Không ǵ nguy hiểm hơn bạn bè ngu dốt; tôi thà có kẻ thù khôn.
Nothing is as dangerous as an ignorant friend; a wise enemy is to be preferred.
La Fontaine
Giải oan cho Lê Ngọc Hân
Nguyễn Thế Thịnh
Cuộc đời của Ngọc Hân tài sắc từ lúc c̣n là công chúa đất Thăng Long đến khi làm Bắc cung hoàng hậu Phú Xuân không hề b́nh lặng.
Khi qua đời, vẫn c̣n hai nghi án lấy vua Gia Long và đầu độc chồng là hoàng đế Quang Trung khiến bà tổn hại thanh danh và hậu thế tốn nhiều giấy mực.
Duyên rồng – phụng
Lê Ngọc Hân sinh ngày 27 tháng 4 năm Canh Dần (1770) tại kinh thành Thăng Long. Theo Lịch triều tạp kỷ và Hoàng Lê nhất thống chí th́ bà là con gái thứ 9 của vua Lê Hiển Tông, c̣n Ngự chế ngọc phả kư th́ chép bà là con thứ 21.
Ngọc Hân là công chúa có tài sắc hơn cả trong số các cô con gái của vua.
Tháng 5/1786, tướng nhà Tây Sơn là Nguyễn Huệ ra Bắc “phù Lê diệt Trịnh” tới yết kiến vua Hiển Tông và được vua phong tước Công. Ngọc Hân vâng mệnh vua cha kết duyên cùng Nguyễn Huệ. Khi đó Ngọc Hân mới 16 tuổi, c̣n Nguyễn Huệ 33 tuổi và đă có nhiều người vợ.
Mối nhân duyên này đời sau kẻ cho là cuộc hôn nhân mưu đồ chính trị, người nói đó là nhân duyên trời định; người bảo gượng ép, kẻ bảo yêu từ cái nh́n đầu tiên…
… Sau hôn lễ của Nguyễn Huệ và Ngọc Hân vài ngày, vua Lê Hiển Tông qua đời, nội t́nh nhà Lê xảy ra nhiều chuyện tranh giành khiến Nguyễn Huệ nhiều lúc muốn bỏ Thăng Long để vào Thuận Hóa, nhưng cuối cùng đành nuốt giận.
Đến ngày đưa linh cữu vua Lê Hiển Tông, Nguyễn Huệ cưỡi voi, đem ba ngàn quân hộ tống từ cung xuống bến đ̣, rồi chờ lễ rước từ cung xuống thuyền đâu vào đó mới quay trở lại.
Tang lễ xong, Nguyễn Huệ nói: “Tiên đế có 30 người con trai, ngày báo hiếu chỉ có một người con gái, nào có ai giúp đỡ mảy may? Người xưa bảo, con gái làm rạng rỡ cho nhà cửa, quả đúng thật”. Công chúa đáp: “Nhờ công đức của thượng công, thiếp được báo hiếu với hoàng khảo, mở mặt với anh chị em. Tục ngữ vẫn nói: Trai không ăn mày vợ, gái phải ăn mày chồng chính là thế đó!”.
Qua cách ứng xử nói trên, đủ biết hai người đă sớm tâm đầu ư hợp. Theo sử chép th́ ngay cả người khó tính như Nguyễn Nhạc mà cũng không tiếc lời khen Ngọc Hân: “Người quư giá thế này thực không hổ thẹn làm cô em dâu của ta”.
