֎ Kim Âu ֎ Chính Nghĩa ֎ Chính Nghĩa

֎Tinh Hoa ֎ Bài Của Kim Âu ֎ Constitution

֎ Đại Kỷ Nguyên ֎ Vietnamese Commandos 

֎ Biệt kích trong giòng lịch sử ֎ Chính Nghĩa Media

֎ Lưu Trữ ֎ Làm Sao ֎ Tìm IP ֎ Computer

֎ Dictionaries ֎ Tác Giả ֎ Mục Lục ֎ Pháp Lý

֎ Tham Khảo ֎ Thời Thế ֎ Văn  Học

    ֎ LƯU TRỮ BÀI  VỞ THEO THÁNG/NĂM

֎07/2008 ֎08/2008 ֎09/2008 ֎10/2008

֎11/2008 ֎11/2008 ֎12/2008 ֎01/2009

֎02/2009 ֎03/2009 ֎04/2009 ֎05/2009

֎06/2009 ֎07/2009 ֎08/2009 ֎09/2009

֎10/2009 ֎11/2009 ֎12/2009 ֎01/2010

֎03/2010 ֎04/2010 ֎05/2010 ֎06/2010

֎07/2010 ֎08/2010 ֎09/2010 ֎10/2010

֎11/2010 ֎12/2010 ֎01/2011 ֎02/2011

֎03/2011 ֎04.2011 ֎05.2011 ֎06.2011

֎07/2011 ֎08/2011 ֎09/2011 ֎10/2011

֎11/2011 ֎12/2011 ֎05/2012 ֎06/2012

֎12/2012 ֎01/2013 ֎12/2013 ֎03/2014

֎09.2014 ֎10.2014 ֎12/2014 ֎03/2015

֎02/2015 ֎02/2015 ֎02/2015 ֎02/2016

֎02/2016 ֎03/2016 ֎07/2016 ֎08/2016

֎09/2016 ֎10/2016 ֎11/2016 ֎12/2016

֎01/2017 ֎02/2017 ֎03/2017 ֎04/2017

֎05/2017 ֎06/2017 ֎07/2017 ֎08/2017

֎09/2017 ֎10/2017 ֎11/2017 ֎12/2017

֎01/2018 ֎02/2018 ֎03/2018 ֎04/2018

֎05/2018 ֎06/2018 ֎07/2018 ֎08/2018

֎09/2018 ֎10/2018 ֎11/2018 ֎12/2018

  ֎ Nov/2016. Dec/2016. Jan/2017. Feb/2017. 

  ֎ Mar/2017. Apr/2017. May/ 2017. Jun/2017.

  ֎ Jul/2017. Aug/2017. Sep/2017. Oct/2017.

  ֎ Nov/2017. Dec/2017. Jan/2018. Feb/2018

  ֎ Mar/2018. Apr/2018. May/ 2018. Jun/2018.

  ֎ Jul/2018. Aug/2018. Sep/2018. Oct/2018.

  ֎ Nov/2018. Dec/2018.

֎ Served  In A Noble Cause

֎ Trò Bịp Cứu Trợ TPB: Cám Ơn Anh

֎ Hiến Chương Liên Hiệp Quốc

֎ Văn Kiện Về Quyền Con Người

֎ Liberal World Order

֎ The Heritage Constitution

֎ The Invisible Government Dan Moot

֎ The Invisible Government David Wise

֎ Montreal Protocol Hand Book

֎ Death Of A Generation

֎ Sự Thật Về Nguyễn Hữu Luyện

֎ Phân Định Chính Tà

֎ Giáo Hội La  Mã:Lịch Sử và Hồ Sơ Tội Ác

֎ Secret Army Secret War ֎ CIA Giải mật

֎ Mật Ước Thành Đô: Trò Bịa Đặt

֎ Hồ Chí Minh Hay Hồ Quang

֎ Ngô Đình Diệm Và Chính Nghĩa Dân Tộc

֎ Lãnh Hải Việt Nam ở Biển Đông

֎ Sự Thật Về Trận Hoàng Sa

֎ Nhật Tiến: Đặc Công Văn Hóa?

֎ Cám Ơn Anh hay Bám Xương Anh

֎ Chống Cải Danh Ngày Quốc Hận

֎ Trò Đại Bịp: Cứu  Lụt Miền Trung

֎ 8406= VC+VT

֎ Hài Kịch Nhân Quyền

֎ CĐ Người Việt QG Hoa Kỳ

֎ Tội Ác PG Ấn Quang

֎ Âm mưu của Ấn Quang

֎ Vụ Đài VN Hải Ngoại

֎ Mặt Thật Nguyễn Hữu Lễ

֎ Vấn đề Cựu Tù Cải Tạo

֎ Lịch Sử CTNCT

֎ Về Tác Phẩm Vô Ðề

֎ Hồng Y Và Lá Cờ

֎ Trăm Việt Trên Vùng Định Mệnh

֎ Giấc Mơ Lãnh Tụ

֎ Biến Động Miền Trung

֎ Con Đường Đạo

֎ Bút Ký Tôi Phải Sống

֎ Dân Chủ Cuội - Nhân Quyền Bịp

֎ Đặc Công Đỏ Việt Thường

֎ Kháng Chiến Phở Bò

֎ Băng Ðảng Việt Tân

֎ Mặt Trợn Việt Tân

֎ Tù Binh và Hòa Bình

֎ Mộng Bá Vương

֎ Phía Nam Hoành Sơn

֎ Nước Mắt Trước Cơn Mưa

֎ 55 Ngày Chế Độ Sài Gòn Sụp Đổ

    ֎ Drug Smuggling in Vietnam War

    ֎ The Fall of South Vietnam

    ֎ Economic assistant to South VN 1954- 1975

    ֎ RAND History of Vietnam War era 

ĐỨC PHẬT THÍCH CA, LỊCH SỬ VÀ HUYỀN THOẠI

THÍCH NỮ HẰNG NHƯ

May 23 at 5:21 AM

Trước khi ôn lại Tiểu Sử Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, để người đọc nhận định dễ hơn về ngày tháng ghi trong tiểu sử của Ngài, chúng tôi xin nhắc lại là Đức Phật Thích Ca sanh vào năm 624 trước Tây Lịch. Ngài nhập Niết Bàn lúc 80 tuổi vào năm 544 trước Tây Lịch. Sáu trăm hai mươi bốn năm sau, Tây Phương mới bắt đầu chọn năm sinh của Đức Chúa Jesus Christ làm khởi điểm cho Dương lịch. Như vậy tính đến nay là năm 2018 thì Đức Phật đã ra đời được 2,642 năm và chiếu theo Phật lịch khởi đầu từ năm Đức Phật viên tịch (năm 544 trước TL) thì Ngài đã nhập Niết Bàn được 2,562 năm.

