DÂN TỘC VIỆT NAM KHÔNG CẦN THẮP ĐUỐC ĐI T̀M TỰ DO, DÂN CHỦ, NHÂN
QUYỀN Ở WASHINGTON, MOSCOW, PARIS, LONDON, PÉKING, TOKYO. ĐÓ LÀ CON
ĐƯỜNG CỦA BỌN NÔ LỆ VỌNG NGOẠI LÀM NHỤC DÂN TỘC, PHẢN BỘI TỔ QUỐC, ĐĂ
ĐƯA ĐẾN KẾT THÚC ĐAU THƯƠNG VÀO NGÀY 30 - 4- 1975 ĐỂ LẠI MỘT XĂ HỘI
THẢM HẠI, ĐÓI NGHÈO, LẠC HẬU Ở VIỆT NAM GẦN NỬA THẾ KỶ NAY. ĐĂ ĐẾN LÚC QUỐC
DÂN VIỆT NAM PHẢI DŨNG CẢM, KIÊN QUYẾT ĐỨNG LÊN GIÀNH LẠI QUYỀN QUYẾT ĐỊNH
VẬN MẠNG CỦA ĐẤT NƯỚC.
Email:
kimau48@yahoo.com or kimau48@gmail.com. Cell: 404-593-4036. Facebook: Kim Âu
Trận giông băo xẩy ra vùi lấp ngôi mộ Thái
Sư Nguyễn Kim ngay khi quan tài vừa hạ huyệt vẫn là đề tài nhiều người bàn
tán. Kẻ cho ngôi mộ táng đúng hàm rồng, con cháu đại phát. Người luận họ
Nguyễn làng Gia Miêu huyện Tống Sơn khó hưng phát do mồ mả xụp mất dấu tích,
sau này con cháu phiêu tán khó ở chung dưới một mái nhà. Nghe vậy, gia tộc
họ Nguyễn nhiều kẻ âu lo, trong đó có cả con trai trưởng Thái Sư là Nguyễn
Uông, nay đóng vai trưởng tộc.
Trịnh Kiểm bàn với vua sớm rời Tống Sơn,
đem đại quân về giữ thành Tây Giai, được coi như kinh đô Nam Triều, vua cho
thuận lẽ. Triều thần tâu vua gấp cử người làm tiết chế quân lực thay Thái Sư.
Ư vua muốn dùng Trịnh Kiểm v́ Kiểm tài năng đức độ, nhưng e ngại đám quan
lại người Tống Sơn, những người đồng hương với Thái Sư muốn trưởng nam
Nguyễn Uông thay chức phụ thân. Họ bảo công cha con phải được hưởng. Triều
thần nghị bàn gay go. Quan ngự sử nổi tiếng ngay thẳng tâu vua:
-Bệ hạ và triều thần không quên công ơn
Thái Sư, điều này thật đáng trân trọng. Thần thiết nghĩ việc thế tập (cha
truyền con nối) cổ kim chỉ dành cho đế vương, nay ta dụng điều đó e không
hợp lẽ. Việc trung hưng hệ trọng cần trao cho người tài năng đức độ, có uy
có đức, có dũng có nhân, quyết đoán ban lệnh ba quân tin tưởng kính phục
không dám làm trái, quân sĩ kỷ luật đánh đâu thắng đó làm địch hoang mang sợ
hăi. Xét công trận Trịnh Quận Công ( Trịnh Kiểm) xứng đứng đầu v́ người có
công thắng ở Lôi Dương, chiếm lĩnh Tây Đô là nơi trọng yếu, đáng mặt tiết
chế ba quân. Xưa Cao Tổ nhà Hán dựng đại nghiệp cũng do biết trọng lương
thần, sáng suốt trao ấn nguyên nhung cho Hàn Tín dù ở nước Sở Hàn Tín chỉ là
tên cầm kích đứng hầu Hạng Vũ. Hoàn Công nước Tề quên hận xưa dùng kẻ thù
của ḿnh là Quản Trọng mà nên nghiệp bá...Gương xưa c̣n nhiều, bệ hạ minh xét.
