NGƯỜI QUỐC GIA ĐẶT QUYỀN LỢI CỦA TỔ QUỐC VÀ DÂN
TỘC LÊN BẢN VỊ TỐI THƯỢNG CHỨ KHÔNG TRANH QUYỀN ĐOẠT LỢI CHO CÁ NHÂN, PHE
NHÓM, ĐẢNG PHÁI HAY BẦY ĐÀN TÔN GIÁO CỦA M̀NH.
NGƯỜI QUỐC GIA BẢO
VỆ LĂNH THỔ CỦA TIỀN NHẦN, GIỮ G̀N DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC, ĐĂI LỌC VÀ KẾT
HỢP HÀI H̉A VỚI VĂN MINH VĂN HÓA TOÀN CẦU ĐỂ XÂY DỰNG XĂ HỘI VÀ CON
NGƯỜI VIỆT NAM PHÙ HỢP VỚI XU THẾ TIẾN BỘ CỦA NHÂN LOẠI.
Email:
kimau48@yahoo.com or kimau48@gmail.com. Cell: 404-593-4036. Facebook: Kim Âu
CÁC CUỘC CÁCH MẠNG KHOA HỌC VÀ KỸ THUẬT TRONG LỊCH SỬ THẾ GIỚI
Cách mạng khoa học - kỹ thuật là một khái niệm nói về những phát triển mang tính
vượt bậc và bước ngoặt của khoa học và kỹ thuật diễn ra từ giữa thế kỷ 20, hoặc
sau khi Thế chiến thứ hai (1939-45) kết thúc. Trên thực tế, "Cách mạng khoa học
- kỹ thuật" là một khái niệm mới ra đời trong thế kỷ 20 và nội dung của khái
niệm này có nhiều điều chưa được thống nhất trong giới học giả nói chung.
1. Cuộc cách mạng khoa học đầu tiên:
Thời điểm: Đầu thế kỷ XVII - Nửa đầu thế kỷ XVIII
Phạm vi: Tây Âu
Trung tâm: Anh, Pháp, Hà Lan, Italia, Đức
Các lĩnh vực: Vật lư học, Toán học, Sinh vật học, Hoá học…
Tiền đề của cuộc cách mạng này không ǵ khác, chính là những thành tựu khoa học
và kỹ thuật của tất cả các thời kỳ trước cộng lại, nhất là sự kế thừa của thiên
văn học, toán học, vật lư học…
Trước tiên cần trở về với Nicolaus Copernicus và tác phẩm Về sự vận động của
những hành tinh mang tên ông, xuất bản năm 1540. Qua đó, ông chứng minh rằng Mặt
Trời chứ không phải Trái Đất là trung tâm của vũ trụ, đánh đ̣n chí mạng vào hệ
thống Địa tâm (Trái Đất là trung tâm của vụ trụ) của Ptolémeé vốn đă thống trị
hàng ngàn năm nay. Bị giáo hội Cơ đốc cấm đoán, học thuyết của ông dường như
đông lạnh. Bruno lên tiếng đấu tranh cho khoa học và bị kết án tử thiêu. Chưa
bao giờ khoa học lại bị đối xử bạo tàn và nghiệt ngă đến thế. Chẳng bao lâu sau,
Kepler (nhà bác học người Đức) đă chứng minh cho sự đúng đắn của tư tưởng
Copernicus. Nhưng chỉ đến khi Galileé xuất bản cuốn Đàm thoại về hai hệ thống
Ptolémeé và Copernicus (năm 1632), trong đó làm nổi bật tính khoa học của hệ
thống Copernicus, th́ mọi chuyện dường như mới ngă ngũ, sự thật đă được chấp
nhận. Chân lư trả về khoa học. Galileé cũng là người đầu tiên dùng kính viên
vọng quan sát bầu trời, lập ra vật lư học thực nghiệm, đặt cơ sở cho môn Động
lực học và xây dựng phương pháp thực nghiệm khoa học.
Năm 1687, I.Newton viết tác phẩm Những nguyên lư toán học của triết học tự
nhiên, đă hệ thống hoá những thành tựu của các nhà khoa học đi trước, trong đó
có ba định luật về sự chuyển động các hành tinh của Kepler, đồng thời đưa ra
định luật vạn vật hấp dẫn (lực hút). Ngoài ra, ông c̣n có cống hiến to lớn cho
ngành quang học, toán học và là người đồng thời phát minh ra phép tính vi phân
cùng với Leubniz (nhưng hai nhà bác học hoàn toàn nghiên cứu độc lập, không hề
trao đổi ǵ trong quá tŕnh sáng tạo).
