DÂN TỘC VIỆT NAM KHÔNG CẦN THẮP ĐUỐC ĐI T̀M TỰ DO, DÂN CHỦ, NHÂN
QUYỀN Ở WASHINGTON, MOSCOW, PARIS, LONDON, PÉKING, TOKYO. ĐÓ LÀ CON
ĐƯỜNG CỦA BỌN NÔ LỆ VỌNG NGOẠI LÀM NHỤC DÂN TỘC, PHẢN BỘI TỔ QUỐC, ĐĂ
ĐƯA ĐẾN KẾT THÚC ĐAU THƯƠNG VÀO NGÀY 30 - 4- 1975 ĐỂ LẠI MỘT XĂ HỘI
THẢM HẠI, ĐÓI NGHÈO, LẠC HẬU Ở VIỆT NAM GẦN NỬA THẾ KỶ NAY. ĐĂ ĐẾN LÚC QUỐC
DÂN VIỆT NAM PHẢI DŨNG CẢM, KIÊN QUYẾT ĐỨNG LÊN GIÀNH LẠI QUYỀN QUYẾT ĐỊNH
VẬN MẠNG CỦA ĐẤT NƯỚC.
Email:
kimau48@yahoo.com or kimau48@gmail.com. Cell: 404-593-4036. Facebook: Kim Âu
Những năm cuối đời, Tiên Chúa Nguyễn Hoàng
tuổi đă ngoài tám mươi lăm vẫn có tầm nh́n chiến lược sáng suốt. Chúa dặn
bảo các con chủ trương “bắc ḥa nam tiến”, ḥa hiếu với Trịnh, t́m cách mở
mang bờ cơi về phương nam. Thực hiện chủ trương, Tiên chúa gả con gái Ngọc
Tú cho Thế Tử Trịnh Tráng. Vài năm sau, lợi dụng t́nh h́nh Chiêm Thành rối
loạn, chúa sai quân nam tiến, vượt đèo Cù Mông chiếm thêm vùng đất phía nam
huyện Tuy Viễn lập phủ Phú Yên. Sự nghiệp mở mang bờ cơi của họ Nguyễn bắt
đầu từ trận đánh này.
Chúa Săi Nguyễn Phúc Nguyên nối nghiệp
Tiên Chúa tiếp tục phát triển phương nam, cố t́nh biến Đàng trong thành quốc
gia riêng, thách thức quyền lực họ Trịnh ở Đàng ngoài. Tháng ba năm Đinh Măo
1627, chúa Trịnh Tráng thấy cần trả lời thái độ khiêu khích coi thường phép
nước của Đàng trong. Dù là rể Tiên Chúa (chúa Trịnh lấy Ngọc Tú, con gái
Tiên Chúa), chúa Trịnh gạt bỏ t́nh riêng hạ lệnh khởi binh chinh phạt. Cuộc
nội chiến Trịnh Nguyễn bắt đầu. Hai bên giao tranh vài trận thắng bại chưa
phân, Đốc Chiến Nguyễn Hữu Dật tung tin đồn Đông Đô biến loạn, chúa Trịnh
Tráng nghi hoặc rút quân. Sáu năm sau, nhận mật thư của Nguyễn Phúc Anh, em
ruột chúa Săi ư muốn qui thuận, t́nh nguyện làm nội tuyến. Chúa Trịnh Tráng
lại rước vua Thần Tôn, kéo đại binh vào cửa Nhật Lệ. Chúa án binh chờ Phúc
Anh măi chẳng thấy động tĩnh. Trong lúc nghi hoặc lại bị Đốc Chiến Nguyễn
Hữu Dật kéo binh đánh úp. Quân Trịnh vỡ chạy hao quá nửa, chúa lo sợ vội cho
rút quân. Năm Quí Mùi 1643, chúa Trịnh Tráng lại rước vua vào quyết đánh
vùng Nam Bố ChiÔnh, tiến vào cửa sông Nhật Lệ. Chúa Thượng Nguyễn Phúc Lan,
người nối nghiệp chúa Săi cử đại binh chống trả. Hai bên giao tranh dằng dai
gần ba tháng. Bấy giờ gặp tháng hạ, trời nóng nực tạo dịch bệnh lan tràn
trong quân. Chúa Trịnh thấy ở lâu không lợi truyền lui binh. Sau mỗi lần
giao tranh, hai bên Trịnh Nguyễn bên nào cũng khao quân mừng chiến thắng,
thiệt tḥi chăng là những góa phụ, những trẻ mồ côi, bậc cha mẹ của những
người con bỏ thây nơi chiến địa, những xóm thôn tiêu điều lửa khói.
Mùa xuân năm Mậu Tư 1648, Đô Đốc Trịnh Đào
nhận lệnh khẩn của chúa Trịnh, bất ngờ đem đại quân tấn công Đàng trong. Bộ
binh Trịnh nhanh chóng vượt sông Gianh, thủy binh đánh thẳng vào cửa Nhật Lệ.
Quân Nguyễn núng thế lùi dần cố thủ lũy Trường Dục. Quân Trịnh dùng đại bác
bắn phá không ngừng, nhiều chỗ lũy bị hư hại nặng nhưng cha con Trấn Thủ
Trương Phúc Phấn, Trương Phúc Hùng cố tử thủ chờ viện binh. Quân Nguyễn do
chúa Thượng chỉ huy tiến qua khỏi Quảng Trị phải dừng lại do chúa bất ngờ
ngă bệnh. Thế Tử Nguyễn Phúc Tần và Giám Chiến Nguyễn Hữu Dật thay chúa chỉ
huy quân Nguyễn tiến thẳng ra chiến địa. Nhờ có viện binh, quân Nguyễn giữ
vững lũy Trường Dục, dũng tướng Đàng trong, Chưởng Cơ Nguyễn Hữu Tiến (con
rể Quân Sư Đào Duy Từ) tổ chức phục binh, dùng tượng binh tấn công đại thắng
quân Trịnh, bắt hàng vạn tù binh. Thừa thắng, Thế Tử Tần hạ lệnh phản công
trên khắp mặt trận. Quân Trịnh rút qua sông Gianh. Quân Nguyễn ngưng truy
kích do chúa Thượng từ trần trên đường trở lại phủ. Số trên ba vạn tù binh
Trịnh, Thế Tử Tần chỉ thả về một ít chiến tướng, c̣n bao nhiêu bị mang vào
phân tán tại các vùng từ Quảng Nam đến Phú Yên. Tù binh được định cư, giúp
phương tiện khai khẩn ruộng đất. Thân phận người tù cay đắng, con đường trở
lại quê xưa mịt mùng...