Việt Nam và các quốc gia thuộc khu vực Đông Á như Nhật Bản, Trung Hoa, Triều Tiên … từ  xưa đều làm Lễ Phật Đản vào ngày mồng 8 tháng Tư Âm Lịch. Tên gọi tắt dành cho ngày Lễ Phật Đản là “Ngày mồng Tám tháng Tư” đã lưu truyền hằng bao thế kỷ, trở thành phong tục tập quán cổ truyền, ghi đậm vào tâm khảm của mọi người kể cả người theo hay không theo Phật giáo.

Vào thế kỷ thứ 20, trong kỳ Đại lễ kỷ niệm Phật Giáo Thế Giới tổ chức tại Tích Lan năm 1954-1956, Hội Liên Hữu Phật Giáo Thế Giới (The World Fellowship of Buddhists) quyết định lấy ngày trăng tròn 15 tháng 4 Âm lịch làm ngày kỷ niệm Đức Phật Đản Sanh. Đó là lý do tại sao có 2 ngày kỷ niệm Đức Phật ra đời là Mồng 8 tháng Tư Âm lịch (trước kia) và Rằm tháng Tư Âm lịch (bây giờ).

88888888

Nhân ngày Lễ Khánh Đản của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, chúng ta hãy cùng nhau ôn lại tiểu sử của Ngài để có sự hiểu biết về một vĩ nhân đã để lại cho hậu thế một kho tàng văn hoá Phật học vĩ đại gồm 12,601 bài pháp thoại trong suốt 45 năm hoằng hoá, mà đã 2,562 năm trôi qua kể từ ngày Đức Phật viên tịch, nền minh triết đó vẫn còn được dân gian trên thế giới kể cả những người theo đạo Phật và những người không theo đạo Phật nghiên cứu và học hỏi.

Trình bày về tiểu sử Đức Phật, người Phật tử có hai cách nhìn. Một là Đức Phật huyền thoại được ghi lại đầy đủ trong bộ kinh Phật Tổ Thống Ký (Bắc Tông) Bộ kinh này diễn tả rất chi tiết về sự kiện đản sanh của Đức Phật, thậm chí còn kể rõ Ngài là một vị Bồ Tát ngự trên cõi trời, đản sinh xuống cõi người. Cái nhìn thứ hai khoa học hơn, cũng theo kinh sử để lại thì Ngài là một người bình thường như bao nhiêu người khác, có cha mẹ, vợ con, có những ưu tư về cuộc sống đau khổ của con người nên muốn tìm phương pháp để thoát ra khỏi cái vòng luân hồi sanh tử. Giai đoạn học đạo với 2 vị đạo sĩ nổi tiếng thời ấy là đạo sĩ Alãra Kãlama và Uddaka Ramãputta cũng như nhập đoàn với năm anh em đạo sĩ Kiều Trần Như suốt 6 năm tu khổ hạnh cũng không có gì khác biệt giữa vị Phật huyền thoại và vị Phật lịch sử.

Cho nên trong bài viết này chúng tôi mạn phép lấy tựa đề là “Đức Phật Thích Ca: Huyền Thoại (tôn giáo) và Lịch Sử”. Bài viết chỉ giới thiệu sơ lược về lịch sử đản sanh của Ngài, chứ không khai triển các chi tiết khác, bởi chỉ có mấy ngàn chữ theo quy ước này, thì làm sao có thể diễn đạt được hết cuộc đời của một bậc đại Giác Ngộ như Đức Phật Thích Ca Mâu Ni.

ĐỨC PHẬT TÔN GIÁO / HUYỀN THOẠI

Từ xưa đến nay, muốn thành hình một tôn giáo ít nhất phải hội đủ một số điều kiện như sau: Phải có một vị Giáo Chủ mang nhiều huyền thoại nào đó khiến cho người ta kính phục tin theo, phải có giáo lý, tín đồ và nghi lễ riêng biệt của tôn giáo đó.

Về lịch sử thì đạo Phật là một học thuyết, là một con đường tu tập để dẫn tới sự khai mở trí huệ tâm linh do Đức Phật vốn là một người bình thường đã tu tập và sáng đạo, đi giáo hoá truyền lại những kinh nghiệm của mình cho người khác.

Sau khi Đức Phật viên tịch, theo thời gian sau đó đạo Phật nhập thế. So sánh với những điều kiện nêu trên thì đạo Phật có thể coi như là một tôn giáo, vì nó cũng có đủ các tiêu chuẩn như:

Đạo Phật có Giáo Chủ là Đức Bổn Sư Thích Ca. Cuộc đời của Ngài cũng có nhiều huyền thoạ Chẳng hạn như Ngài là vị Nhất Sanh Bổ Xứ Bồ tát Hộ Minh trên cung trời Đâu Suất đã tu vô lượng kiếp, chỉ còn một kiếp nữa là sẽ thành Phật. Từ cung trời Đâu Suất ngài nhìn xuống thế gian tìm Cha Mẹ có đạo đức nhập thai xuống trần tiếp tục tu hành một kiếp chót để đạt Chánh Quả.

Đạo Phật có giáo lý để giảng dạy cho tín đồ. Số lượng kinh điển chia làm 2 loại: Nikãya (Nam Tông) và A-Hàm (Bắc Tông). Ở Việt Nam chúng ta, kinh điển Phật Học được chuyển sang tiếng Việt tuy chưa hoàn toàn đầy đủ nhưng cũng được khá nhiề Nói chung, tổng quát có 4 bộ Nikãya gồm 12,601 bản kinh, chưa kể Tiểu Bộ kinh. Còn 4 bộ A-Hàm gồm 2,086 bản kinh. Cộng lại chúng ta thấy Đức Phật để lại cho tín đồ 14,687 bài pháp thoại.

Hiện nay có khoảng hơn 800 triệu tín đồ theo đạo Phật trong số trên 7 tỷ người trên hành tinh này.