Được chứng kiến sự thay đổi ngoạn mục của tri thức khoa học đương thời khiến
Descartes không tin vào những ǵ đă biết. Ông nghi ngờ tất cả! C̣n những thành
tựu khoa học to lớn kia, trong đó có phần đóng góp đáng kể trí lực của ông th́
sao? Chẳng lẽ lư trí của con người lại bất lực, không thể nhận thức chân lư ?
Ông bừng tỉnh, nhắc nhở rằng: “Chúng ta phải tin vào lư trí của chúng ta”. Và
ông tiếp tục bước lên các nấc thang của con đường khoa học, buông câu triết lư
lừng danh: “Tôi tư duy, vậy tôi tồn tại”.
Sang thế kỷ XVIII, những thành tựu to lớn tiếp tục nảy nở trên các lĩnh vực, đặt
biệt là việc thực hiện những phản ứng nguyên tử trong hoá học, đồng thời khoa
học bắt đầu có những thành tựu làm cơ sở để t́m ṭi đi vào thế giới vi mô, nổi
bật ở các ngành: Vật lư học, Toán học, Sinh Vật học, Hoá học… với sự cống hiến
của các nhà bác học tên tuổi như: Euler, d’Alembert, Bernouli, Laplace, F.Ray,
K.Linné, B.Lamark, Cuvier, Lavoisier, Galvani, Dalton…
Nhưng cuộc cách mạng khoa học diễn ra vào thời điểm từ thế kỷ XVII đến nửa đầu
thế kỷ XVIII chưa ảnh hưởng mạnh đối với kỹ thuật, phần lớn thành tựu mang tác
dụng lư giải quy luật tự nhiên và cải tiến kỹ thuật của các thế kỷ trước. Những
cuộc cách mạng khoa học sau này sẽ gắn chặt với kỹ thuật, nên đồng thời với cách
mạng khoa học đó chính là cách mạng khoa học - kỹ thuật, cách mạng sản xuất –
công nghiệp.
2. Cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật lần thứ hai:
Thời điểm: Đầu thế kỷ XVIII - Nửa đầu thế kỷ XIX
Phạm vi: Châu Âu, Bắc Mỹ.
Trung tâm: Tây Âu, Hoa Kỳ.
Các lĩnh vực: Giao thông - vận tải, thông tin – liên lạc, sản xuất công nghiệp…
Vào cuối thế kỷ XVII đầu thế kỷ XVIII, hệ thống khoa học cơ bản cổ điển đă được
xác lập, hoàn thành cuộc cách mạng khoa học lần thứ nhất trong lịch sử xă hội
loài người, là tiền đề trực tiếp mở ra cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật nửa
cuối thế kỷ XVIII - nửa đầu thế kỷ XIX. Đây cũng đồng thời là cuộc cách mạng
công nghiệp diễn ra mạnh mẽ ở Tây Âu.
Những thành tựu có ư nghĩa như máy hơi nước (1712, do công của New Comen, người
Anh), được James Wat hoàn thiện thành động cơ chạy bằng than và nước (năm 1784).
Năm 1764, James Hargrever phát minh ra máy kéo sợi và năm 1785 Exmon Carryter
sáng chế ra máy dệt, đưa năng suất tăng lên gấp 39 lần. Ngành luyện kim cũng mở
ra chương mới khi Abraham Dary lần đầu tiên dùng than cốc để nấu gang (1709),
sau đó, hai cha con ông đă đưa nó vào sản xuất công nghiệp (1735). Đến 1784,
Henry Cart và Onios đă luyện gang thành thép, một loại hợp kim cực kỳ quan trọng
trong nền đại công nghiệp sắp sửa ló rạng. Trong lĩnh vực giao thông liên lạc,
tàu hơi nước vượt đại dương đi vào hoạt động (1815), trọng tải đạt hàng ngàn
tấn. Năm 1814, Stephenson chế tạo tàu hoả chạy bằng hơi nước và sau đó tuyến
đường sắt đầu tiên được xây dựng nối liền Darlington với Stockton ở nước Anh
(1825). Đến 1858, thế giới đă có 40.000 km đường sắt, trong đó Mỹ chiếm 40%.