Thế Tử Nguyễn Phúc Tần nối ngôi cha năm
hai mươi tám tuổi. Người Đàng trong thường gọi chúa Hiền. Chúa có tài thao
lược, chuyên tâm lo việc quốc gia. Lănh thổ phía nam mở rộng thêm vào đến
Phan Rang, biên giới phía bắc cũng được pḥng thủ cẩn mật. Hàng vạn quân
trấn giữ các điểm trọng yếu, các chiến lũy được tu bổ dự trữ lương thực
pḥng quân Trịnh bất ngờ tấn công. Chúa là người dũng cảm cương quyết, biết
nghe lời ngay. Đọc truyện cổ kim, ư thức được đa mê sắc dục thường dẫn đến
họa nghiêng đổ giềng mối, chúa đă cương quyết giết nàng hầu xinh đẹp vốn là
ca nhi danh tiếng xứ Nghệ đă làm chúa say đắm từng phen bỏ phế việc nước.
Tháng hai năm Ất Mùi 1655, Quận Công Lê
Văn Hiểu trấn giữ Bắc Bố Chính ra lệnh thuộc tướng tiến quân vượt sông Gianh,
xâm phạm vùng Nam Bố Chính. Chúa Hiền được tin họp các cận thần. Chiêu Vũ
Hầu Nguyễn Hữu Dật hiến kế:“Bấy lâu nay quân Trịnh thường chủ động đánh ta
trước. Ta cũng nên thừa dịp này tấn công ra bắc để chứng tỏ uy lực. Thần
biết rơ cách bố trí của quân Trịnh bên kia sông Gianh, ta chỉ cần đồng loạt
tấn công các cứ điểm chính, dụng kế công đồn đả viện, phục binh đánh Lê Văn
Hiểu, dạy hắn bài học đích đáng về tội ngạo mạn.” Chúa xưa nay vẫn trọng tài,
tin tưởng Hữu Dật nên rất đẹp dạ. Ngay hôm sau, chúa phong Thuận Nghĩa Hầu
Nguyễn Hữu Tiến làm Tiết Chế, Hữu Dật làm Đốc Chiến. Hai tướng được toàn
quyền quyết định việc quân. Đại quân Nguyễn rầm rộ lên đường. Quân Nguyễn
hành quân đúng kế hoạch, quân Trịnh thua to. Bắc Bố Chính thất thủ, Quận
Công Hiểu rút tàn quân chạy ṿng phía sau Hoành Sơn. Đến g̣ Bạch Thạch lại
bị phục binh, Hữu Dật giương cung bắn Văn Hiểu trọng thương nhưng Hiểu vẫn
thoát chạy về Nghệ An. Hữu Dật dụng độc kế phao tin về tới Thăng Long rằng
Văn Hiểu sẽ đầu hàng Nguyễn. Chúa Trịnh Tráng nghe tin tức giận bắt các bại
tướng trở về kinh, lại cử Thái Bảo Trịnh Trượng kéo quân vào Nghệ An tiếp
cứu. Trên đường về kinh, Văn Hiểu tự sát.
Quân Nguyễn tiếp tục thắng thế. Thăng Long
rúng động được tin bảy huyện phía nam sông Lam lọt vào tay quân Nguyễn. Chúa
Trịnh vội cử hai con là Thế Tử Trịnh Tạc và Quận Công Trịnh Toàn lên đường
vào mặt trận. T́nh h́nh vẫn bất lợi cho quân Trịnh v́ ḷng dân muốn ủng hộ
Nguyễn. Cuối năm, Thế Tử Trịnh Tạc nhận lệnh hồi kinh do chúa Trịnh bệnh
hoạn suy yếu muốn gọi con về pḥng hậu họa khi mệnh một. Đoán biết t́nh h́nh
Đàng ngoài rối rắm, Nguyễn Hữu Dật tung hết nỗ lực đánh canh bạc lớn. Dật
ngầm cho người đem mật thư đến các trấn Bắc Hà chiêu dụ cùng nổi dậy đánh
Trịnh. Đích thân kéo quân trấn giữ vùng ngă ba sông Lam. Bên Trịnh nhờ tài
thao lược của Trịnh Toàn vẫn giữ vững thế trận cản bước tiến quân Nguyễn.
Toàn được chúa tưởng thưởng phong chức quốc công. Nhận thấy uy tín người em
ngày càng lớn, Trịnh Tạc từ lâu có ư ngờ vực người em muốn tranh quyền lực,
lo ngại sai con là Trịnh Căn kéo quân vào Nghệ An, mục đích theo dơi Trịnh
Toàn. Bên phía Nguyễn nội bộ cũng lủng củng. Hữu Tiến tức giận cho Hữu Dật
ngạo mạn cậy công thường tự quyết định mọi việc, ư coi thường đám vơ tướng
hữu dơng vô mưu.
Chiến trận ở thế dằng co, hai bên đều hao
tổn nặng. Chúa Hiền đích thân kéo binh đến dinh Quảng B́nh động viên tướng
sĩ.
Tháng chín năm Đinh Dậu 1657, chúa Trịnh
Tráng từ trần. Tây Vương Trịnh Tạc nối ngôi cha. Chúa Trịnh lệnh triệu ngay
Trịnh Toàn hồi kinh xét tội. Đám thủ hạ của Toàn sợ hăi đầu hàng Nguyễn.
Toàn bị giam chết trong ngục. Quận Công Trịnh Căn, con trai của chúa nắm
quyền chỉ huy.
Bên Nguyễn, sự chia rẽ giữa Hữu Tiến và
Hữu Dật ngày càng trầm trọng. Tiến công khai trách Dật lộng quyền coi thường
quyền tiết chế của ḿnh. Đám thủ hạ của Tiến hùa theo chủ đào sâu chia rẽ.