Trở lại tiểu sử Đức Phật tôn giáo hay nói khác hơn là huyền thoại về Đức Phật Thích Ca. Như đã nêu trên, Bồ Tát Hộ Minh lúc bấy giờ đã tu từ bao nhiêu triệu kiếp rồi, chỉ cần một kiếp cuối cùng là Ngài sẽ thành Phật. Lúc ấy Bồ Tát ở trên cung trời Đâu Suất nhìn xuống thế gian tìm gia đình thích hợp để xuống trần. Người Mẹ mà Bồ Tát chọn nhập thai là Hoàng hậu Mahã Maya.

Chuyện kể Hoàng Hậu Maya là một người đạo đức và tràn ngập lòng từ bi. Bà là vợ của vua Tịnh Phạn thành Ca-Tỳ-La-Vệ, đã lớn tuổi rồi mà chưa có con. Một ngày kia vào buổi trưa, Đức Hoàng hậu đang nằm nghỉ ngơi thì rơi vào giấc mộng, bà thấy 4 vị thiên thần nâng 4 góc giường bay thẳng lên đỉnh núi Hy-Mã-Lạp-Sơn. Nơi đây có một con voi trắng 6 ngà từ trên trời bay xuống và chui vào hông phải của bà. Hoàng hậu giựt mình tỉnh giấc, cảm thấy trong người mát mẻ dễ chịu, tinh thần sảng khoái. Ngay lúc đó là lúc Hoàng hậu đã thọ thai.

Theo phong tục Ấn Độ, người phụ nữ khi mang thai phải về quê cha mẹ của mình để sanh nở. Hoàng hậu Maya cũng không ra khỏi tập tục đó. Gần ngày khai hoa nở nhụy, trên đường về quê cha mẹ, đến vườn Lâm Tỳ Ni ở ngay biên giới của hai nước Kosola (Nepal) và Ca-Tỳ-La-Vệ (Bắc Ấn Độ), Hoàng hậu ra lệnh cho đoàn tuỳ tùng dừng chân nghỉ mát vì nơi đây không khí dễ chịu thoang thoảng hương hoa nhẹ nhàng bay trong gió. Đoàn tuỳ tùng dừng lại. Khi Hoàng hậu Maya từng bước đi vào ven rừng ngắm cảnh, bà nhìn thấy một cây to có nhiều hoa nở rất đẹp mà trong kinh sách ghi là hoa Linh Thoại, có kinh ghi là hoa Vô Ưu. (Tương truyền loại hoa này 3,000 năm mới nở một lần, nhưng nếu hoa nở trái mùa, đó là hoa nở để chào mừng hay báo hiệu sẽ có một vị giác ngộ tương lai sắp ra đời.)

Về huyền thoại của Đức Phật thì chuyện xưa kể rằng, khi Hoàng hậu Maya đưa tay phải lên vịn vào cành cây Vô Ưu thì Thái tử ra đời, Ngài sanh từ bụng mẹ qua bên hông phải. Lúc đó liền có 2 vị Phạm Thiên xuất hiện đỡ lấy Ngài. Hai vòi nước một ấm một lạnh do 2 con rồng phun ra từ trên cao xuống tắm cho vị hoàng tử mới sơ sanh.

Tích cũ kể tiếp, Thái tử vừa lọt lòng mẹ đã bước đi bảy bước, mỗi bước có một hoa sen nở để đỡ lấy chân của Ngài. Đến bước thứ bảy Thái tử đưa một tay chỉ ngón trỏ lên trời, một ngón tay chỉ xuống đất thốt lên câu nói:

“Thiên thượng thiên hạ duy ngã độc tôn” nghĩa là “Trên trời dưới đất chỉ có chân-ngã (tức cái-Ta-chân-thật) là số một” … rồi sau đó Ngài đã trở lại đời sống như một đứa bé sơ sanh bình thường khác.

Thái tử Sĩ Đạt Ta sanh ra tại vườn Lâm Tỳ Ni Nepal năm 624 trước Tây Lịch (tranh huyền thoại)

Khi Thái tử sinh được 5 ngày, đức vua Tịnh Phạn (Suddhodana) đặt tên cho con trai là Siddhattha (tiếng Sanskrit) âm tiếng Việt là Sĩ-Đạt-Ta, họ là Gotama, âm tiếng Việt là Cồ Đàm. Tiếng Pãli là Siddharta Gautama. Ngài thuộc dòng dõi quí tộc Thích Ca (Sakiya).

Theo phong tục thời bấy giờ, nhà vua cho mời nhiều vị đạo sĩ Bà La Môn học rộng tài cao vào triều dự lễ đặt tên và xem tướng cho Thái tử. Có tám vị đạo sĩ lỗi lạc vào cung xem tướng cho Thái tử. Bảy vị đưa lên 2 ngón tay và giải thích hai lẽ: Một là Thái tử sau này sẽ trở nên vị Hoàng đế vĩ đại nhứt thế gian, hai là Ngài sẽ đi tu và đắc quả Phật. Riêng đạo sĩ trẻ tuổi tên là Kiều Trần Như (Kondanna) thì bảo rằng sau này Thái tử sẽ xuất gia và thành tựu quả Chánh Đẳng Chánh Giác.

Trước đó, có một vị đạo sĩ tên là A-Tư-Đà (Asita) là một người thân tín của nhà vua tu hành trên núi Hy-Mã-Lạp-Sơn, nhân chuyến hạ sơn nghe dân gian loan truyền Hoàng hậu Maya vừa hạ sanh hoàng nam, nên ông xin được vào thăm Thái tử. Vua Tịnh Phạn lấy làm hân hoan, cho bồng Thái tử ra đảnh lễ đạo sĩ. Đạo sĩ A-Tư-Đà xem tướng Thái tử rồi tiên tri rằng về sau Thái tử sẽ trở nên bậc vĩ nhân cao quý nhất của nhân loại. Nói xong, ông sụp quỳ lạy Thái tử. Thấy lão đạo sĩ đảnh lễ con mình như vậy, đức vua Tịnh Phạn cũng làm theo đạo sĩ, xá chào con mình.

Kế đó, đạo sĩ bỗng dưng cất tiếng cười khan rồi lại khóc. Đức vua và mọi người ngạc nhiên trước những cảm xúc vui buồn của đạo sĩ, hỏi tại sao, thì được đạo sĩ ATư-Đà giải thích rằng ông vui mừng vì biết rằng về sau Thái tử sẽ đắc quả Phật và ông khóc vì biết rằng không bao lâu nữa ông sẽ chết và tái sanh vào cảnh giới Vô Sắc (là cảnh giới mà người đắc thiền sẽ tái sanh vào). Do đó ông sẽ không được hưởng phước lành thọ giáo với bậc trí tuệ cao siêu, Chánh Đẳng Chánh Giác.