Ít lâu sau, Công chúa Ngọc Hân rời đất Thăng Long theo chồng vào Thuận Hóa. Bấy giờ, Nguyễn Huệ ở với bà chính hậu tên Phạm Thị Liên (Bùi Thị Nhạn) tại phủ Dương Xuân. Bà Liên sinh năm 1758, tại tỉnh Quy Nhơn, B́nh Định. Khi 16 tuổi (năm 1774), bà được Nguyễn Huệ chọn làm vợ. Bấy giờ Nguyễn Huệ 22 tuổi. Bà là em ruột của các ông Hộ giá Phạm Văn Ngạn, Giả vương Phạm Văn Trị, Thái úy Phạm Văn Tham, Thái úy Phạm Văn Hưng. Bà c̣n là anh em cùng mẹ khác cha với Thái sư Bùi Đắc Tuyên, H́nh bộ Thượng thư Bùi Văn Nhật. Năm 30 tuổi, bà được phong làm Chánh cung hoàng hậu. Tính t́nh hiền lành, bà gắn bó với Nguyễn Huệ suốt những năm chồng khởi nghiệp, đến cuối đời. Vua Quang Trung rất thương yêu, trân quư bà. Bà sinh 5 người con: 3 trai, 2 gái. Sau này, Quang Toản được lập thái tử.
Hồi đó, những chùa quanh vùng đều được trưng làm nơi ở của quan quân Tây Sơn, Công chúa Ngọc Hân ở tại chùa Kim Tiên, bờ nam suối Tiên, cách phủ Dương Xuân vài trăm mét.
Năm 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế lấy niên hiệu Quang Trung, phong cho Ngọc Hân làm Hữu cung hoàng hậu.
Năm 1789, sau khi đại thắng quân Thanh, vua cho xây phủ Dương Xuân thành cung điện Đan Dương và phong bà làm Bắc cung hoàng hậu.
Bà sinh hạ được hai người con là công chúa Ngọc Bảo và hoàng tử Quang Đức. Năm 1792, vua Quang Trung đột ngột qua đời. Như vậy, Nguyễn Huệ và Ngọc Hân chỉ sống với nhau vỏn vẹn có 6 năm.
Khóc chồng
Khi vua Quang Trung đột ngột qua đời, Ngọc Hân đau đớn tự tay viết văn tế cho chồng. Cung điện Đan Dương từ đó thành lăng Đan Dương.
Văn tế mở đầu:
Than rằng/Chín từng ngọc sáng bóng trung tinh, ngoài muôn dặm vừa cùng trông vẻ thụy/phút mây che vầng Thái Bạch, trong sáu cung thoắt đă nhạt hơi hương/Tơ đứt tấc ḷng ly biệt/Châu sa giọt lệ cương thường…
Và kết thúc:
Tiếc thay!/Ngày thoi thắm thoắt/Bóng khích vội vàng/Thuyền ngự tọa đă ngang ghềnh Thái Thủy/Bóng long xa thẳng trỏ lối minh dương/Nẻo hoàng tuyền xa cách mấy trùng, ngao ngán thêm ngừng cơn biệt duệ/Chén hoàng thủy kính dâng một lễ, xét soi xin thấu cơi minh dương.
Vua Quang Trung băng hà, Quang Toản nối ngôi, lấy niên hiệu Cảnh Thịnh. Cậu ruột của vua lúc này là Bùi Đắc Tuyên lấy chùa Thiền Lâm ngay cạnh Đan Dương để ở. Cảnh Thịnh vốn không mấy tài cán nên Thái sư Bùi Đắc Tuyên chuyên quyền độc đoán, đưa họ hàng về làm quan, loại bỏ những người xuất thân từ Thăng Long vào.
Bắc cung hoàng hậu Lê Ngọc Hân bị cô lập. Ở chùa Kim Tiên, hằng ngày bà lo kinh kệ, thờ chồng, nuôi con… Tại đây, trong những ngày đau thương, bà đă viết nên 164 câu ngâm Ai tư văn, áng văn thơ khóc chồng đó trở thành một tuyệt phẩm thơ Nôm.
Qua Văn tế vua Quang Trung và Ai tư văn, người đời chắc ai cũng thấu hiểu được tấm ḷng của Ngọc Hân với Nguyễn Huệ, hẳn không cần b́nh luận đó là hôn nhân gượng ép hay t́nh yêu nữa.
Năm 1794, Đô đốc Vơ Văn Dũng đă làm chính biến, giết Bùi Đắc Tuyên, phục hồi triều chính, từ đó, bà Ngọc Hân mới được coi trọng. Bà đă đưa em gái cùng cha khác mẹ Lê Ngọc B́nh vào làm chánh cung cho vua Cảnh Thịnh.