Chúa Trịnh Tạc nhận ra địch t́nh nói với quần thần:“Hữu Dật chuyên dùng kế
ly gián ta, nay ta sẽ ly gián lại xem hắn đối phó cách nào?” Chúa điều tra
phá vỡ giết chết những kẻ âm mưu làm nội ứng cho quân Nguyễn, lại cho người
thân tín vào nam mang trân châu vàng bạc, cùng mật thư dụ Hữu Dật đầu hàng.
Hữu Dật vờ ưng thuận nhưng ngầm báo cho chúa Hiền biết để tỏ ḷng trung.
Trận chiến dằng dai kéo dài sang năm thứ
năm. Tháng chín năm Canh Tư 1660, Trịnh Căn được tăng viện mở các cuộc phản
công. Quân Trịnh thắng nhiều trận, dần dần chiếm lại bảy huyện. Hữu Tiến lo
sợ, ngầm phao tin tập trung lực lượng phản công. Đêm ấy Tiến bí mật rút quân,
Hữu Dật không biết ǵ vẫn giữ căn cứ Khu Bộc. Trịnh Căn kéo quân bao vây.
Dật mưu trí cho người trong thành thản nhiên đàn ca hát xướng. Căn ngờ vực
nghe ngóng sợ phục binh. Đêm ấy, Dật lặng lẽ rút quân. Hôm sau quân Trịnh
truy kích nhưng lại bị Hữu Dật dụng kế nghi binh nên không dám tiến sâu.
Quân Nguyễn rút về Nam Bố Chính. Trịnh Căn mừng rỡ báo tin chiến thắng về
kinh. Tháng hai năm Tân Sử 1661, đoàn quân chiến thắng về Thăng Long. Kinh
thành đón mừng vui như hội. Căn được phong Thái Úy Nghi Quốc Công.
Lần đầu tiên chỉ huy đại quân đánh bại các
danh tướng Đàng trong, Trịnh Căn đánh giá quân Nguyễn đă suy yếu sau nhiều
năm giao tranh vất vả, Căn củng cố quân đội ư muốn tiếp tục tấn công không
cho quân Nguyễn có cơ phục hồi. Tháng mười năm ấy, Căn thống lĩnh quân đội
tiến vào nam. Vua Lê chúa Trịnh chỉ huy hậu quân tiến sâu vào tả ngạn sông
Gianh. Hữu Dật bấy giớ trấn thủ Nam Bố Chính. Thấy quân Trịnh thế mạnh, Dật
lùi về giữ lũy Động Hải tử thủ. Hàng tháng trời, quân Nguyễn nhiều lần khiêu
chiến nhưng Dật quyết không ra quân. Vào một đêm cuối năm trời mờ sương lạnh,
Dật cho quân mặc giả quân phục Trịnh bất ngờ tấn công. Hàng trăm tướng sĩ
Trịnh tử trận. Quân Nguyễn có viện binh mở cuộc phản công, Trịnh Căn cho
lệnh rút quân qua sông Gianh th́ dừng. Thấy lương thực thiếu, chúa Trịnh đem
vua về kinh. Trận chiến kể như chấm dứt.
Suốt ba mươi lăm năm, hai bên giao tranh
sáu lần, kể như bất phân thắng bại. Người già trên sáu mươi sống ở hai vùng
giao tranh đôi bờ sông Gianh vẫn nhớ như in những năm chiến trận. Vết hằn
chiến tranh, những mất mát đau thương như mũi dao khắc sâu tâm khảm, cho dù
thời gian qua lâu chưa thể vùi sâu, như vết thương vẫn hằng rỉ máu.
Trận chiến lần thứ sáu kết thúc. Một năm
sau, từ những nơi ẩn náu trong rừng sâu núi thẳm...Người dân nhớ nơi chôn nhau cắt rún, nghe
tự tâm linh tiếng thôn làng réo gọi, tiếng thở than của ruộng đồng hoang vu
do thiếu bàn tay con người chăm sóc, lục tục kéo nhau trở về quê xưa. Người
ta giúp nhau dựng lại nhà, vun sới lại vườn rau ao cá. Ước mơ được sống
thanh b́nh trong thôn xóm với hàng tre xanh bảo bọc sớm hôm. Từng mùa trăng
qua, cuộc sống người dân vươn ḿnh đứng dậy. Xuân về tết đến, thân xóm lại
reo vui tiếng trẻ nô đùa. Trai gái làng gặp gỡ hát câu giao t́nh trong lễ
hội xuân. Người già ấm ḷng, cầu trời hai họ Trịnh Nguyễn tàn mộng tranh bá
đồ vương cho nhân dân sống măi trong cảnh thái ḥa. Gần mười năm qua, nhiều
người lạc quan đoán hai bên chán cảnh chiến chinh. Đàng trong xây thêm chiến
lũy, củng cố pḥng thủ kiên cố sẽ làm chúa Trịnh nản chí bỏ mộng chinh phạt.
Ước mơ b́nh thường tan vỡ vào năm thứ mười, năm Nhâm Tư 1672 dưới thời Tây
Vương Trịnh Tạc làm chúa Đàng ngoài. Hiền Vương Nguyễn Phúc Tần (tục gọi
chúa Hiền) chúa tể Đàng trong. Chiến tranh nam bắc tái diễn...
***
Kinh đô Thăng Long những ngày đông năm Tân
Hợi 1671. Trời lạnh căm, mưa phùn rải bụi trắng mờ mờ. Phố phường thưa vắng,
dân kinh đô ngại những ngọn gió bấc buốt xương, bị buộc chân quanh bếp lửa,
bên ḷ than hồng. Kinh đô đang buồn hiu hắt bỗng đổi sắc diện. Khu hoàng
thành và phủ chúa cờ xí rợp trời, dân được lệnh làm sạch đường phố, làm đẹp
cửa nhà, treo đèn kết hoa chờ ngày đăng quang tân vương Lê Gia Tôn, người sẽ
nối ngôi Huyền Tôn Mục Hoàng Đế mới băng hà tháng trước. Nhà vua mới mười
một tuổi, được chúa Trịnh nuôi dưỡng bên phủ chúa từ năm lên hai. Ông vua
trẻ coi chúa như cha ruột.