Sau lễ đặt tên Thái tử được 2 ngày, Hoàng hậu Mahãmaya đột nhiên qua đời, trong kinh ghi bà được sanh về cung trời Đao Lợi. Lúc bấy giờ, Vương phi Mahã Pajãpati Gotami (em ruột của hoàng hậu) tình nguyện nuôi dưỡng Thái tử cho đến khi Ngài khôn lớn.

LỄ HẠ ĐIỀN

Một sự kiện lạ lùng xảy ra trong thời thơ ấu của Thái tử Sĩ-Đạt-Ta. Sự kiện ấy là một kinh nghiệm tinh thần của Ngài, là chiếc chìa khoá mở đường cho Ngài tiến đến sự Giác Ngộ.  Câu chuyện kể lại là vào hằng năm vua Tịnh Phạn có tổ chức lễ Hạ Điền. Đó là một nghi lễ cầu thần linh ban cho mưa thuận gió hoà, trước khi mọi người bắt tay vào việc đồng áng.

Ở Ấn Độ, người ta tin đủ các loại thần: nào là thần mưa, thần gió, thần lửa, thần đất v.v… Họ tin tưởng tất cả mọi vấn đề trong cuộc sống của con người đều do thần linh cai quản. Con người phải cúi đầu nhận chịu sự ban phát hay trừng phạt của các đấng thần linh.

Sáng ngày đức Vua cùng quần thần áo mão chỉnh tề ra tận nơi hành lễ.  Các cung phi mỹ nữ đỡ thái tử Sĩ-Đạt-Ta ngồi vào kiệu, lính hầu khiêng kiệu đặt dưới bóng mát của một cội cây trâm lớn, nơi nghi lễ sẽ diễn ra cách đó không xa. Mọi người đều hân hoan chiêm ngưỡng cảnh nhà vua chủ lễ, các cung phi có phận sự trông nom Thái tử cũng lén chạy đến gần để xem.

Thái tử lúc đó còn nhỏ khoảng 9, 10 tuổi, nhưng lại không ham thích cảnh tưng bừng nhộn nhịp của buổi lễ. Thái tử rời kiệu xuống đất, thay vì chạy nhảy vui chơi, Ngài lại chọn bóng mát dưới gốc cây trâm, ngồi tréo 2 chân theo lối kiết già, trầm ngâm lặng lẽ, mắt lim dim, chăm chú vào hơi thở, định tâm và tình cờ nhập định đắc Sơ Thiền.

Đang lúc mọi người bận rộn, vui vẻ với cuộc lễ, các cung phi bỗng sực nhớ tới Thái tử, vội vã quay về với phận sự, họ thấy Thái tử đang ngồi trầm ngâm thiền định. Lấy làm lạ nhưng không dám quấy rầy, họ vội vàng đến trình tâu tự sự cho vua Tịnh Phạn.

Đức vua Tịnh Phạn hối hả đến nơi, thấy Thái tử Sĩ-Đạt-Ta vẫn còn trong tư thế nhập định. Đức vua đến trước mặt Thái tử, chắp tay xá chào con, dịu dàng nói: “Hỡi này con yêu quí, đây là lần thứ nhì, phụ vương đảnh lễ con.”

ĐỜI SỐNG THÁI TỬ SĨ-ĐẠT-TA BỊ BƯNG BÍT

Vua Tịnh Phạn thấy Thái tử còn nhỏ mà không ưa thích cuộc sống ồn ào vui chơi như những trẻ con hoàng thân quốc thích khác, nên Ngài rất lo sợ, nhất là mỗi khi nhớ đến những lời tiên tri của các vị đạo sĩ rằng sau này Thái tử sẽ xuất gia tìm đạo và đắc quả Phật.

Trong lòng vua Tịnh Phạn không muốn con mình đi tu, Ngài chỉ muốn huấn luyện cho Thái tử trở thành người tài giỏi xuất chúng về mọi mặt, để sau này trao ngai vàng cho Thái tử trị vì trăm họ.

Để đạt được mục đích của mình. Nhà vua bắt đầu lên kế hoạch che đậy bưng bít không cho Thái tử thấy, biết… cuộc sống thế gian vốn có nhiều đau khổ và phiền lụy.

Bao vây chung quanh thái tử là cuộc sống vương giả, xa hoa, đàn ca hát xướng, tràn ngập sự hoan lạc. Khi lên 16 tuổi, theo phong tục thời bấy giờ, Thái tử kết duyên cùng công chúa Da-Du-Đà-La (Yasodharã), một người em cô cậu cùng tuổi. Trong 13 năm chung sống cùng Công chúa, Thái tử hoàn toàn sống cuộc đời nhung lụa, không hay biết gì về nỗi thống khổ của nhân loại bên ngoài ngưỡng cửa cung điện, Ngài và Công chúa Da-Du-Đà-La lại sinh được một đứa con trai, khiến cho vua Tịnh Phạn hết sức vui mừng. Vua đặt tên cháu nội là La-Hầu-La (Rãhula)

XUẤT GIA

Suốt 29 năm sống trong cung vàng điện ngọc, được sự chiều chuộng của tất cả mọi người trong hoàng cung, nhất là vua cha và kế hậu cùng công chúa xinh đẹp DaDu-Đà-La luôn để ý chăm sóc, tạo điều kiện thuận lợi, khiến cho Thái tử lúc nào cũng cảm thấy vui vẻ hạnh phúc. Một mình Ngài được hưởng thụ mọi thứ vinh hoa trên cõi đời này. Trong kinh Tăng Nhứt A-Hàm (Anguttara Nikãya, phần 1, trg 145) có ghi lời Ngài kể cho đệ tử nghe như sau:

“Đời sống của ta thật là tế nhị, vô cùng tinh vi. Trong hoàng cung, chỗ ta ở, phụ hoàng có đào ao, xây những đầm sen. Khi sen xanh đua nhau khoe màu ở đây thì sen đỏ vươn mình phô sắc phiá bên kia, và trong đầm bên cạnh, sen trắng đua nhau tranh đẹp dưới ánh nắng ban mai. Trầm hương của ta dùng đều là loại thượng hảo hạng từ xứ Kasi đưa về. Khăn và áo của ta cũng may toàn bằng hàng lụa bậc nhứt từ xứ Kasi chở đến.“Ngày cũng như đêm, mỗi khi ta bước chân ra khỏi cung điện là có tàng lọng che sương đỡ nắng. 