Vua và triều thần cho lời quan ngự sử hợp
lẽ. Quận Công Trịnh Viên vốn người uyên bác, trọng lễ nghi tâu:
-Thần nghĩ lương thần tận lực phù tá v́
cảm bậc đế vương ngoài lo vơ bị, trong trau dồi văn đức quư trọng hiền tài.
Vậy nên thuở xưa Văn Hầu tự tay bưng rượu mời Ngô Khởi. Nay bệ hạ noi gương
xưa, làm lễ đăng đàn bái tướng, trao Trịnh Quận Công ấn nguyên nhung tiết
chế ba quân. Làm vậy để tỏ bề thế triều đ́nh, cũng là tạo uy cho thủ lĩnh.
Việc chuẩn bị hàng tháng mới xong. Mùa thu
năm ấy, năm Ất Tỵ 1545, vua Lê hạ chiếu phong Trịnh Kiểm làm Đô tướng tiết
chế các dinh quân thủy bộ kiêm Tổng nội ngoại b́nh chương quốc quân trọng sự
Thái Sư Lạng Quốc Công. Trịnh Kiểm được toàn quyền quyết định việc trong
ngoài, tùy nghi bổ quan tước, tiền trảm hậu tấu. Gịng họ Nguyễn Kim nhiều
kẻ bất b́nh, cho vua non trẻ thiếu kinh nghiệm giao họ Trịnh quá nhiều quyền
bính, không nhớ cái gương Mạc Đăng Dung soán ngôi nhà Lê.
Bộ lễ tổ chức tấn phong tiết chế rất long
trọng. Vua ban Thái Sư Trịnh Kiểm áo măo cân đai cờ xí. Kim sách do viện Hàn
Lâm soạn trên giấy kim tiên. Văn vơ bá quan tề chỉnh phẩm phục đứng hai bên
sân rồng. Trịnh Kiểm đội mũ xung thiên, áo bào tía thắt đai vàng đăng đàn
bái tướng. Trống nghiêm ba hồi, vua mặc hoàng bào thắt đai ngọc oai nghiêm
được triều thần mời lên ngự tọa. Quan Tuyên Sách quỳ bên tả bàn hương án đọc
kim sách:“...
Được hoàng thiên trao
mệnh cả, mới sinh hiền đức khuông phù. Hoàng Thượng mến tài ban tước vị cao.
Nay ngày lành tháng tốt, truyền đọc sách vàng biểu dương. Nghĩ Dực Quận Công
Trịnh Kiểm tài năng xuất chúng, công đức hàng đầu. Vua giao trách nhiệm đô
tướng tiết chế các dinh quân thủy bộ các xứ, kiêm tổng nội ngoại b́nh chương
quân quốc trọng sự. Vua sai Lễ Bộ Thượng Thư mang cờ tiết, sách vàng ấn vàng
phong làm nguyên súy, Thái Sư Lạng Quốc Công. Mong đảm đang gánh nặng, toàn
vẹn tiếng thơm, nhất mực hiếu trung, cho tṛn đạo nghĩa...”
Hậu lễ, triều thần thay phiên chúc tụng
Thái Sư Trịnh Kiểm, người người khen ngợi nghi lễ uy nghiêm. Trịnh Kiểm ḷng
vui mở hội.
Trịnh Kiểm có tài tổ chức, thích chinh
chiến. Nhận thấy Tây Đô là yết hầu nằm chắn trục lộ lưu thông huyết mạch bắc
nam, giữ lâu chắc chắn bị tấn công. Trịnh Kiểm quyết định dời hành cung về
huyện Thụy Nguyên, bắt đầu tổ chức đánh chiếm b́nh định phía nam, nắm quyền
kiểm soát vùng đất từ Nghệ An vào sâu tới Thuận Hóa, vượt đèo Hải Vân vào
tận xứ Quảng Nam. Quân Mạc chống cự yếu ớt v́ triều đ́nh nhà Mạc rối loạn
sau khi vua Hiến Tôn Mạc Phúc Hải chết, Tuyên Tôn Mạc Phúc Nguyên nối ngôi.