Sau lễ đăng quang, chúa cho tổ chức diễn
binh lớn, biểu dương sức mạnh quân đội. Từ sáng sớm, dù trời giá rét, hàng
vạn dân kinh đô đổ xô ra đứng dọc hai bên con đường từ diễn vũ trường thẳng
tới hoàng thành. Nhiều đám dân quê từ vùng xa, hiếu kỳ đổ về kinh dự hội lễ,
cũng là cơ hội biết chốn kinh kỳ hoa lệ. Cuối giờ th́n trong hoàng cung vừa
cử hành xong lễ đăng quang. Tiếng kèn trống, tiếng nhă nhạc ḥa lẫn tiếng
pháo nổ vang chào mừng tân vương. Trên vọng lâu, ông vua trẻ dáng nhỏ bé mặc
hoàng bào ngồi trên ngai bên cạnh chúa Trịnh cao lớn trong bộ lễ phục mầu đỏ
tía.
Hồi trống xuất quân vang rền, hàng trăm
lính đội trật tự đi dọc hai bên đường, tay cầm roi kết bằng những giây tơ
nhuộm đỏ quay tít ngọn roi trên đầu loang loáng tựa chuỗi thảm nhung. Năm
thớt voi dàn hàng ngang dẫn đầu, trên là năm vơ tướng mặc giáp đen chỉ huy
cấm binh canh giữ năm cửa ô dẫn vào kinh đô. Thớt voi tiếp có hai lọng tía
và đại kỳ đề chữ Quốc Công Trịnh. Trên bành voi, Quốc Công Trịnh Căn người
chỉ huy diễn binh oai nghiêm trong bộ chiến bào đỏ tía. Dân chúng trầm trồ
khen ngợi người con trưởng của chúa, tay vơ tướng lừng danh đất bắc từng
đánh bại quân Nguyễn nhiều phen. Theo sau Trịnh Căn là thớt voi của Quận
Công Lê Th́ Hiến, tay dũng tướng mưu lược bề dầy chiến công ít người dám
sánh. Th́ Hiến được chúa cũng như Quốc Công Trịnh Căn tin dùng giao nhiều
trọng trách. Toán quân diễn binh dài đến vài dặm. Có toán mang cờ biển...Một rừng cờ, từ ngũ sắc đến nhật nguyệt,
đội cờ nhị thập bát tú tượng trưng hai mươi tám vị sao, lại có cả toán cờ
thanh long bạch hổ...Đội nhă nhạc
cung đ́nh tấu nhiều khúc nhạc lạ tai mà có người cả đời chưa từng được nghe.
Hàng ngàn kỵ mă nai nịt gọn gàng, tay cầm giáo chĩa ngọn lên trời trông như
rừng chông được dân chúng cổ vơ nồng nhiệt...Những đoàn quân tuốt trần gươm giáo đều
bước theo nhịp trống dồn thôi thúc...Quá ngọ đến cuối giờ mùi cuộc diễn binh
chấm dứt. Nhiều người như luyến tiếc chần chừ chưa muốn rời đám đông trở về...
Đêm ấy, trời kinh đô được tô điểm hàng
ngàn ngọn pháo bông. Người ta vui chơi hát xướng trong cảnh thái ḥa sau
hàng chục năm vắng chiến chinh. Trong cảnh tưng bừng rộn ră ấy, người con cả
cụ Thượng Nguyễn thấy cha ḿnh dường như chẳng vui, khuôn mặt ưu tư pha lẫn
phiền muộn. Cụ Thượng tuổi ngoại bát tuần, làm Thượng Thư từ thời Thanh
Vương (Trịnh Tráng). Gần hai mươi năm hồi hưu nhàn hạ, cụ có thú vui ngày
ngày nghiền ngẫm sử kinh, ghi lại chuyện đời từng trải cho con cháu sau này
noi gương cha ông sống hợp đạo lư. Người con cả kính trọng sở học uyên bác
của cha, cẩn thận lưu giữ những bộ sách cha khổ công biên soạn vào rương lớn
khóa kín.
Sáng sớm hôm sau, cha con ngồi trong thư
pḥng. Qua vài tuần trà, người con lên tiếng:
-Hôm qua coi diễn binh, con thấy thầy lộ
vẻ ưu tư phiền muộn?
Cụ Thượng chiêu xong ngụm trà, chậm răi:
-Anh khá tinh. Đă mười năm hai bên Trịnh
Nguyễn ngưng giao tranh. Thầy mừng, tưởng đâu họ nhận ra cái thế không bên
nào có thể thủ thắng, bỏ cuộc được thua cho dân hưởng thái b́nh. Nay nhà
chúa bỗng dưng tổ chức diễn binh lớn, phô trương lực lượng. Đám vơ tướng
vênh vang diệu vơ dương oai, thầy e thuở thái b́nh chẳng c̣n kéo dài được
lâu.
-Con nghe nhà chúa tin dùng quan Thượng
Phạm (Thượng Thư Phạm Công Trứ là sử gia có tài kinh bang tế thế), dụng kế
sách ngưng chiến để xây dựng đất nước. Ở Đàng trong, Chiêu Vũ Hầu Nguyễn Hữu
Dật cũng khuyên chúa Hiền nên chủ trương”bắc ḥa nam tiến”. T́m cách mở mang
bờ cơi về phương nam.
-Anh c̣n trẻ nào thấu chuyện đời. Thầy
biết rơ họ Trịnh, từ Thái Vương (Trịnh Kiểm) đến Triết Vương (Trịnh Tùng),
Thanh Vương (Trịnh Tráng) rồi nay là Tây Vương (Trịnh Tạc). Các ngài đều là
trang dũng tướng hiếu chiến và tham vọng. Quen sống trên lưng ngựa, xông pha
trận mạc hơn ở lầu son gác tía. Ngay đến Quốc Công Trịnh Căn, người sẽ nối
ngôi chúa tể Đàng ngoài cũng là tay hào kiệt ngạo mạn, tất không bỏ qua thái
độ thách thức của chúa Hiền. Năm ngoái, chính Trịnh Quốc Công khải chúa cho
người vào nam đ̣i thuế nhưng chúa Hiền thẳng tay bác khước.