“Phụ hoàng cũng kiến tạo riêng cho ta ba toà cung điện. Một để cho ta ở mùa lạnh, một mùa nóng và một mùa mưa. Trong suốt bốn tháng mưa ta lưu tại một biệt điện có đầy đủ tiện nghi, giữa những cung tần phi nữ. Cho đến hàng nô tỳ của phụ hoàng cũng được ăn sung mặc sướng chớ không phải như ở các nhà khác, gia đình chỉ được ăn cơm xấu và thức ăn cũ.”

Bấy lâu nay, trước mặt Thái tử chỉ là cảnh cung vàng điện ngọc, cung phi mỹ nữ đàn ca xướng hát quanh năm suốt tháng, là vợ đẹp, con thơ, là ngôi báu đang chờ đợi.

Nhưng đến một ngày nọ, Thái tử nãy ra ý kiến xin phụ hoàng đi thăm dân cho biết sự tình. Vua Tịnh Phạn nghĩ cũng đến lúc cho Thái Tử Sĩ-Đạt-Ta ra ngoài thành để biết đất nước của mình hùng tráng, xinh đẹp như thế nào.

Vua Tịnh Phạn liền ra lệnh cho dân chúng mọi nhà phải cấp tốc giăng đèn kết hoa, trưng bày một cảnh thái bình thịnh vượng, người người phải lộ nét vui vẻ hạnh phúc, nhất là trên những con đường mà Thái tử sẽ đi qua.

Dù đức vua Tịnh Phạn ra lệnh che giấu cuộc sống của dân chúng chu đáo như thế nào cũng không qua mắt được Thái tử. Sau bốn chuyến du ngoạn ngoài thành Thái tử đã quan sát và nhận thấy cuộc sống của con người không hoàn toàn hạnh phúc, mà cuộc sống con người bị quay cuồng trong một vòng tròn khốn khổ như hình ảnh một cụ già yếu ớt, mắt mờ, lưng còng, tóc bạc, da nhăn, bước đi rung rẩy phải nhờ một cây gậy chống đỡ. Một người bệnh hoạn đau đớn rên la ngoài đường trông thật thảm thương. Một thây người chết sình thúi đưa lên giàn hoả thiêu đốt trước sự khóc lóc sầu não của người thân còn sống. Bên cạnh đó những người xung quanh chỉ lo chạy đua, tranh giành, chụp giựt, bon chen hằng ngày, không hề có giây phút suy tư tìm cách thoát khỏi cái vòng hệ luỵ sanh, già, bệnh, chết đó! Chừng như họ chịu thua hoàn cảnh khắc nghiệt ập lên cuộc đời ngắn ngủi của họ và cứ tiếp tục thả mình trôi lăn trong biển khổ định mệnh. Riêng Thái tử thì không chấp nhận, Ngài nghĩ là mình phải làm bất cứ giá nào để vượt khỏi sự sinh diệt. Rồi Ngài trầm ngâm tư duy tìm lối thoát ra, nhưng không có cách nào hết.

Cũng may, ngoài ba cảnh già, bệnh, chết… thì trong chuyến du ngoạn lần thứ tư, Thái tử gặp được một vị đạo sĩ Bà La Môn nghiêm trang khả kính. Hình ảnh thong dong từ tốn của vị tu sĩ này đã mở cho Thái tử một con đường mà Ngài hy vọng sẽ đạt được giải thoát an vui.

Trong kinh Trung A-Hàm (Majjhima Nikãya, Phần 1 – Ariyapariyesana Sutta số 26, trang 163) có ghi lại sự suy nghĩ của Thái tử Sĩ-Đạt-Ta như sau:

 “Chính ta phải chịu sanh, già, bịnh, chết, phiền não và ô nhiễm. Tại sao vẫn mải mê chạy theo những điều mà bản chất cũng còn như vậy. Vì chịu sanh, lão, bịnh, tử, phiền não và ô nhiễm, ta đã nhận thức sự bất lợi của những điều ấy. Hay ta thử đi tìm cái chưa thành đạt, cái tối thượng và tuyệt đối của Niết Bàn”.

Nói về cuộc sống tại gia, cũng trong kinh Trung A-Hàm, Phần 1, Mahãsaccaka Sutta số 36, kể lại rằng:

“Đời sống tại gia rất tù túng chật hẹp, là chỗ ẩn náu của bụi trần ô trược, nhưng đời của bậc xuất gia quả thật là cảnh trời minh mông bát ngát! Người đã quen với nếp sống gia đình ắt thấy khó mà chịu được Đời Sống Đạo Hạnh Thiêng Liêng với tất cả sự hoàn hảo và trong sạch của nó.”

Nhận định rõ ràng những thích thú vật chất mà phần đông tranh giành nhau đều không thể đem lại lợi ích bền vững, chỉ có sự xuất gia, từ bỏ tất cả mùi danh bã lợi của trần gian này mới thật là chân giá trị, nên Thái tử Sĩ-Đạt-Ta dứt khoát rời bỏ cung điện với ngai vàng ngôi vua đứng đầu thiên hạ, từ giã người vợ cao sang quyền quý xinh đẹp và đứa con kháu khỉnh dễ thương vừa mới chào đời để ra đi tìm Chân lý Tịch Tịnh trường cửu. Hy sinh tình cảm riêng tư để ra đi không phải Thái tử ích kỷ chỉ nghĩ riêng cho bản thân mình, mà Ngài ra đi để tìm pháp tu hầu tự cứu mình và cứu hàng hàng lớp lớp chúng sanh đang lặn ngụp trong biển khổ, trong đó cho phụ hoàng,  mẫu hậu, vợ con của Ngài.

Từ một Thái tử giàu sang vinh hiển tột bậc. Ngài trở thành một đạo sĩ nghèo nàn, không tiền của, không cửa nhà, sống nhờ lòng từ thiện của bá tánh thập phương. Ngài không có một nơi chốn nào nhất định. Hôm nay, ngủ dưới gốc cây cao bóng mát, ngày mai tạm trú trong một hang đá vắng vẻ hoang vu… Thế nào cũng được, chỉ cần có thể che mưa đỡ nắng cho Ngài trong buổi trưa hè nắng gắt, hay trong đêm khuya gió sương lạnh lẽo là được rồi. Chân không giày dép, đầu không mũ nón, Ngài đi trong ánh nắng nóng bức và trong sương gió lạnh lùng như thế ngày này qua ngày khác. Tất cả xiêm y chỉ là những mảnh vải vụn vặn ráp lại vừa đủ để che thân. Tất cả tài sản chỉ là một bình bát để trì khất thực. Vật thực và bộ y chỉ vừa đủ sống. Ngài tận dụng thời giờ và năng lực trong việc tìm kiếm khám phá chân lý.