Nhưng cuộc đời của người con gái đất Thăng Long tài sắc vẹn toàn không kéo dài được bao lâu, 7 năm sau ngày chồng qua đời, ngày 8 tháng 11 năm Kỷ Mùi (4/12.1799) bà cũng qua đời, hưởng dương 29 tuổi.
Mộ Bắc cung hoàng hậu lúc đầu được táng gần lăng Đan Dương, sau đó nhờ đô đốc tên Hải dời về làng Nành, xă Phù Ninh, nay là xă Ninh Hiệp, Gia Lâm, Hà Nội.
Trong bài lược sử Công chúa Ngọc Hân, Ngô Tất Tố cho là Lê Ngọc Hân đă tự tử, c̣n hai con phải thắt cổ mà chết.
Nhiều thuyết cho rằng, công chúa Ngọc Bảo và hoàng tử Quang Đức đều bị Gia Long bức tử, riêng bà Ngọc Hân được cho về quê và mất ở đó. Nhưng sử triều Nguyễn đều chép, hai con của Quang Trung chết trẻ, hài cốt được bí mật đưa về làng Nành.
Nỗi oan thất thân với vua Gia Long
Tập san Đô Thành Hiếu Cổ (BAVH), số ra tháng 10 tháng 12 năm 1941, đăng bài viết của ông Phạm Việt Thường có tên được dịch ra tiếng Việt Những oái oăm của ông Tơ bà Nguyệt hay là số phận lạ lùng của công chúa Ngọc Hân. Do tác giả là thư kư ở Ṭa sứ Pháp, BAVH lại là một tập san có uy tín hàng đầu bấy giờ nên từ đây, câu chuyện được nhiều người trích dẫn trở thành nguồn cơn của nghi án Ngọc Hân lấy hai vua là cừu thù của nhau.
Sau khi dẫn hai câu ca dao truyền trong dân gian “Số đâu có số lạ lùng/Con vua lại lấy hai chồng là vua”, một đoạn tác giả Phạm Việt Thường viết: “Ta vẫn c̣n nghe những tiếng vọng bí ẩn từ thời xa xưa trong chỗ sâu kín của những nhà cao sang bị sa sút trong đó có các phủ đệ kín đáo của Quảng Oai quận công và Thường Tín quận vương, nhắc nhở chúng ta t́nh nghĩa vợ chồng của công chúa Ngọc Hân đă lần lượt là vợ của hai vị đại anh hùng trong lịch sử VN: Nguyễn Huệ (Quang Trung) và Nguyễn Ánh (Gia Long) là hai kẻ thù sinh tử”.
Một đoạn khác tác giả viết: “Bỗng bà nh́n thấy một người đàn ông trong trang phục hoàng gia đang tiến lại gần. Bà nhận ra đó là người quân nhân lạ mặt đêm qua. Chính là Nguyễn Ánh. Bà đứng lên xin lỗi về sự nhầm lẫn hôm trước. Gia Long mỉm cười nói: “Hôm nay lệnh bà dậy sớm quá”. Ngọc Hân đáp: “Thưa chúa thượng, suốt đêm qua tôi không hề ngủ được chút nào cả”. “Lệnh bà quả là một vị hoàng hậu dũng cảm. Xin lệnh bà biết cho rằng dù có ǵ thay đổi đi nữa, đất nước An Nam vẫn chẳng đổi thay. Xin lệnh bà khuây khỏa, đừng buồn nữa. Cung điện này vẫn thuộc về lệnh bà mà”.