Người con suy nghĩ, lại hỏi:
-Hai họ Trịnh Nguyễn thù nghịch, mỗi người
trấn mỗi cơi. Cớ sao chúa Trịnh lại sai người vào đ̣i thuế, chuyện vô lư
ngang ngược làm sao chúa Nguyễn chịu nhún nhường?
-Bởi hai bên cùng nêu đại nghĩa phù Lê.
Chúa Nguyễn làm chúa Đàng trong nhưng vẫn dùng niên hiệu vua Lê, kết tội
chúa Trịnh tóm thu quyền hành, coi vua là bù nh́n, tự tiện đặt để kẻ lên
ngôi báu, nếu cần thí cả vua. Ngược lại chúa Trịnh lên án chúa Nguyễn phản
nghịch, dám chống mệnh vua, coi thường phép nước.
-Con nghĩ cả hai bên đều chẳng coi vua ra
ǵ. Họ giao tranh v́ tham vọng mưu bá đồ vương. Quân dân hai bên phải lấy
máu xây tham vọng cho một gịng họ. Tội ác lấy chi rửa sạch!
-Anh nghĩ phải. Thầy buồn v́ lực bất tùng
tâm, chỉ mong hai bên tỉnh ngộ ngưng đao binh cho dân yên sống. Cơ trời vận
nước, thầy tin rồi cũng có ngày nước non nối liền một giải, ṇi Việt trường
tồn vinh quang.
Người con đi chợ sớm. Cụ Thượng Nguyễn
bước ra sân thơ thẩn nh́n trời. Gió hiu hiu lạnh, chỉ c̣n hơn tháng nữa là
tết...
Chiều hôm ấy trong phủ liêu, chúa Trịnh
gặp các cận thần bàn quốc sự. Chúa vui cười cởi mở hỏi Quận Công Lê Th́ Hiến
t́nh h́nh biến giới phía bắc, vùng Cao Bằng Lạng Sơn. Hiến khải chúa các nơi
yên tĩnh, mùa màng tốt tươi. Quốc Công Trịnh Căn, Tiết Chế thủy bộầ chư dinh
tường tŕnh t́nh h́nh xứ Nghệ, mọi người chú tâm theo dơi vị chỉ huy quân
đội Đàng ngoài:
-Khải chúa thượng, thần thanh sát xứ Nghệ
non tháng. Quận Công Trịnh Đống cần mẫn, bố pḥng chu đáo. Ngoài dân yên ổn
được mùa nên mức dự trữ lương thực nuôi quân khả quan.
-Phúc Tần (chúa Hiền) chuẩn bị chiến tranh,
đắp thêm các chiến lũy Trấn Ninh, Sa Phụ...dự trữ lương thảo sẵn sàng tấn công quân
ta bất cứ lúc nào. Điều này thần nghĩ sớm muộn ǵ cũng sẽ xẩy ra v́ hắn vốn
hiếu chiến, tự hào từng chỉ huy thủy binh đốt cháy chiến thuyền người Hà Lan
tại cửa Eo (Thuận An) năm nào. Hắn thường lên giọng trịch thượng coi vơ
tướng Đàng ngoài như cỏ rác...
Chúa nghe mặt đanh lại, hỏi:
-Ta thừa biết Phúc Tần ngỗ nghịch. Chính
hắn cả gan hạ lệnh tấn công chiếm bảy huyện Nghệ An nhưng ta đă phản công
đuổi hắn khỏi bờ cơi. Năm ngoái, Tham Chính Lê Đức Toàn mang dụ của vua vào,
hắn cương quyết không cho qua cửa Nhật Lệ. Ta giận nhưng tạm gác lo chuyện
nội bộ, chẳng có nghĩa tha thứ kẻ phản nghịch. Khanh là tiết chế quân đội
hẳn có kế sách đối phó?
Trịnh Căn lặng yên, ra vẻ suy nghĩ. Mọi
người chờ nghe, Căn nói:
-Thần nghĩ giản dị:Tiên hạ thủ vi cường.
Nay tướng sĩ ta khí thế đang lên, tinh thần tướng sĩ là yếu tố quyết định
thủ thắng cho dù kẻ địch cậy hiểm địa.
Chúa nh́n Thượng Thư Phạm Công Trứ. Công
Trứ đỗ tiến sĩ, người có công khảo duyệt, tục biên bộ Đại Việt sử kư, lại là
người chủ trương ḥa b́nh xây dựng kinh tế để nước giầu dân mạnh. Trứ biết
cha con nhà chúa muốn chiến chinh, cản ngăn vô ích. Nhất là Trịnh Căn vẫn
mang mối hận nhiều phen trúng kế Nguyễn Hữu Dật thua chạy tan tác, ư muốn
báo thù. Công Trứ muốn t́m cách hoăn binh, may ra với thời gian, chúa Trịnh
tỉnh ngộ nhận ra Trịnh không thể thắng Nguyễn. Trứ từ tốn:
-Phúc Tần ngạo mạn đáng trừng phạt. Thần
nghĩ Đàng trong nhiều chiến lũy. Muốn đánh chiến lũy cần nhiều quân, nhiều
lương thảo. Nay đang tiết đông chưa thuận tiện ra quân, hoàng thượng mới tức
vị cần vỗ về an dân. Tốt nhất nên chờ sau vụ đông xuân thu thêm thóc lúa,
đợi mùa hạ nắng ráo xuất quân là hợp lẽ.
Quận Công Lê Th́ Hiến phản bác:
-Theo ư thần, phép dụng binh quư nhất
tướng sĩ một ḷng quyết chiến, lợi dụng bất ngờ tấn công khiến địch không
kịp trở tay. Thần xét thấy nay ta đủ yếu tố tất thắng. Hơn nữa, danh tướng
Đàng trong nào c̣n ai đáng ngại. Nguyễn Hữu Tiến, con rể nghịch thần Đào Duy
Từ đă chết. C̣n Nguyễn Hữu Dật, cũng là đệ tử họ Đào nay ngót bảy mươi, sức
cùn trí mỏi. Bao nhiêu năm nay dân Đàng trong chịu sưu cao thuế nặng nên
than oán. Vậy lúc này ta chẳng ra binh e mất cơ may.