Vua thích ăn chơi hát xướng, mải mê chọi gà hơn bàn việc nước. Triều thần có
kẻ mưu lập Hoằng Vương Mạc Chính Trung, con trai thứ của Thái Tổ Mạc Đăng
Dung lên ngôi. Triều thần chia làm hai phe kéo quân giao tranh kịch liệt.
Chính Trung bị cháu là Khiêm Vương Mạc Kính Điển đánh bại,rút quân về vùng
Hải Dương, nhân dân Hải Dương bấy lâu sống an b́nh nay lâm cảnh can qua chết
chóc, nhiều người bỏ xứ mà đi. Trịnh Kiểm muốn nhân cơ hội bắc tiến nhưng
vua Trang Tôn bỗng lâm bạo bệnh từ trần. Thái Tử Duy Huyên mới mười bốn lên
ngôi tức vua Trung Tôn. Vua c̣n trẻ, trọng Trịnh Kiểm như cha gọi là thượng
phụ. Họ Trịnh từ đây nắm giữ toàn bộ quyền bính, vua Lê chỉ c̣n hư vị.
Mùa thu năm Canh Tuất 1550, trong khi chú
cháu họ Mạc c̣n tiếp tục giao tranh, tại triều đ́nh lại xẩy ra biến loạn mới.
Công thần nhà Mạc Thái Tể Phụng Quốc Công Lê Bá Ly bị vu cáo phản nghịch. Bá
Ly tức giận bàn với bạn thân Lại Bộ Thương Thư Trạng Nguyên Nguyễn Thuyên
cùng gia nhân kéo hàng vạn quân vào Tây Đô hàng phục nhà Lê (Nguyễn Thuyên
là tổ bẩy đời của thi hào Nguyễn Du). Trịnh Kiểm mừng rỡ dẫn các hàng tướng
đến cửa khuyết lạy tạ nhà vua. Vua ân cần phủ dụ ghi công ban thưởng. Trịnh
Kiểm lại mời Nguyễn Thuyên đến tướng phủ ân cần thăm hỏi chuyện tṛ:
-Tôi hằng nghe tài văn ông vang truyền
khắp nước, đáng mặt trạng nguyên, nay duyên may được gặp thỏa niềm ao ước.
Ông lại là bạn đồng liêu với Trạng Tŕnh Nguyễn Bỉnh Khiêm, người này trên
thông thiên văn, dưới đạt địa lư, biết việc quá khứ vị lai, giá như Khổng
Minh tái thế chắc chưa b́ kịp. Nay Trạng Tŕnh c̣n phù Mạc, ta lấy cách chi
đối phó?
Biết ư Trịnh Kiểm nghi hoặc muốn hỏi ḍ.
Nguyễn Thuyên đáp:
-Đa tạ Thái Sư chiếu cố người hàng phục.
Sách vẫn dậy chim khôn chọn cây mà đậu, tôi trung chọn chúa mà thờ. Tôi về
với triều đ́nh v́ lẽ ấy. C̣n Trạng Tŕnh với tôi vốn thân t́nh, ông ấy được
vua Mạc trọng dụng phong đến chức Tŕnh Quốc Công, nhưng nay ngài chán sự
đời, đă qui ẩn về dạy học tại Bạch Vân Am.
-Ông đoan chắc?
-Tôi tỏ thật, trong đám gia tướng của tôi
có hai người học tṛ Trạng Tŕnh là Phùng Khắc Khoan và Lương Hữu Khánh.
Khắc Khoan là em cùng mẹ khác cha với Trạng Tŕnh, Hữu Khánh là con một của
Bảng Nhăn Lương Đắc Bằng, vốn là người thầy truyền sở học Thái Ất Thần Kinh
cho Trạng Tŕnh.
Trịnh Kiểm hân hoan:
-Các ông về với triều đ́nh thật do ư trời
muốn trung hưng nhà Lê. Công lao sử xanh ngàn đời ghi chép.
Trịnh Kiểm trọng dụng Phùng Khắc Khoan và
Lương Hữu Khánh, phong quan chức, cho bàn việc quốc sự, sớm hôm gần gũi.
Đêm ngày suy nghĩ, Trịnh Kiểm nghĩ ra mưu
sâu, quyết tâm bắc phạt.
