dân chủ, ḥa giải, giải phóng
Tiến sĩ Jonathan London
30 tháng 4, 2014
Lịch sử xă hội không bao giờ mất đi sự quan trọng của nó mà lại không mất đi sự phức tạp. Muốn hiểu t́nh trạng của một xă hội đương đại bắt buộc phải hiểu một cách đầy đủ và sắc thái về con đường mà xă hội đó đă đi từ trước đến nay. Muốn đối phó với những thách thức lớn của hôm nay phải hiểu một cách sâu hơn về nguồn gốc của những thách thức đó.
Mặt khác, năng lực của chúng ta để đề cập những thách thức của hôm nay luôn luôn tồn tại trong ṿng những hạn chế về thể chế và những cách suy nghĩ do chính lịch sử xă hội tạo ra. Hơn nữa, trong bất cứ xă hội nào luôn luôn có những thành phần muốn giữ hiện trạng của hôm nay chính v́ họ được hưởng quyền lợi của hiện trạng đó.
Trong dịp ngày 30 tháng 4 năm 2014 tôi xin trân trọng đề nghị để ḥa giải dân tộc, nhân dân Việt Nam ở hai bên phải đối mặt lịch sử theo một cách mới. Phải có đủ dũng cảm để thực hiện những bước đi cho đến nay vẫn chưa thực hiện được. Phải nhận ra rằng giải phóng thực sự cho toàn quốc Việt Nam sẽ chỉ có nếu toàn dân Việt Nam thực sự thống nhất về một số nguyên tắc thiết yếu do chính người dân Việt Nam và mọi người dân Việt Nam quyết định hay có sự ưng thuận thực sự của họ.
Trong 39 năm qua, đặc biệt là từ đầu thập kỷ 90, người dân Việt Nam ở khắp nơi (kể cả ở ngoài nước) đă thấy những thay đổi sâu sắc trong xă hội của đất nước ḿnh. Từ một mô h́nh kế hoạch tập trung Việt Nam đă chuyển sang một mô h́nh dựa vào kinh tế thị trường. Từ một nước đói nghèo, Việt Nam đă lên đường công nghiệp hóa.
Rơ ràng sự phát triển của đất nước có nhiều yếu tố rất hứa hẹn bên cạnh những thách thức rơ nét. Vấn đề ḥa giải là một trong những thách thức lớn đó. Cách trả lời câu hỏi này hoàn toàn phù thuộc vào quan điểm của mọi người đối với một câu hỏi lớn hơn nữa: Chúng ta muốn có một Việt Nam như thế nào?
Những lư do để ủng hộ một quá tŕnh ḥa giải ở Việt Nam được nói đến nhiều nhất chính là để mở rộng điều kiện của mọi người tham gia một cách tích cực vào sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên sự thực rằng chúng ta vẫn đang bàn, tranh căi, và suy ngẫm về ḥa giải ở Việt Nam sau gần 40 năm kể từ ngày 30/4/1975 chứng tỏ rằng cách tiếp cận vấn đề ḥa giải đến nay vẫn c̣n nông cạn và hoàn toàn chưa được.
Muốn có một quá tŕnh ḥa giải thực sự phải cam kết nỗ lực để đầy mạnh một “xă hội mở,” một “xă hội bao gồm” mà trong đó ai cũng đều có cơ hội để tham gia và không có việc bị loại trừ v́ tư duy hay những tin tưởng của ḿnh. Phải có những thể chế và hành vi dân chủ như Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đă nêu trong thông điệp đầu năm.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy vấn đề ḥa giải chưa bao giờ là một chuyện đơn giản và không thể diễn ra theo hướng một chiều. Muốn ḥa giải phải có đủ dũng cảm chính trị để tưởng tượng và đấu tranh cho một tương lai khác hẳn với hiện nay.