TÌM CHÂN LÝ

Từ lúc Thái tử bỏ nhà, tự cắt tóc xuất gia tầm đạo đã nhiều lần thất bại suýt mất mạng.

Lúc đầu Ngài tìm cầu học đạo với 2 vị thầy Yoga nổi tiếng thời đó là đạo sĩ Alãrã Kãlama và Uddaka Rãmaputta.

Học với đạo sĩ Alãrã Kãlama, không bao lâu ngài đắc quả “Vô Sở Hữu Xứ” nghĩa là “Chỗ không có gì”. Đây là trạng thái tâm thức thiền gia cảm nhận “không có gì” chung quanh mình trong lúc toạ thiền cũng như sau khi xả thiền. Trong tiến trình này, tuy tâm không giao động, không rối loạn trước các đối tượng (vì đối tượng không là gì), nhưng vẫn còn tự ngã và ý thức cho nên ngã và pháp đều có mặt. Kết quả đã không đáp ứng được mục đích thoát khỏi sanh già bệnh chết, nên Ngài  từ giả vị Thầy ra đi tìm pháp khác, mặc dù vị Thầy này đã yêu cầu Ngài ở lại để cùng hướng dẫn đồ chúng.

Ngài ra đi tìm học đạo với vị thầy thứ hai là đạo sĩ Uddaka Rãmaputta chỉ trong 3 tuần ngắn, Ngài cũng được vị thầy này ấn chứng cho đã đạt được quả vị cao nhất của hệ thống thiền Yoga là “Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ“. Đây là trạng thái “không tri giác, mà cũng không không tri giác” nói cách khác là “hoàn toàn không nhận thức điều gì đối với môi trường xung quanh”. Trong lúc đó niệm biết rõ ràng không xuất hiện cho nên thiền giả có lúc chìm đắm trong ảo tưởng. Ngài nhận thấy loại định này cũng không đưa đến thoát khỏi ly tham, cũng không đạt được đoạn diệt, an tịnh, thượng trí và giác ngộ. Vì thế dù được vị thầy thứ hai này ấn chứng và ngỏ ý truyền tất cả đồ chúng để Ngài cai quản và hướng dẫn họ tu tập, nhưng ngài đã nhã nhặn từ chối.

Một lần nữa, Ngài từ giã vị thầy thứ hai để ra đi.

Lang thang qua xứ Ma-Kiệt-Đà, Ngài gặp đạo sĩ Kiều Trần Như và bốn anh em. Cùng với họ, Ngài bắt đầu tu khổ hạnh. Thời đó các vị tu sĩ quan niệm là phải đì thân thật khốc liệt để cảm giác đau đớn nổi lên trên thân thì mới đạt được đạo quả. Các tu sĩ thời đó cho rằng đây là con đường duy nhất không còn con đường nào khác để đạt được Niết Bàn. Trong vòng 6 năm đạo sĩ Cồ Đàm nổi tiếng khắp nơi về việc tu hành khổ hạnh. Có lúc Ngài tu theo hạnh con chó, con bò, có lúc Ngài ngủ trên cỏ gai nhọn, ngủ một giò, không tắm, không cạo râu, không ăn no uống nhiều, chỉ ăn một hạt gạo mỗi ngày. Có khi vào giữa đêm khuya lạnh lẽo Ngài lại trầm mình xuống dòng sông, nước lạnh thấu xương hay nằm chịu đựng cho tuyết rơi phủ cả thân mình. Ngài tự khép mình vào nếp sống cực kỳ kham khổ, cho đến một ngày kia thân hình tráng kiện của Bồ Tát chỉ còn da bọc bộ xương, Ngài xứng danh là đệ nhất khổ hạnh, được mọi người tôn xưng là Thánh nhân.

CON ĐƯỜNG TRUNG ĐẠO

Tu khắc nghiệt như thế mà cũng không tìm ra được manh mối gì.  Tiếc thay, càng đì thân khốc liệt bao nhiêu thì Ngài càng xa rời mục tiêu đi tìm Niết Bàn bấy nhiêu. Thực ra, lúc đó Ngài cũng không biết trạng thái Niết Bàn là như thế nào, Ngài chỉ nghĩ đó là trạng thái không phiền não nếu đã tận diệt mọi hình thức ái dục.

Sau 6 năm dài đày đọa thân thể, tuy thân của Ngài càng lúc càng tiều tuỵ, hai mắt như hai hố thẳm, da nhăn nheo, tóc lông đụng tới đâu thì rụng tới đó, Ngài gầy ốm đến nỗi da bọc xương, đi đứng không vững, nhưng tâm ngài vẫn không bị xao động, cho đến một ngày kia Ngài té xỉu ở bìa rừng, may nhờ cô bé chăn cừu cứu sống bằng chén bột sữa.

Khi tỉnh dậy, Ngài tỉnh ngộ, nhận ra sự sai lầm của pháp tu khổ hạnh. Ngài nhận ra thân này là quý, vì thân kiệt quệ, mệt mỏi thì tinh thần cũng kiệt quệ mệt mỏi không thể phát sáng, Ngài liền dứt khoát bỏ lối tu khổ hạnh cực đoan này, cũng như trước kia Ngài đã từ bỏ lối sống cực kỳ lợi dưỡng sung sướng nơi hoàng cung, vì Ngài cho rằng đời sống lợi dưỡng làm chậm trễ tiến bộ đạo đức.

Bây giờ Ngài chọn con đường độc lập, tức con đường trung đạo, không lợi dưỡng cũng không khổ hạnh, Ngài nhận ra mình phải biết quý cái thân này để mượn nó mà tu.

Ngài nhớ lại buổi lễ Hạ Điền năm xưa, khi còn thơ ấu, trong lúc phụ hoàng và mọi người chăm chú cử hành lễ hội với các trò vui, Ngài đã ngồi thế nào dưới bóng mát mẻ của cây trâm, tham thiền nhập định và đắc được Sơ Thiền. Càng tư duy, ngài càng thấy rõ đây mới thật là con đường tu tập dẫn đến Giác Ngộ.