Phần tiếp theo tác giả mô tả một hôm trong buổi thiết triều, viên Tổng quản Thái giám Lê Văn Duyệt biết chuyện nên ra sức can ngăn nhưng “Nguyễn Ánh mỉm cười b́nh thản trả lời: “Khanh nói có lư. Phụ nữ đẹp rất nhiều, nhưng nếu trẫm chẳng thích ai cả th́ sao? Nói Ngọc Hân là vợ của một kẻ phản nghịch chỉ là một cách nói độc ác. Ngọc Hân là một phụ nữ như bao phụ nữ khác, xứng đáng được yêu và được kính trọng, và trẫm tin chắc rằng chẳng thể t́m đâu ra một người thứ hai trong đời. Sau khi quen biết bà ta, trẫm không muốn yêu bất cứ phụ nữ nào khác…”. Trước sự cương quyết của chúa Nguyễn, triều đ́nh đành nhượng bộ và Ngọc Hân đă t́m quên quá khứ trong t́nh yêu mới”.
C̣n đây là đoạn sau này nhiều người dẫn để nói Ngọc Hân từng có với Gia Long hai người con: “Hiện nay, những người bộ hành hiếm hoi khi dừng chân trước đền thờ Quảng Oai quận công và Thường Tín quận vương – hai người con của Ngọc Hân và Gia Long – không khỏi buông tiếng thở dài khi thấy ngôi đền đă đổ nát, đang dần dần biến mất theo thời gian”.
Lấy chồng khi đă chết?
Nhà thơ Quách Tấn, một học giả uyên thâm, trong một bài viết dẫn lại câu nói khôi hài của nhà văn Pháp Bosuet: “Từ ngày có những nhà viết sử th́ không c̣n sử nữa”. Quách Tấn giải thích: “Không c̣n sử nữa tức là chỉ c̣n có những chuyện hoang đường do trí tưởng tượng của những nhà viết sử tạo nên. Chuyện bà Ngọc Hân công chúa là một bằng chứng”.
Bằng nhiều cứ liệu thuyết phục, Quách Tấn chứng minh, bà Ngọc Hân mất năm Kỷ Mùi 1799, kinh thành Phú Xuân thất thủ năm Tân Dậu 1801 và nhà Tây Sơn bị nhà Nguyễn diệt năm Nhâm Tuất 1802. Như vậy “bà Ngọc Hân mất 3 năm trước khi vua Gia Long thống nhất sơn hà th́ c̣n có thể nào bị bắt nạp vào cung vua Gia Long?”. Theo Quách Tấn, những cứ liệu có được nhờ t́m thấy tập Dụ Am của Phan Huy Ích.
Trong quyển Bắc cung hoàng hậu Lê Ngọc Hân thời ở Huế, nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân đă tập hợp được nhiều tài liệu từ cả hai chiều đồng t́nh và phản bác, từ đó phân tích lập luận một cách khoa học để chỉ ra bài viết của Phạm Việt Thường là hoàn toàn không có cơ sở, sai lệch về lịch sử, không thể có chuyện một người đă mất trước đó 3 năm lại… đi lấy chồng. Vua Quang Trung qua đời năm 1792, từ đó đến năm 1801, trong cung điện thành Phú Xuân phải là nơi ở của vợ Quang Toản, làm sao bà Ngọc Hân là vợ vua Quang Trung đă qua đời trước đó gần chục năm lại có thể ở trong đó để Nguyễn Ánh đến gặp? Cũng trong sử nhà Nguyễn, bộ Đại Nam liệt truyện chính biên (sơ tập), viết tiểu sử hai ông hoàng Quảng Oai và Thường Tín là con của Đức phi họ Lê. Từ đó, cùng với các tư liệu khác, khẳng định công chúa Lê Ngọc B́nh, con út vua Lê Hiển Tông (em cùng cha khác mẹ với Lê Ngọc Hân, người được Ngọc Hân tác thành với Quang Toản) là thân mẫu của hai ông hoàng Quảng Oai và Thường Tín.
Câu ca: “Con vua mà lấy hai chồng làm vua” mà bài viết của Phạm Việt Thường trích dẫn đầu tiên là nói về Lê Ngọc B́nh vậy. Oan thất tiết của bà Ngọc Hân được giải, nhưng sinh một cái oan khác, oan giết chồng.