Có ai dám tưởng tượng rằng chính phủ Việt Nam và Đảng Cộng sản sẽ gửi lời xin lỗi chính thức tới hàng triệu người ở bên thua cuộc bị xúc phạm hay phân biệt đối xử trong nhiều năm trong thời hậu chiến? (Có người bảo tôi chuyện đó không bao giờ có! Chưa chắc! Có ai dám tưởng tượng Ủy Ban Sự Thật và Ḥa Giải ở Nam Phi? )
Có ai dám tưởng tượng rằng chính phủ Việt Nam sẽ công nhận những bà mẹ (hay bà má) mất con cái trong chiến tranh ở bên thua cuộc cũng là những bà má anh hùng (nếu nghĩ về quá khứ v́ nhiều thập kỷ chiến tranh của Việt Nam là một bi kịch lớn cho cả nước, cả dân tộc), và sẽ chu cấp cho họ một khoản tiền hàng tháng để công nhận cuộc chiến tranh của ngày xưa là một bi kịch cho toàn dân? (Trước khi loại trừ khả năng xin cho biết đă và đang có những nỗ lực ở một số cộng đồng ở miền nam Việt Nam để đề cập chính vấn đề này).
Có ai ở bên thua cuộc chấp nhận dành thời gian để chia sẻ những bước đầu họ cần làm trong một quá tŕnh ḥa giải? Tham gia những bàn tṛn trên TV về ḥa giải? (YouTube c̣n hoàn toàn miễn phí.)
Có ai ở cả hai bên thành lập một tạp chí do người đại diện cho các bên cùng biên soạn để đề cập những vấn đề phải đề cập? (Lập một trang blog có ǵ phức tạp đâu!)
Bao giờ hết h́nh ảnh người Việt ở Mỹ phản đối chính quyền ở Việt Nam?
Có ai dám thành lập một quỹ chu cấp ḥa giải hàng tháng? (Có quỹ Hoàng Sa rồi và nỗ lực đó có vẻ khá thành công)
Có ai dám tưởng tượng sẽ có một lá cờ ḥa giải mà những người ủng hộ ḥa giải đều có thể treo trước nhà trong những năm tới để bày tỏ t́nh yêu nước và người anh chị em Việt Nam? (Có bao nhiêu người Việt Nam thật có tài về nghệ thuật, cần chờ ǵ nữa?)
Có ai trong Đảng Cộng sản Việt Nam dám nghĩ đến một cách công khai những cải cách chính trị mà có thể mang lại dân chủ thực sự ở Việt Nam? (Ông Nguyễn Tấn Dũng đă phát biểu rất hay rồi, dù chưa thấy bước quyết định nào. V́ sao?)
Nếu câu trả lời là không và những đề nghị này là hoàn toàn vô lư và không khả thi th́ chúng ta không nên nói về ḥa giải nữa. Hăy để cho những vết thương cứ măi măi không lành, duy tŕ một Việt Nam bất ḥa muôn năm. Một kết quả đáng buồn và đáng tiếc.
Tôi hiểu rằng đă qua một năm mà Quốc Hội Việt Nam (tức Đảng Cộng Sản Việt Nam) vẫn quyết định giữ nguyên hiện trạng và v́ thế tâm trạng trong và ngoài nước đối với vấn đề ḥa giải th́ rơ ràng điều này là không được tốt lắm. Thậm chí có người đă khuyên tôi đừng nói đến ḥa giải nữa v́ đau quá.
Thuyết định mệnh không bao giờ là một con đường hứa hẹn. Mới hôm qua có một cựu bộ trưởng tuyên bố xă hội dân sự phải được chấp nhận và bảo vệ. Đó là một bước đầu hết sức hứa hẹn. V́ không có xă hội dân sự th́ không thể nào có một quá tŕnh ḥa giải thực sự. Phải hiểu rằng xă hội dân sự của Việt Nam là phức tạp. Nó không chỉ bao gồm những người ngoài bộ máy, mà c̣n có nhiều người có chân trong và ngoài bộ máy. Những người mà có đầu mà chưa thấy miệng v́ những hạn chế và rủi ro cụ thể của họ.
Lịch sử không bao giờ quyết định tương lai. Nhưng những điều kiện của hôm nay – từ vật chất và thể chế cho đến cách suy nghĩ của chúng ta đều là sản phẩm của những quá tŕnh lịch sử. ”Hội chứng chấn thương tâm lư” (PTSD) không chỉ xảy ra với bên thua cuộc mà là ở cả hai bên, từ những người dân thường đến những lănh đạo các cấp.
Đó là một sự thật nước Việt Nam đă phải chịu đựng gần 40 năm trời nhưng vẫn chưa được công nhận. Những dấu hiệu của hội chứng này không chỉ xuất hiện ở khía cạnh tâm lư cá nhân mà về cả hành vi chính trị. Nhưng, khác so với rối loạn stress sau sang chấn thường loại, trường hợp của Việt Nam bao gồm cả xă hội, điều này đă và đang vẫn c̣n ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của đất nước.