Một hôm Trịnh Kiểm mời Lê Bá Ly đến tướng
phủ bàn bạc. Sau vài tuần trà, Kiểm gợi ư:
-Ông được trời cho tuổi thọ, đôi ba năm
nữa đă mừng thượng thọ bát tuần, thế mà quyết bỏ chức tước bổng lộc họ Mạc,
đem cả gia nhân về với triều đ́nh thật đại phúc cho xă tắc. Tấn Quận Công,
Văn Phái Hầu đều là những tay danh tướng (Tấn Quận Công Lê Khắc Thận, Văn
Phái Hầu Nguyễn Quyện là con trưởng và con rể của Bá Ly. Quyện cũng là con
trai của Trạng Nguyên Nguyễn Thuyên). Các ông bỏ đi. đất bắc tướng tài phỏng
c̣n được mấy người?
-Đa tạ Thái Sư có tiếng khen. Cha con tôi
sức mọn tài hèn. Đất bắc xưa nay vẫn nhiều danh tài, tiết chế quân Mạc Khiêm
Vương Mạc Kính Điển là người thao lược, dưới trướng cơ man danh tướng.
Trầm ngâm giây lát, Trịnh Kiểm tiếp:
-Nay tôi quyết định hưng binh bắc phạt v́
thời cơ rất lợi. Ông cũng như Tấn Quận Công từng làm tiết chế Sơn Nam, tất
thạo đường đi nước bước. Ư tôi muốn dụng ông làm tiên phong dẫn lối đem vạn
quân đánh thẳng ra Sơn Nam. Tôi chỉ huy hậu quân tiếp ứng. Xin cho biết ư?
Bá Ly hiểu Trịnh Kiểm ḷng c̣n ngờ vực,
muốn xử dụng ngay đám hàng binh đánh lại quân Mạc nên hăng hái nhận lời.
Mùa xuân năm Tân Hợi 1551, quân Lê chia ba
cánh do Bá Ly chỉ huy vượt núi Tam Điệp tấn công Sơn Nam. Quân Mạc mất tinh
thần, lại từng nghe danh Tấn Quận Công và Văn Phái Hầu nên khiếp vía chạy
trốn. Sơn Nam thất thủ. Trịnh Kiểm quyết định cho hậu quân phối hợp với tiền
quân tiến thẳng ra Thăng Long. Vua Mạc Phúc Nguyên phải dời hành dinh về Hải
Dương để Mạc Kính Điển ở lại kinh đô kháng cự. Trận chiến ở thế giằng co.
Thấy ở lâu không lợi, Trịnh Kiểm hạ lệnh lui binh.
Chiến thắng của quân Lê làm dân xứ bắc
hoang mang lo sợ. Mạc Kính Điển t́m cách củng cố tinh thần tướng sĩ, ra sức
tiễu trừ phiến loạn phía bắc để rảnh tay kéo đại binh tấn công nam triều.
Mùa thu năm Ất Măo 1555, Mạc Kính Điển chỉ huy hàng vạn quân Mạc mở cuộc tấn
công Thanh Hóa. Thủy binh có trên trăm chiến thuyền tập trung ở cửa Thần Phù.
Trịnh Kiểm được tin họp chư tướng bàn kế đối phó. Kiểm nói:
-Quân Mạc lần đầu hưng binh đánh ta, lại
do đích thân Mạc Kính Điển chỉ huy tất quyết chiến thắng củng cố ḷng quân.
Ta đoán thủy bộ binh Mạc sẽ hội tại khúc sông Đại Lại tấn công Tây Đô. Tướng
tiên phong địch Quận Thọ là tay hiếu thắng kiêu ngạo. Ta tương kế tựu kế,
giả lui binh cho địch khinh thường, dụ địch vào sâu huyện Vĩnh Lộc, dụng
phục binh nơi hiểm địa, tận diệt địch trên bộ lẫn trên sông.
Hôm sau, Trịnh Kiểm sai các văn quan yết
bảng cáo dụ dân ven vùng sông Mă không được kinh động khi quân Mạc tiến vào.