Phát minh ra điện báo (1832 – 1835) của Samuel Mores cũng mang một ư nghĩa lịch
sử cho sự ra đời của ngành thông tin liên lạc trong thời kỳ phương thức sản xuất
tư bản chủ nghĩa đang phát triển ào ạt. Năm 1851 đă có cáp quang qua biển Manche
và đường cáp qua Đại Tây Dương.
Những thành tựu trên (trong thế kỷ XVIII) có ư nghĩa bước ngoặt trong các lĩnh
vực mà khoa học gắn với kỹ thuật làm biến đổi ngành dệt may, giao thông, thông
tin liên lạc, luyện kim, chế tạo máy… Từ đó h́nh thành nên hệ thống kỹ thuật mới
dựa trên máy hơi nước, than đá và sắt thép thay thế cho hệ thống kỹ thuật trước
đó chủ yếu dựa vào cơ bắp, sức nước và sức của động vật. Sang thế kỷ XIX, những
thành tựu đó tiếp tục được cải tiến, cùng với sự ra đời các phương tiện và công
cụ sản xuất mới, tạo ra hệ thống máy móc ứng dụng vào sản xuất và đời sống, định
h́nh nền đại công nghiệp tư bản chủ nghĩa và xă hội công nghiệp ở các nước Anh,
Pháp, Mỹ và sau này là hàng loạt các nước Tây Âu. Từ đây, xă hội công nghiệp đă
thật sự trở thành một ḍng chảy mới của nền văn minh, gơ cửa xông vào các quốc
gia – dân tộc đang ở trong t́nh trạng tiền công nghiệp.
3. Cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật lần thứ ba:
Thời điểm: Cuối thế kỷ XIX - Nửa đầu thế kỷ XX
Phạm vi: Châu Âu, Bắc Mỹ, Đông Á.
Trung tâm: Tây Âu, Hoa Kỳ, Liên Xô, Nhật Bản.
Các lĩnh vực: Chế tạo máy, giao thông – liên lạc, vật liệu, năng lượng…
Khi hệ thống kỹ thuật dựa vào máy hơi nước, than đá và sắt thép truyền thống đă
tận dụng hết công suất của ḿnh, nền công nghiệp muốn nhảy vọt th́ phải cần đến
một hệ thống kỹ thuật mới hiệu quả hơn, thôi thúc các ngành khoa học – kỹ thuật
sáng tạo nên những thành tựu thật xứng đáng trước các yêu cầu cháy bỏng từ công
cuộc phát triển chung của xă hội loài người – yêu cầu công nghiệp hoá, xây dựng
h́nh mẫu xă hội công nghiệp phát triển.
Cái ǵ cần sáng tạo đă được sáng tạo: Năm 1862, Jean Leneir chế được xe chạy
bằng động cơ đốt trong; năm 1869, G.T.Grammer chế ra máy phát điện một chiều
dyamo, sau đó là máy phát điện xoay chiều (1877); A.G.Bell phát minh ra máy điện
thoại (1876), sau đó G.Marconi đă phát triển để liên lạc bằng sóng điện từ giữa
hai bờ biển Manche (1897); năm 1878 – 1879, J.Suan và T.Edison phát minh ra bóng
điện; năm 1895 động cơ diesel ra đời, để đến năm 1898 kỷ nguyên ô tô xuất hiện
(khi lần đầu tiên loài người được biết đến cuộc triển lăm ô tô vào năm đó); năm
1903 – 1909, từ máy bay của anh em nhà Wringt (Mỹ) đến máy bay của Blériot
(Pháp), đă mở ra thời đại hàng không… Ngoài ra, hàng loạt những thành tựu khác
trên nhiều lĩnh vực đă h́nh thành nên một hệ thống kư thuật mới dựa vào điện,
dầu mỏ và hợp kim thay thế cho hệ thống kỹ thuật trước đó dựa vào máy hơi nước,
than đá và sắt thép; đồng thời làm xuất hiện thêm nhiều loại máy công cụ và
phương tiện, vật liệu, hoá chất… thúc đẩy sản xuất và kinh tế phát triển lên một
tầm cao mới – xác lập vững chắc nền đại công nghiệp gắn liền với phương thức sản
xuất tư bản chủ nghĩa.