Chúa nghe Th́ Hiến nói xong, nhếch mép mỉm
cười. Nụ cười bí hiểm pha chút ngạo mạn của người từng chủ trương dùng bạo
lực làm chính sự. Qua những kinh nghiệm đau xót xẩy ra trong gịng họ ruột
thịt hàng trăm năm dậy chúa điều ấy. Chúa từng xuống tay sát hại cháu ngoại,
lập mưu giết Quận Công Trịnh Toàn là người em chỉ v́ củng cố ngôi vương bá.
Chúa nói với Th́ Hiến:
-Khanh nói chưa hết ư. Hữu Dật tuy tài
năng nhưng đă bị ta cho đ̣n ly gián chí tử. Phúc Tần trọng tài Hữu Dật, nể y
là bậc huân thần nhưng trong dạ ngờ vực. Ta nghe đồn Dật lo sợ, từng bẻ mũi
tên trước mặt Tần thề một ḷng tận trung. Nếạu ta ra quân, chắc chắn Tần
không dám giao trọng trách cho Dật. Dật đành bó tay thúc thủ. Đó là ta đă
loại được tay nguy hiểm.
Quần thần sôi nổi luận bàn. Cuối cùng chúa
quyết định theo kế sách của Phạm Công Trứ. Lại truyền Trịnh Căn và Th́ Hiến
thường xuyên tập luyện thủy bộ, cách công thành phá lũy.
Mùa thu năm sau, mười vạn quân Trịnh rầm
rộ tiến vào nam. Trịnh Căn làm đại nguyên súy chỉ huy thủy binh. Lê Th́ Hiến
thống suất bộ binh. Đích thân vua Lê chúa Trịnh chỉ huy hậu quân vào thẳng
Nghệ An. Dân hai miền nam bắc Bố Chính gạt lệ rời quê cha đất tổ, bồng bế
dắt d́u nhau tản cư vào rừng sâu núi thẳm tránh hiểm họa. C̣n đâu làng quê
thanh b́nh, nay chỉ c̣n cảnh nhà trống ruộng hoang...
Tại Thuận Hóa, chúa Hiền nghe tin Trịnh
động binh. Chúa nói với quần thần:“Ư ta chẳng muốn giao tranh nhưng Trịnh
Tạc không từ bỏ mộng xâm lấn. Nay y đem quân vào, rồi cũng chuốc thất bại do
ta chuẩn bị kỹ” Thấy chúa tự tin, quần thần phấn khởi. Chưởng Cơ Trương Phúc
Cương bàn:
-Họ Trịnh xưa nay hiếu chiến ngạo mạn.
Trịnh Tạc cử con là tiết chế, thần đề nghị chúa thượng cũng cử Chưởng Cơ
Hiệp Đức cầm quân (Đức là con trai thứ tư của chúa). Ư ta tỏ cho Trịnh biết
họ Nguyễn chẳng thiếu tướng tài. Thần thấy Chưởng Cơ tuy trẻ nhưng tài đức
vẹn toàn, bản lĩnh trí mưu đáng mặt lĩnh ấn nguyên nhung.
Chúa nghe cả cười khen ư hay, nói:
-Ta bấy lâu không chinh chiến cơ thể suy
nhược, gân cốt uể oải, nay cũng nhân dịp trở lại chiến trận trợ chiến, đồng
lao cộng khổ với chư tướng ba quân.
Ngay hôm ấn, chúa cử Hiệp Đức làm nguyên
súy, truyền các ty dụng sức trâu, ngựa, kể cả voi chuyển lương thực ra mặt
trận. Chúa quen chinh chiến, muốn buộc quân Trịnh phải công thành nên trữ
nhiều lương thực. Tŕ hoăn chiến càng lâu, quân Trịnh càng thất lợi.
Chưởng Cơ Hiệp Đức đêm ấy trăn trở. Mới
mười chín tuổi đầu, Hiệp Đức không dám khước từ trọng trách phụ vương giao,
nhưng thực tâm không muốn thấy cảnh đầu rơi máu chảy. Hiệp Đức được ấp ủ
nuôi dưỡng, tư chất thông minh, tiÔnh t́nh thuần hậu, quí người chất phác,
thương kẻ cơ hàn. Thích yên tịnh thanh cao hơn ngồi quanh tiệc rượu. Sáng
sớm, Đức đến trướng phủ xúc tiến ngay việc vận lương. Mười vạn quân sĩ các
nơi được điều động hàng hàng lớp lớp ra mặt trận. Đức rất kính trọng Chiêu
Vũ Hầu Nguyễn Hữu Dật, cho thủ hạ mời Hữu Dật đến tham khảo. Hiệp Đức nói:
-Tiểu sinh tuổi đời non trẻ, lần đầu tiên
được chúa thượng giao trọng trách rất đỗi lo lắng. Ngài từng trải trên năm
mươi năm kinh nghiệm chiến chinh, từng làm họ Trịnh nhiều phen nếm mùi chiến
bại cay đắng. Xin cho đôi lời chỉ giáo, làm sao đánh bại mười tám vạn quân
Trịnh?
Vị lăo tướng tóc bạc như cước vẫn nhanh
nhẹn tráng kiện, chậm răi:
-Chúa thượng tự tin, hẳn ngài sẵn kế sách
chiến thắng. Tôi nghĩ vùng cửa sông Nhật Lệ sẽ là chiến trường. Địch công
thành th́ ta tử thủ. Tôi cam đoan địch chỉ khoảng mười vạn quân, nói phóng
lên mười tám vạn. Mười vạn quân phải công thành, lại giao tranh trên đất
địch nên phải đánh mạnh đánh nhanh. Ta kiên tŕ dũng cảm địch sẽ thất bại.
-Chiến lũy kiên cố của ta có đủ sức cầm
chân quân Trịnh thời gian dài?
-Tôi đă nói, nếu địch quyết tâm mà ta thối
chí th́ chiến lũy dù kiên cố cách mấy cũng bị phá. Tướng quân chớ khinh địch
v́ Trịnh Căn và Th́ Hiến không phải tay vừa.