Thực hiện hành quân, Trịnh Kiểm chia cánh quân thứ nhất mai phục quanh vùng
rừng núi Quan Yên. Ngọn núi cao hiểm trở bao bọc bởi hai gịng sông hai phía
tả hữu. Cánh quân thứ hai do Quận Công Phạm Đốc, con nuôi Trịnh Kiểm chỉ huy
dàn mười chiến thuyền chận phía thượng lưu sông Kim Bôi. Trịnh Kiểm chỉ huy
đại quân và năm mươi voi trận mai phục tại núi Kim Sơn, thế núi hiểm trở
hùng vĩ nhiều khe động, có khúc sông lởm chởm đá ngầm, nước chảy xiết như
tên bay.
Vài ngày sau, thủy bộ binh Mạc hùng hổ
tiến vào Kim Sơn như chỗ không người. Kính Điển đoán quân Lê co cụm giữ Tây
Đô bỏ trống phía bắc. Xế trưa, Kính Điển thấy quân sĩ mỏi mệt, hạ lệnh dừng
quân nghỉ ngơi cơm nước. Bỗng nghe tiếng pháo lệnh nổ vang, quân Lê tràn vào
trận địa chém giết. Trịnh Kiểm bí mật lập ghềnh chận nước đưa tượng binh
sang sông mănh liệt xung trận đánh tập hậu. Quân Mạc cởi giáp bỏ gươm giáo
t́m cách thoát lên bờ bị giết gần hết. Hàng vạn xác chết làm nghẹn gịng
sông nhuộm máu. Tướng tiên phong Quận Thọ bị bắt sống. Mạc Kính Điển kéo tàn
quân thoát chạy...
Mùa xuân năm sau, Trịnh Kiểm muốn tấn công
ra bắc nhưng vua Trung Tôn lâm bệnh chết bất ngờ. Vua mới hai mươi hai tuổi,
không con nối dơi. Trịnh Kiểm rất đỗi ưu tư, lại nghĩ đến ngôi mộ kết của
mẫu thân, con cháu đại phát, quyền nghiêng thiên hạ. Kiểm có ư thừa gió bẻ
măng, nương cơ may đoạt ngôi báu. Vốn quư mến tin tưởng Phùng Khắc Khoan là
tay uyên bác, Trịnh Kiểm hỏi ư. Khắc Khoan kinh hăi nói thác”...may ra anh tôi Trạng Tŕnh Nguyễn Bỉnh
Khiêm có thể đoán ư trời”. Tưởng nói cho qua, nào ngờ Trịnh Kiểm làm thật,
cho gia nhân ra tận Hải Dương hỏi ư Trạng Tŕnh. Trạng không trả lời, nói
bâng quơ với người đầy tớ: “Năm nay đói kém mất mùa, giữ chùa thờ bụt th́
được ăn oản”. Nghe gia nhân thuật lại, Trịnh Kiểm hiểu ư cố t́m được con
cháu nhà Lê là Duy Bang tại huyện Thụy Nguyên lập làm vua. Duy Bang tuổi
ngoài hai mươi, lên ngôi tức vua Anh Tôn.
Lập được tân vương, Trịnh Kiểm tạm hoăn
việc binh lo củng cố quyền lực, xét công phong chức. Đám gia nhân thân tín
nhiều kẻ được tưởng thưởng, người con nuôi Trịnh Kiểm, Quận Công Phạm Đốc
nhận chức Binh Bộ Thượng Thư. Phạm Đốc văn hay vơ giỏi, dũng cảm mưu lược,
lại biết chiêu hiền đăi sĩ trên dưới trọng nể. Đám quan lại người Tống Sơn
bất măn cho Kiểm bè phái, muốn đoạt công lao Thái Sư Nguyễn Kim, không gia
phong chức vị hai người em vợ Nguyễn Uông và Nguyễn Hoàng. Nghe điều ong
tiếng ve, Trịnh Kiểm giận nói với bá quan:“Ta xét công phong thưởng nghiêm
minh ngay t́nh, công thưởng tội phạt, sao lắm kẻ điều này tiếng nọ”. Anh em
trong nhà nhen nhúm bất ḥa.