Oan giết vua
Tạp chí Phổ Thông số 62 ra ngày 1.8.1961 (xuất bản ở Sài G̣n) đăng bài viết của ông Nguyễn Thượng Khánh nhan đề Vua Quang Trung chết v́ một liều độc dược của Ngọc Hân Công chúa.
Điều đáng nói là tác giả thuật lại lời kể của một người đă mất hoàn toàn không có cứ liệu. Dù vậy vẫn làm dấy lên nghi án và Bắc cung Hoàng hậu chịu thêm một nỗi oan…
Như đoạn trước đă đề cập, bà Ngọc Hân bị cho là “người lấy hai vua” là do sự nhầm lẫn giữa Ngọc Hân và Ngọc B́nh – công chúa con vua Lê Hiển Tông, em cùng cha khác mẹ với công chúa Lê Ngọc Hân.
Năm 1795, sau khi Thái sư Bùi Đắc Tuyên bị Đô đốc Vơ Văn Dũng đánh đổ, vị trí bà Ngọc Hân bấy giờ mới có ảnh hưởng ít nhiều với vua Cảnh Thịnh (Quang Toản) nên việc làm mối em gái của ḿnh cho vua mới thành. Năm đó, Ngọc B́nh 12 tuổi, được phong làm chính cung hoàng hậu, ở trong cung 6 năm nhưng chưa có con.
Tháng 5.1801, khi Nguyễn Ánh đánh chiếm Phú Xuân, vua tôi Quang Toản bỏ chạy ra Bắc Hà, Ngọc B́nh kẹt lại Phú Xuân. Gặp B́nh, Nguyễn Ánh mê đắm. Mặc cho Lê Văn Duyệt và các cận thần nhà Nguyễn kịch liệt phản đối, cho là lấy thừa vợ của vua ngụy, nhưng vua Gia Long bất chấp. Ngọc B́nh được nạp làm phi và sau đó được phong làm Đệ tam cung Đức Phi. Sau này sử triều Nguyễn chép là Đức phi họ Lê.
Đức phi sinh cho vua Gia Long 4 người con. Hai hoàng tử là Quảng Oai công Nguyễn Phúc Quân và Thường Tín công Nguyễn Phúc Cự; hai công chúa là Mỹ Khê Ngọc Khuê và An Nghĩa Ngọc Ngôn. Cũng như chị ḿnh, yểu mệnh, Đức phi mất lúc 27 tuổi.
Chuyện có thật về người này trở thành nghi án của người kia lấy hai vua là vậy.
Hạ độc v́… ghen?
Trong bài viết trên Phổ Thông, ông Thượng Khánh nói ông nội của ḿnh là con trai của hoàng tử Lê Duy Mật và ông là cháu gọi Ngọc Hân bằng cô ruột (nếu theo thứ phả th́ công chúa Ngọc Hân phải gọi ông bằng cụ chứ không phải ông gọi Ngọc Hân bằng cô – học giả Quách Tấn đă chỉ ra điểm sai này); những ǵ ông kể lại trong bài viết, là do ông nội ông kể lại.
Theo ông Khánh, động cơ để Lê Ngọc Hân giết chồng bắt nguồn từ việc hoàng đế Càn Long (Trung Quốc) hứa gả một người con gái của ḿnh cho Quang Trung và “trong một phút bồng bột v́ quá ghen, Ngọc Hân đă bỏ thuốc độc vào rượu cho Quang Trung uống”.
Nhiều nhà nghiên cứu sau này dẫn lại, vào lúc đó, các tạp chí ở Sài G̣n như Bách Khoa, Phổ Thông, Văn Đàn… đă mở ra một cuộc bút chiến chung quanh nghi án lịch sử này. Chung quy, các tác giả bằng những luận cứ lịch sử đă phản bác “những lời lẽ mang tính chất hàm hồ và những ngụy biện vô căn cứ của ông Nguyễn Thượng Khánh”. Không chỉ thế, một số tộc phổ, phổ ư của các họ nội, họ ngoại phía Ngọc Hân đưa ra để làm bằng chứng và cũng vạch ra những sai lầm mà ông Nguyễn Thượng Khánh đă công bố.