Ngài ngẫm lại thời gian khổ hạnh trong mấy năm qua, dù không đạt được mục tiêu tối hậu, nhưng nhờ pháp này mà Ngài đã tự chiến thắng được chính mình, chiến thắng được lòng tham dục: tài, sắc, danh, thực, thuỳ. Ngài cũng đắc được nhĩ thông nghe được chư thiên nói chuyện về Ngài.

Ngài nhận ra rằng với tấm thân mòn mỏi khiến tâm không thể hoàn toàn sáng suốt. Bây giờ cái Ngài cần là một sức khoẻ thích nghi rất cần thiết để đạt tiến bộ tinh thần, nên nhất định không nhịn đói nữa mà nhận bánh Kheer của cô Sujatà cúng dường. Sau khi ăn uống tắm rửa sạch sẽ, ngài đến gặp lại các bạn đồng tu là năm anh em Kiều Trần Như để kể cho các vị ấy biết ý định ngưng pháp tu khổ hạnh vì pháp này không giúp ích cho mục tiêu giải thoát của Ngài. Năm vị tu sĩ này thấy Ngài đột nhiên thay đổi phương pháp tu thì lấy làm thất vọng nói rằng: “Đạo sĩ Cồ Đàm đã trở lại ưa thích xa hoa, đã ngừng cố gắng và đã quay về với đời sống lợi dưỡng” rồi họ rời bỏ ngài, đi về phía Vườn Lộc Giả (Vườn Nai / Sarnath).

THÀNH ĐẠO

Năm người bạn đồng tu đã rời bỏ Ngài ra đi. Còn lại một mình, một cảnh cô độc, Ngài đi dọc theo bờ sông Ni-Liên-Thiền hướng về khu rừng cây rậm rạp khác cách xa làng mạc, ngày nay là Bồ Đề Đạo Tràng. Tại nơi đây vắng vẻ, không bóng người qua lại, Ngài chọn một gốc cây Pipphala to lớn, sau này người ta gọi cây đó là cây Bồ Đề. Ngài trải cỏ Kusha làm toạ cụ, quyết chí tham thiền và thề nếu không chứng đạo dù thịt nát xương tan Ngài cũng sẽ không rời khỏi cội cây này. Nhớ lại pháp thở khi còn nhỏ, bây giờ thử lại Ngài đạt được kinh nghiệm khi xưa, nếu không nói tâm mỗi lúc mỗi yên lặng hơn nhiều, vì thế Ngài nhất quyết chọn pháp này để tu cho đến khi giải thoát. Ngài bắt đầu chú tâm vào hơi thở, rồi buông thả hơi thở, quay vào trong tâm, lặng lẽ thiền định để tìm ra những chân lý cao sâu thâm diệu hầu giải quyết bài toán phức tạp sinh già bệnh chết.

Sau 49 ngày đêm, đạo sĩ Cồ Đàm đã lần lượt nhập Sơ Thiền, Nhị Thiền, Tam Thiền và Tứ Thiền. Khi tâm Ngài hoàn toàn định tỉnh, thanh tịnh, trong sáng, không cấu nhiễm, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, bình tĩnh… hướng về tuệ giác liên quan đến sự nhớ lại những kiếp quá khứ của chính mình. Tất cả những gì xảy ra từ nhiều kiếp quá khứ hiện ra trong nhận thức của ngài như một cuốn phim trước mặt. Sanh ra, chết đi, tái sanh… Hết đời này qua đời khác… Làm con người này, làm con người kia… như thế nào Ngài đều rõ biết. Đây là tuệ giác đầu tiên ngài chứng ngộ vào lúc canh Một của đêm thành đạo, gọi là Túc Mạng Minh.

Phá tan được lớp vô minh, tự mình nhìn ra được vô số kiếp của mình. Bây giờ ngài mới hướng tâm về tri giác (hiểu biết) hiện tượng Sanh, Diệt của chúng sanh. Với huệ nhãn tinh khiết và siêu phàm, Ngài thấy sự sống và sự chết của chúng sanh. Ngài biết người hạ liệt, kẻ cao sang, người đẹp đẽ, kẻ thô xấu, người may mắn kẻ bất hạnh…v.v… Tất cả đều trải qua diệt và sanh, sanh và diệt, tuỳ hành vi tạo tác hạnh nghiệp tốt xấu thiện ác của mỗi người mà thọ sanh luân hồi trong 6 cõi: trời, người, Atula, súc sanh, ngạ quỷ hay địa ngục… Như vậy với Thiên Nhãn Minh, ngài mục kích sự phân tán và sự cấu hợp trở lại của chúng sanh. Ngài chứng ngộ Thiên Nhãn Minh trong canh giữa của đêm thành đạo.

Tiếp theo, ngài hướng tâm thanh tịnh về tuệ tri hiểu biết sự chấm dứt các pháp trầm luân. Ngài biết như thật “đây là khổ, đây là nguyên nhân của khổ, đây là sự diệt khổ, đây là con đường đưa đến diệt khổ”. Ngài biết như thật “đây là những ô nhiễm (lậu hoặc), đây là nguyên nhân của các lậu hoặc, đây là sự diệt trừ những lậu hoặc, đây là con đường diệt trừ các lậu hoặc”. Lần lượt ngài nhận thức tiếp: “Đây là phiền não, đây là nguyên nhân của phiền nào, đây là sự chấm dứt phiền não, đây là con đường đưa đến chấm dứt phiền não”. v.v… và. v.v… Nhận thức như thế, tâm Ngài thoát khỏi dục lậu (ô nhiễm của dục vọng), thoát khỏi hữu lậu (ô nhiễm của sự luyến ái đời sống) và thoát khỏi vô minh lậu (ô nhiễm của vô minh). Ngài chứng Lậu Tận Minh khi trời hừng sáng. Bấy giờ Ngài biết mình đã được giải thoát, Ngài nhận thức rằng: “Tái sanh đã chấm dứt, đời sống Phạm Hạnh đã viên mãn, việc cần làm đã làm xong, sau đời hiện tại không có đời sống nào khác nữa”.  (Kinh Trung Bộ 1, Đại Kinh Saccaka, số 37, trg 541-543)

Màn vô minh đã hoàn toàn giải toả và trí tuệ phát sanh. Đêm tối đã tan và ánh sáng tràn ngập đến. Đạo sĩ Cồ Đàm lúc đó 35 tuổi. Suốt 6 năm dài đăng đẳng, không có sự hỗ trợ từ bên ngoài, cũng không được sự hướng dẫn từ một năng lực siêu phàm nào, cô độc một mình, tự nỗ lực chiến đấu chính mình và tự mình thắp đuốc mò mẫm đi trong đêm tối. Kết quả đã tận diệt mọi ô nhiễm (lậu hoặc) chấm dứt mọi tiến trình tham ái và chứng ngộ thực tướng của vạn pháp, đã trở thành một vị Phật lịch sử.