Thời gian qua, mọi chuyện tưởng lắng đọng,
lại bỗng xẩy ra cái chết bất ngờ bí ẩn của Quận Công Nguyễn Uông. Nguyễn
Hoàng căm hận, nghĩ Trịnh Kiểm âm mưu giết anh ḿnh. Phu nhân Ngọc Bảo vợ
Trịnh Kiểm cũng ngờ vực nhưng sợ chồng chẳng dám hé răng, chỉ ngầm khuyên
Nguyễn Hoàng b́nh tĩnh.
Vốn bản lĩnh mưu lược, Nguyễn Hoàng thừa
hiểu không thể chống lại thế lực anh rể, Hoàng lặng lẽ nghĩ suy, im lặng là
vàng, phát ngôn thiếu cẩn trọng khó toàn tính mạng. Từ ngày ấy, Nguyễn Hoàng
dụng kế giả ngây qua ải, có lúc như người thất thần, thường rong chơi thơ
thẩn, lại chăm lên chùa niệm phật. Hoàng nói với chị xin Trịnh Kiểm cho nghỉ
việc binh tu dưỡng tinh thần. Trịnh Kiểm thuận cho.
Tháng bảy năm Đinh Tỵ 1557, Mạc Kính Điển
điều quân tấn công vùng bắc Thanh Hóa. Cánh quân thứ hai do Quốc Công Phạm
Quỳnh chỉ huy theo đường thủy đánh Nghệ An. Trịnh Kiểm lệnh quân Lê chống cự
quyết liệt. Đích thân cùng Phạm Đốc dẫn đại binh bất ngờ đánh tập hậu địch
quân tại huyện Yên Mô. Mạc Kính Điển may mắn thoát chết. Thắng trận, Phạm
Đốc kéo chiến thuyền gấp rút về cứu Nghệ An. Đốc dùng chiến thuyền cướp được
của quân Mạc, treo cờ xí, cho quân mặc quân phục Mạc giả làm quân đến tiếp
ứng. Phạm Quỳnh bị lừa, thủy binh tan vỡ chỉ c̣n vài chiếc căng buồm thoát
chạy.
Thắng liên tiếp mấy trận lớn, Trịnh Kiểm
lạc quan nói:“Ta xem Kính Điển dụng binh chưa lấy chi là tài, nay nhân lúc
quân Mạc mới thua c̣n kinh hồn vỡ mật, ta cử đại quân bắc phạt không cho
chúng có thời gian pḥng bị”.
Cuối thu, trên năm vạn quân Lê gấp rút
hành quân. Thủy bộ binh Lê tiến vào địa phận Sơn Nam hội quân trên sông Giao
Thủy. Đêm xuống, quân Mạc bất ngờ la ó vang trời tấn công toán tiên phong.
Quân Lê tưởng chủ tướng bị hại, hàng ngũ rối loạn. Trịnh Kiểm núng thế rút
quân. Hàng vạn quân Lê bị bắt hoặc bị giết, chiến tướng thiệt vài mươi người.
Lần đầu tiên thảm bại, tinh thần quân Lê
nao núng. Trịnh Kiểm nổi giận nung chí phục hận, lệnh chư tướng chỉnh đốn
đội ngũ, buộc quân rèn luyện kham khổ ngày đêm, nhiều kẻ bất măn vẫn ngậm
tăm, kẻ hé răng tức khắc bị trừng phạt. Nguyễn Hoàng sợ họa lây do thấy tính
t́nh người anh rể nhiều lúc bất thường. Có người khuyên Nguyễn Hoàng nên hỏi
ư Trạng Tŕnh. Hoàng cho diệu kế, nhờ người thân gấp rút ra bắc.
Hơn tháng sau người thân trở về kể:“Tôi
đến gặp Trạng, dâng phẩm vật ngài chẳng nhận, hỏi ư ngài lặng thinh. Hai hôm
sau ngài đứng cạnh ḥn non bộ, gọi tôi bảo nên về nam ngay v́ ngài sẽ vắng
nhà khá lâu. Tôi chần chờ chưa dám mở lời. Ngài chỉ đàn kiến đang ḅ trên
non bộ thủng thỉnh nói- Hoành Sơn nhất đái. Vạn đại dung thân. Nói xong ngài
quày quả bước đi. Chuyện chỉ chừng ấy”.