Về cái chết của vua Quang Trung, các sử gia cũng đă ghi chú ngày, tháng, năm vua mất, không có một ḍng nào nói đến việc vua bị đầu độc. Hoàng Xuân Hăn viết: “Ngày 29 tháng 7 năm Nhâm Tư vào giờ dạ tư tức ngày 16 tháng 9 năm 1792 vua Quang Trung băng hà. Hoàng Lê nhất thống chí viết: “Vua Quang Trung mất vào năm Nhâm Tư” (1792). Sử gia Trần Trọng Kim viết: “Năm Nhâm Tư (1792) vua Quang Trung bị bạo bệnh băng hà”.
Nhà thơ Quách Tấn, một học giả uyên thâm, trong bài viết Ngọc Hân công chúa chưa hết chịu tiếng oan này đến chịu tiếng oan khác cũng đă chứng minh những điều ông Khánh viết ra hoàn toàn không có căn cứ, suy diễn sai lệch với lịch sử.
Sau khi dẫn ra nhiều tài liệu lịch sử và lập luận xác đáng, học giả Quách Tấn kết luận: “Những điểm sai lầm này cho chúng ta thấy rơ rằng, đến những việc sử sách chép sờ sờ ra đó mà ông Thượng Khánh c̣n nói sai, huống hồ những việc trong thâm cung mà từ xưa không có sách nào chép, không nghe ai nói”.
Trong quyển Bắc cung Hoàng hậu Lê Ngọc Hân thời ở Huế, nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân, được sự đồng ư và giúp đỡ của ông Quách Giao – con trai trưởng nhà thơ Quách Tấn, đưa vào tập sách 3 bài viết rất giá trị của học giả Quách Tấn viết về công chúa Ngọc Hân. Đây là nguồn tài liệu quư giúp hậu thế hiểu rơ hơn về một công chúa tài sắc vẹn toàn, có mỹ danh là Chúa Tiên.
Nguyễn Thế Thịnh
Những người lính một thời bị lăng quên: Viết Lại Lịch Sử
Viết Lại Lịch Sử Video
Secret Army Secret War Video
Đứng Đầu Ngọn Gió Video
Con Người Bất Khuất Video
Dấu Chân Biệt Kích Video
Kiểm Lại Hồ Sơ Biệt Kích Video
The Secret war against Hanoi Richard H. Shultz Jr.
Binh Thư Yếu Lược Trần Quốc Tuấn
Wall Street and the Bolshevik Revolution Antony C. Sutton
Wall Street and the Rise of Hitler Antony C. Sutton
None Dare Call It Conspiracy Gary Allen
Confessions of an Economic Hit Man John Perkins
The World Order Eustace Mullin
Chính Đề Việt Nam Tùng Phong (dịch)
OSS vào Việt Nam 1945 Dixee R. Bartholomew - Feis
Nguồn Gốc Dân Tộc Việt Nam B́nh Nguyên Lộc
The World Order Eustace Mullin
Why Vietnam? Archimedes L. A. Patti
Đại Hội Toàn Quân? Phùng Ngọc Sa
Silenced! The Unsolved Murders of Immigrant Journalists in the USA. Juan Gonzales
Valse Andy Wong . Viennese Valse . DrDance . Danptner . Dispatch
Bee Gees . Rolling Stones . Animals . Shadow . Ventures
Tặng Kim Âu
Chính khí hạo nhiên! Tổ Quốc t́nh.
Nghĩa trung can đảm, cái thiên thanh.
Văn phong thảo phạt, quần hùng phục.
Sơn đỉnh vân phi, vạn lư tŕnh.
Thảo Đường Cư Sĩ.
US Senator John McCain , Kim Âu Hà văn Sơn
NT Kiên , UCV Bob Barr, Kim Âu Hà văn Sơn
NT Kiên , Kim Âu Hà văn Sơn, Ross Perot Cố Vấn An Ninh Đặc Biệt của TT Reagan và NT Sám
Người Việt Seatle