Đă gần 40 năm rồi. Người dân Việt Nam muốn tạo điều kiện để mọi người tham gia một cách tích cực vào sự phát triển của đất nước, người Việt Nam phải nỗ lực để thực hiện một quá tŕnh ḥa giải cụ thể, không chỉ nói từ ḥa giải.
"Tôi nghĩ rằng muốn ḥa giải th́ phải có dân chủ, dù dân chủ đó phải do chính người dân tạo ra. Tôi nghĩ rằng xă hội dân sự đang phát triển ở Việt Nam là lực lượng cần thiết để đạt được một quá tŕnh ḥa giải thực sự. "
Khác với đất nước Triều Tiên, Việt Nam không c̣n bị chia cắt nữa. Nhưng cũng khác so với Hàn Quốc hay Đài Loan, toàn dân Việt Nam thực sự chưa được thống nhất đối với những giá trị chính trị và dân sự thiết yếu. Chỉ khi mọi người dân Việt Nam từ mọi phía và mọi quan điểm chính trị đều thống nhất, như thế th́ mới có giải phóng thực sự ở Việt Nam.
Có không ít người bảo tôi đặt quá nhiều niềm tin vào Đảng Cộng sản một cách thái quá. Họ bảo: “Khi mà những cuộc biểu t́nh ôn ḥa về vấn đề cướp đất của nông dân, vẫn bị trấn áp một cách thô bạo. Những người bất đồng chính kiến vẫn bị bỏ tù, th́ làm sao có ḥa giải được?” Vâng, ai đă đọc những bài blog của tôi đều biết tôi đồng ư.
Thực sự tôi nghĩ ǵ về ḥa giải ở Việt Nam? Tôi nghĩ rằng muốn ḥa giải th́ phải có dân chủ, dù dân chủ đó phải do chính người dân tạo ra. Tôi nghĩ rằng xă hội dân sự đang phát triển ở Việt Nam là lực lượng cần thiết để đạt được một quá tŕnh ḥa giải thực sự. V́ muốn ḥa giải th́ sẽ phải có sự tham gia của mọi người ở đủ các bên. Và tất nhiên, nếu muốn ḥa giải th́ nhân quyền sẽ phải được bảo vệ và thúc đẩy từ mọi phía. Đó chỉ là những ư kiến cá nhân của tôi.Sau cùng, để có một quá tŕnh ḥa giải và ḥa hợp người dân Việt Nam sẽ cần phải có những hành động cụ thể.
Các bạn thân mến, khi viết những bài blog, một khó khăn tôi luôn luôn phải đối phó xuất phát từ việc phải viết cho nhiều đối tượng độc giả và nhiều người trong số họ có khả năng sẽ không đồng ư với nhau. Một dân tộc c̣n nhiều bất ḥa chưa được giải quyết. Tôi biết khi viết về chính trị ḿnh sẽ phải “khéo léo” một chút. Về mặt đó chắc là tôi chưa hoàn thiện. Tôi muốn tiếp tục làm việc ở Việt Nam và đóng một vai tṛ có tính xây dựng thông qua nghiên cứu và phân tích chính sách. Những bài viết như thế này cũng có chủ định xây dựng mà thôi….
Tôi không muốn ḿnh sẽ phải viết một bài như thế này nữa vào năm sau, đúng dịp 40 năm. 40 năm là đă quá lâu rồi, đúng không ạ? Chỉ khi có ḥa giải thực sự Việt Nam mới được giải phóng, các bạn có đồng ư với tôi không?
Tác giả là giáo sư người Mỹ đang dạy ở Đại học Thành Thị Hong Kong. Ông đă nghiên cứu về Việt Nam từ đầu thập niên 1990 về những vấn đề chính trị xă hội và kinh tế, và đặc biệt quan tâm những lĩnh vực giáo dục, y tế, bảo trợ xă hội. Tác giả cho biết đây là bản "dài hơn và có nội dung tranh căi hơn" bản được đăng ở báo Lao Động tại Việt Nam hôm 29/4.
http://chinhnghiaviet.informe.com/forum/
http://nguoidalat.informe.com/forum/
http://chinhnghiamedia.informe.com/forum/