Đức Thích Ca Mâu Ni là một vị Phật lịch sử. Vì sau mấy ngàn năm, tư liệu sử sách vẫn còn để lại:

Cha: Đức Vua Tịnh Phạn nước Ca-Tỳ-La-Vệ (Bắc Ấn Độ)

Mẹ: Hoàng hậu Mahãmaya (băng hà sau khi sanh Thái tử 7 ngày)

Mẹ kế: Vương phi Mahã Pajãpati Gotami (là dì ruột nuôi Thái tử cho đến khi khôn lớn)

Ngày sanh: Rằm tháng 4 Âm lịch tại vườn Lâm Tỳ Ni, nước Nepal. Thành hôn với công chúa Da-Du-Đa-La: Năm 16 tuổi

Đến 29 tuổi có con đầu lòng là: La-Hầu-La

Bỏ hoàng cung xuất gia: Ngày 8 tháng 2, vào năm 29 tuổi

Thành đạo: Ngày 8 tháng 12. Năm 35 tuổi tại Buddha Gaya, Ấn Độ

Hoằng pháp: 45 năm

Nhập Niết Bàn: Rằm tháng 2, thọ 80 tuổi tại Kusinãrã, Ấn Độ.

Hiện nay, vẫn còn các thánh tích (Tứ Động Tâm) ghi lại những nơi Đức Phật đã đi qua do các nhà khảo học người Anh tìm thấy. Như Lâm Tỳ Ni là nơi Đức Phật đản sanh. Bồ Đề Đạo Tràng (Buddha Gaya khoảng 10 cây số cách nhà ga xe lửa Gaya) là nơi Đức Phật thành đạo. Vườn Lộc Giả, bây giờ là Sarnath, Ấn Độ, là nơi Đức Phật chuyển pháp luân đầu tiên, giảng bài kinh Tứ Diệu Đế và Vô Ngã Tướng độ cho 5 anh em Kiều Trần Như đắc quả A-La-Hán. Nơi Đức Phật diệt độ là Kusinãrã (bây giờ gọi là Kasi, khoảng 40 cây số cách nhà ga Gorakhpur, Ấn Độ).

KẾT LUẬN

Đức Phật Thích Ca được tôn vinh là Giáo chủ của tín đồ Phật giáo ở cõi Ta Bà này. Cuộc đời của Ngài cũng có một huyền thoại rất hy hữu. Ngài đã để lại một kho tàng giáo lý giá trị.  Đạo Phật có khoảng trên 800 triệu tín đồ trên thế giới (hơn 7 tỷ người) và đạo Phật cũng có hệ thống nghi lễ hẵn hoi.

Như vậy, một mặt đạo Phật cũng có thể được xem như là một tôn giáo, mà hễ tôn giáo thì người Giáo chủ ấy có nhiều huyền thoại về cuộc đời cho nên chúng ta mới có Đức Phật Huyền Thoại. Nhưng ngược lại trong kinh điển Phật giáo để lại người ta thấy rằng Ngài không hề nhận mình là Giáo Chủ mà chỉ là người Thầy trao truyền những phương pháp tu tập, những kinh nghiệm mà Ngài đã trải qua cho những người muốn tu tập để thoát khổ giải thoát, cho nên người ta tôn xưng Ngài là vị Phật lịch sử duy nhất trên cõi đời này. Những danh hiệu cao quý khác do tín đồ của Ngài cung kính tôn xưng mà thôi.

Nhân ngày lễ Phật Đản chúng ta nghĩ tưởng về người khai sáng ra đạo Phật qua 2 hình ảnh theo 2 truyền thống: Lịch Sử và Huyền Thoại. Truyền thống nào cũng mang lợi lạc cho chúng sanh.

Chúng ta biết rằng Đức Phật khi còn tại thế đã không nhận mình là thần linh, là thượng đế, nên Ngài không ban phát phép lành hay cứu rổi cho bất cứ ai. Ngài chỉ để lại một học thuyết mà qua sự tự tu, tự chứng của Ngài, cho những ai tin và theo học. Học thuyết đó giá trị chủ yếu ở các khái niệm thiện tâm, nhân ái và bình đẳng. Đó là về mặt cộng đồng, xã hội. Về mặt tâm lý Ngài để lại một kinh nghiệm tu tập để con người thoát khỏi sự kiềm toả của sự đau khổ để được sống trong trạng thái an lạc hạnh phúc gọi là Niết Bàn.

Đối với giáo lý nhà Phật thì Niết Bàn chính là trạng thái tĩnh lặng, trong sáng, không dính mắc với mọi thứ trên đời này, nhưng vẫn luôn sáng suốt vì trí huệ bát nhã đã được khai mở phát huy. Người nào kinh nghiệm được trạng thái Niết Bàn là người đó thoát khổ, giải thoát. Như vậy Niết Bàn không phải ở đâu xa mà nó ở ngay trong tâm của người liễu đạo bây giờ và ở đây!

Viết về cuộc đời của Đức Phật không chỉ vài trang giấy là đủ cho nên bài viết này tạm thời được khép lại nơi đây. Với tấm lòng kính quý của người học Phật, chúng tôi chỉ mong trang trải chút hiểu biết sơ cơ của mình để cùng với mọi người ôn lại tiểu sử ngắn gọn của Đức Bổn Sư Thích Ca về hai mặt Lịch Sử và Tôn Giáo nhân mùa Phật Đản, Phật lịch 2562.

Kính chúc tất cả chư liệt vị thân tâm thường an lạc trong ánh hào quang của chư Phật.

THÍCH NỮ HẰNG NHƯ  

May 23/2018

Tặng Kim Âu

Chính khí hạo nhiên! Tổ Quốc tình.
Nghĩa trung can đảm, cái thiên thanh.
Văn phong thảo phạt, quần hùng phục.
Sơn đỉnh vân phi, vạn lý trình.

Thảo Đường Cư Sĩ.