Nghe Hiệp Đức nói cách điều binh của chúa
Hiền, Hữu Dật buồn ḷng khi chúa chỉ định ḿnh trấn lũy Sa Phụ nhưng không
tiện nói. Cử tướng già giữ lũy là thất cách, biểu lộ ư chúa không muốn dùng
Hữu Dật làm tham mưu như sáu lần giao tranh trước. Nỗi buồn lớn nhất của vị
lăo tướng, Hữu Dật biết chúa vẫn nghiêng về phía cận thần, những người vốn
đố kỵ, ganh ghét tài năng với ḿnh từ lâu. Đêm ấy ông thao thức, nh́n lại
cuộc đời qua nhanh như mây trôi gió thoảng khác chi giấc mộng lớn...
Tháng bảy nhiều ngày u ám, trời đất phiền
muộn nước mắt ngắn dài thương xót cảnh vợ chồng Ngâu tan hợp. Đại binh
Nguyễn dàn xong trận thế, trấn giữ nơi hiểm yếu, đóng cọc gỗ nhọn vùng cửa
biển Nhật Lệ. Phía Trịnh, Nguyên súy Trịnh Căn cho quân vượt sông Gianh, ban
tờ hiểu dụ quân dân Thuận Quảng. Tờ dụ kể tội chúa Nguyễn phản nghịch phải
bị trừng phạt. Đêm rừng núi âm u, quân Nguyễn trong lũy nghe rơ tiếng loa
vang:“...Hỡi quân dân hai xứ Thuận
Quảng. Nếu các người bỏ tối về sáng, tránh bọn hà ngược hoặc trở giáo đầu
hàng, đến cửa quân xuất thú sẽ được thưởng không. Nhân dân biệt xứ do bị dụ
dỗ, hoặc phạm tội lỗi bỏ trốn theo nghịch. Nếu ra hàng cũng được tha thứ...”
Những trận đánh đầu tiên mở màn, quân
Trịnh đạt nhiều thắng lợi, bao vây lũy Động Hải, dàn quân từ núi ra tới biển
trấn áp địch quân. Chúa Hiền thấy thế địch mạnh vội truyền lệnh tuyển thêm
binh từ hai xứ Thuận Quảng. Để tiện theo dơi chiến trường, chúa tiến gần
chiến địa, đóng quân tại xă Toàn Thắng (phía bắc Quảng Trị). Lúc ấy quân
Nguyễn lại vừa thua trận lớn tại một ngọn núi gần lũy Động Hải. Trịnh Căn hạ
lệnh tấn công lũy Trấn Ninh. Trận chiến ác liệt ngay từ đầu. Quân Nguyễn
kiên cường giữ lũy đẩy lùi nhiều đợt công thành. Trịnh Căn tức giận lệnh Lê
Th́ Hiến bằng mọi giá phá lũy. Th́ Hiến ra lệnh tử chiến, hàng ngàn quân cảm
tử reo ḥ tiến sát chân lũy, san hào lấp rănh, đục lũy, bắn tên, thả diều
lửa, nă súng thần công, dùng thang dây leo lên lũy. Lớp này ngă, lớp khác
tràn lên. Quân Nguyễn do Chưởng Cơ Trương Phúc Cương chỉ huy dùng cung tên
giáo mác, câu liêm, đạn nổ...chống
quyết liệt. Quân hai bên đều thiệt hại nặng, xác người khắp nơi, ngổn ngang
dưới chân lẫn trên lũy. Đêm về thê lương, gió núi trăng ngàn lẫn tiếng khóc
la rên siết của thương binh. Lê Th́ Hiến say máu, ra lệnh toán trợ chiến
tiếp tục công thành.
T́nh h́nh Trấn Ninh nguy ngập, Phúc Cương
cho người thoát ra xin Nguyên súy Hiệp Đức cho lệnh bỏ lũy. Hiệp Đức nghĩ
rút khỏi lũy sẽ làm t́nh h́nh nguy ngập, mở đường cho địch tiến sâu uy hiếp
các trọng điểm. Đức truyền Phúc Cương tử thủ, cho người khẩn đến lũy Sa Phụ
ra lệnh lăo tướng Nguyễn Hữu Dật tiếp viện Trấn Ninh.
Nhận lệnh, Hữu Dật lo lắng, chần chờ không
dám ra quân sợ Sa Phụ bị đánh úp. Cuối cùng, Hữu Dật tuân lệnh nhưng yêu cầu
Hiệp Đức thay ḿnh trấn giữ Sa Phụ. Đoàn quân di chuyển gấp đến lũy Trấn
Ninh. Đêm đen phủ sương mờ, Dật cho quân nổi trống reo ḥ, đốt đuốc rợp trời...Lê Th́ Hiến thấy có viện binh, sợ tiếp tục
giao tranh bất lợi hạ lệnh tạm lui binh. Ngay đêm ấy, quân Nguyễn ra sức
củng cố pḥng thủ, dựng ván, đắp đất vá những chỗ lũy bị vỡ.
Liên tiếp nhiều ngày, quân Trịnh tiếp tục
tấn công nhưng chiến lũy vẫn đứng hiên ngang. Sự có mặt của Hữu Dật gây tin
tưởng làm quân Nguyễn kiên cường chống cự. Bấy giờ là tháng cuối năm, trời
mù hơi sương. Trịnh Căn rút quân về giữ tả ngạn sông Gianh. Th́ Hiến trúng
kế nghi binh của Hiệp Đức, lo sợ tưởng sẽ có hàng vạn quân Nguyễn và voi
trận đến tiếp viện. Hôm sau nhận hung tin Nguyên Súy Trịnh Căn ngă bệnh
nặng. Th́ Hiến không dám chần chờ vội rút quân ngay đêm ấy. Hữu Dật cho quân
truy kích nhưng quân Trịnh đă vượt sông Gianh.
Hiệp Đức đến lũy Trấn Ninh, lần đầu tiên
chứng kiến hàng núi xác người, những xác chết ghê rợn thảm thương, thi thể
dập nát bị ruồi nhặng phủ đen. Quân Trịnh rút nhanh bỏ lại tử thi đồng đội.