Đáng chú ư nữa, đó là việc phát hiện ra hiện tượng phóng xạ của H.Becquerel (năm
1896) và của Mary Quyry (năm 1898) đă chỉ ra những khiếm khuyết lớn trong các
định luật cơ bản của nền vật lư học cổ điển, đồng thời cho thấy nguyên tử không
phải là thành phần nhỏ nhất và không thể chia cắt của vật chất. Cuộc khủng hoảng
trong vật lư học diễn ra từ đó. Nhưng không lâu sau đă được giải quyết bởi
M.Planck thông qua Thuyết Lượng tử (năm 1900), A.Einstien thông qua Thuyết Tương
đối (năm 1905) và cơ học lượng tử sau đó (1925 – 1926).
Một trong những đặc điểm đáng lưu ư trong nền đại công nghiệp là dây chuyền sản
xuất hàng loạt - áp dụng nguyên lư quản trị của F.W.Taylor (đề xuất năm 1909,
ứng dụng vào thực tiễn năm 1913 – hăng Ford di tiên phong).
Nhưng cũng chính từ nền đại công nghiệp gắn liền với phương thức sản xuất tư bản
chủ nghĩa mà nhân loại phải gánh chịu những hệ luỵ kinh hoàng bởi hai cuộc đại
chiến thế giới (1914 – 1918 và 1939 – 1945), đồng thời làm cho đà phát triển
khoa học - kỹ thuật chậm đi, mặc dù vẫn đạt được những tiến bộ to lớn như: Kỹ
thuật hạt nhân, cùng nhiều phương tiện và công cụ hiện đại nhằm mục tiêu quân
sự. Một khi đem chúng sử dụng vào mục đích chiến tranh th́ hậu quả thật khủng
khiếp.
Nói tóm lại, cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật lần thứ ba đă đưa nhân loại lên
tŕnh độ văn minh công nghiệp, hay nói chính xác hơn, xác lập nên phương thức
sản xuất tư bản chủ nghĩa hiện đại, mà biểu hiện ra là nền sản xuất công nghiệp
tiên tiến, có khả năng tạo ra nguồn của cải vật chất và tinh thần đồ sộ cho nhân
loại. Nhưng cái giá phải trả quá đắt: Hai cuộc đại chiến thế giới đă huỷ diệt 80
triệu con người, trong đó phải kể đến hai quả bom nguyên tử dội xuống Nagazaki
và Hirosima (8/1945). Đồng thời, nó rung chuông cảnh báo về mục đích sử dụng và
năng lực làm chủ các thành tựu khoa học - kỹ thuật trên con đường nhân loại đi
về phía trước.
* * *
Trên đây, chỉ là sự lược tả một số nội dung, thành tựu cơ bản về khoa học và kỹ
thuật trong lịch sử, với ba giai đoạn phát triển mang tính cách mạng. Từ cuộc
cách mạng lần thứ ba trở đi, khoa học ngày càng gắn liền với kỹ thuật, đồng thời
khoa học - kỹ thuật nhanh chóng trở thành yếu tố của công nghệ trong sản xuất,
tạo ra sự thay đổi vượt bậc trong nền sản xuất vật chất và tinh thần của xă hội,
đưa nền kinh tế nông nghiệp bao phủ xă hội loài người hàng xưa nay lên nền kinh
tế công nghiệp. Bước sang đầu thế kỷ XX, xă hội công nghiệp không chỉ được h́nh
thành ở Anh, Pháp, Mỹ mà c̣n cả ở Liên Xô, Nhật, nhiều nước ở châu Âu.
Tuy nhiên, cần phải chờ đến cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật lần thứ tư, khi
khoa học - kỹ thuật trở thành công nghệ, biểu hiện ra trên thực tế là cuộc cách
mạng khoa học – công nghệ đương đại, th́ không những nền sản xuất công nghiệp
biến đổi về chất, mà cả đời sống con người - trên mọi phương diện - cũng biến
đổi sâu sắc hơn bao giờ hết. Nền văn minh con người đang rung chuyển, thay đổi
và đổi thay với tốc độ chóng mặt.
.bmp)
.jpg)