Doanh trại phải dành chỗ chứa hàng ngàn thương binh, kẻ bị phỏng trở thành
kinh tởm dị dạng, người bị thương rên siết đau đớn. Góc này góc nọ có kẻ hấp
hối lắp bắp lời trăn trối chen lẫn tiếng khóc u uất nghẹn ngào của đồng đội.
Không khí nặng nề trộn mùi hôi thối từ những vết thương. Hiệp Đức ngậm ngùi,
ra lệnh dùng tất cả các phương tiện chuyển thương binh về hậu cứ. Tử thi
được bó chiếu đặt trên những tấm liếp đan bằng nứa...Một hố sâu đào sát mé rừng làm mồ chôn tập
thể quân Trịnh. Những người lính sống chết vẫn bên nhau, chung một nấm mồ.
Vài ngày sau, lăo tướng Nguyễn Hữu Dật báo
tin đă nhận hàng ngàn tù binh được quân Trịnh thả về. Nguồn tin phấn khởi
ḷng người, phải chăng quân Trịnh thực sự rút lui chấm dứt trận chiến?
Nhận tin, Hiệp Đức vội dẫn vài trăm kỵ
binh thẳng đến bờ nam sông Gianh nhận định t́nh h́nh. Đức hỏi Hữu Dật:
-Theo ngài quân Trịnh thực sự muốn băi
binh?
-Tôi đoan chắc. Tin do thám mới nhận, vua
Lê chúa Trịnh đă trở lại Đông Đô sau khi tổ chức tiệc mừng thắng trận! Trịnh
Căn bệnh nặng đang ở Nghệ An, quân Trịnh đóng đồn bên kia sông sẽ chỉ bắt
buộc giao tranh nếu ta vượt sông.
-Ngài nghĩ ta có nên truy kích tiếp?
-Chẳng nên, bên này là đất ta, sang kia là
đất người. Tinh thần chiến đấu của quân Trịnh sẽ lên cao v́ ta xâm lấn, rút
cuộc chỉ hao của hao người. Nghĩ cho cùng cũng chỉ người Việt tàn sát lẫn
nhau...
Trên mặt vị lăo tướng lộ nét đăm chiêu
phiền muộn. Hiệp Đức cũng nghe ḷng nặng trĩu, lại hỏi:
-Ngài nghĩ cuộc chiến sẽ tái diễn?
-Cha con chúa Trịnh chắc chắn sau bao lần
giao tranh, sẽ nhận ra khát vọng chiến thắng của họ chỉ là tuyệt vọng...
Chiều dần tàn, gió lạnh se sắt. Hiệp Đức
thơ thẩn ven sông, ngồi dựa gốc đa nh́n sang bờ bên kia. Thôn làng hoang
vắng, dăm mái tranh lụp xụp. Sau đám ruộng hoang, đồn lũy quân Trịnh san
sát...H́nh ảnh chết chóc ghê rợn
hằn sâu ám ảnh viên tướng trẻ. Cuộc chiến vô nghĩa do tham vọng quyền lực
giữa hai gịng họ, vinh quang xây bằng hận thù, bằng máu xương người khác là
tội ác. Hiệp Đức đứng dậy, rút gươm khỏi vỏ...phóng mạnh lưỡi gươm xuống gịng nước
biếc.
Sông Gianh vẫn lặng trôi, êm đềm thản
nhiên trở thành gịng sông phân ly, chia đôi ân t́nh đôi bờ nam bắc, vết cắt
ngang thịt xương dân tộc...
Hiệp Đức trở về phủ Kim Long, chúa Hiền mở
đại tiệc mừng chiến thắng. Trong khung cảnh tưng bừng đàn ca hát xướng,
tiếng chúc tụng bằng những chung mỹ tửu như suối tràn, Nguyên Súy Hiệp Đức
dường như gượng vui đón nhận. H́nh ảnh ghê rợn thảm thương của trận chiến
vẫn hàng đêm ám ảnh. Hiệp Đức thấy sức khỏe ngày càng hao ṃn, xin với chúa
Hiền được phép tĩnh dưỡng tại một cảnh chùa vắng bên sông Lô Dung (sông
Hương sau này). Ba năm sau Đức mất. Có người kể những ngày cuối đời, Hiệp
Đức viết cho chúa Hiền một bức thư lời lẽ thống thiết xin cha băi bỏ cuộc
đao binh. Đức viết tại sao người Việt chỉ nói chuyện với nhau bằng đao kiếm,
mà quên không bắc cho gịng sông một nhịp cầu...
Thời gian qua, một rồi mười, đến gần trăm
năm...Hai họ Trịnh Nguyễn ngừng
chém giết. Những thế hệ nối tiếp sinh ra và lớn lên thay dần thế hệ ông cha
cằn cỗi tuổi đời. Dân đôi bờ sông Gianh được sống thái ḥa, người ta đồn
rằng: Sau cuộc thất bại vào năm Nhâm Tư 1672, ngay năm sau chúa Trịnh lại
sai Quốc Công Trịnh Căn vào Bố Chính quan sát địch t́nh. Đêm hôm ấy, Căn ngủ
trong căn cứ sát sông Gianh. Bỗng nghe tiếng nổ như sấm, nước sông cạn khô,
đáy sông hiện ra hàng hàng lớp lớp những bộ xương người. Gió hiu hiu tanh
mùi máu, rồi phong ba băo táp ào tới như đất trời cuồng nộ. Nhữ ng bộ xương
bỗng biến thành người vươn vai đứng dậy. Trịnh Căn nh́n kỹ mầu áo, nhận ra
toàn là quân Trịnh Nguyễn, lại có đoàn quân không đầu thấp thoáng phía xa.
Lát sau, đoàn quân tràn vào căn cứ như sóng vỡ, gào thét khóc than gọi đích
danh chúa Trịnh và Trịnh Căn đ̣i đền mạng. Căn hoảng hốt vung bảo kiếm chống
đỡ nhưng thanh kiếm bỗng gẫy ngang, máu tuôn như suối...Trịnh Căn giật ḿnh thức giấc mới hay
chiêm bao, toát hạn dầm dề. Trở lại kinh đô, Căn kể lại cho chúa Trịnh nghe
chuyện giấc mơ. Chúa thất sắc kinh hoàng v́ vài đêm trước, chúa cũng đă từng
thấy giấc mơ giống hệt như thế...