Nghe xong, Nguyễn Hoàng cả mừng hiểu được
ư Trạng Tŕnh. Ước vọng vượt Hoành Sơn t́m vào phương nam dung thân nung nấu
đêm ngày.
Những ngày cuối đông ảm đạm, trời thường
mưa, mưa mờ hạt bụi với những cơn gió bấc mang giá rét từ rừng núi thâm u
tràn về. Đă nhiều ngày mặt trời xa vắng. Chiều cuối năm, trời vàng, thứ nắng
nhạt buổi tàn đông chưa đủ xua tan giá lạnh. Nguyễn Hoàng ngồi lặng yên bên
ṿ rượu đăm chiêu nh́n dăm cánh én thấp cao bay lượn. Trước hiên, hàng liễu
xơa tóc, dáng liễu thướt tha bên cụm mai vàng x̣e tay rực rỡ.
Chiều mồng một tết Mậu Ngọ 1558, Nguyễn
Hoàng đến mừng tuổi anh rể. Anh em vui vẻ yến tiệc. Nguyễn Hoàng tṛ chuyện
cởi mở, như cố xóa ngờ vực trong ḷng người anh, gây t́nh thân gia tộc. Phu
nhân Ngọc Bảo vui mừng thấy anh em ḥa thuận. Trịnh Kiểm nói:
-Mừng thấy cậu hồng hào tươi tắn hơn xưa.
-Ấy cũng nhờ anh cho đệ thời gian tĩnh
dưỡng nên nay vui tươi tráng kiện. Đệ nghĩ có ngày anh lại hưng binh phạt
Mạc, thế nào cũng cho đệ theo quân góp chút công lao. Bấy lâu xa chiến địa,
rời yên cương gươm giáo cảm thấy nao ḷng. Nghĩ trời sinh có mệnh làm tướng,
không thể một ngày giă từ vũ khí.
Trịnh Kiểm cả cười:
-Cậu muốn cầm quân ra trận nào có chi khó.
Ra giêng tôi giao cậu ngàn quân, cố luyện tập chờ ngày bắc phạt lập công.
Tháng sau, Trịnh Kiểm chỉ huy đại binh bất
ngờ tiến sâu vào nội địa Sơn Nam. Quân Lê thắng lớn, bắt sống tướng trấn thủ,
cướp được nhiều vũ khí lúa gạo rồi rút về. Nguyễn Hoàng được phong Đoan Quận
Công.
Cuối thu, t́nh h́nh Thuận Hóa không yên,
ngoài khơi bọn cướp biển hoành hành, nhiều nơi có giặc giă, lại nghe tin đồn
Mạc Kính Điển chuẩn bị đem thủy binh vào ḥng chiếm lại Thuận Hóa và Quảng
Nam. Trịnh Kiểm lo ngại muốn tăng quân chống giữ nhưng trù trừ chưa quyết.
Cho đây là cơ hội tốt thực hiện giấc mơ vào phương nam dung thân theo ư
Trạng Tŕnh, Nguyễn Hoàng nhờ chị xin với anh rể cho ḿnh vào trấn phương
nam. Trịnh Kiểm ư không thuận. Ngọc Bảo cố van nài, Kiểm nể vợ gọi Nguyễn
Hoàng đến hỏi:
-Cậu muốn vào Thuận Hóa tôi nào dám cản.
Nhưng chiến tướng c̣n nhiều, thiếu chi người lo trọng trách, hà cớ cậu phải
ĺa anh em dấn thân vào chốn ác địa? Ư tôi muốn có người vào trước ổn định
t́nh h́nh, xong xuôi cậu vào cũng chẳng muộn.
Nguyễn Hoàng đă có chủ trương, ôn tồn chậm
răi:
-Anh một ḷng v́ nước chẳng quản hiểm nguy,
dũng cảm xông pha nơi ḥn tên mũi đạn, đệ chẳng muốn tọa hưởng nên t́nh
nguyện vào đất hiểm, cùng anh chia sớt hiểm nghèo, xứng với chữ huynh đệ thủ
túc. C̣n đợi người dọn cỗ sẵn đệ thấy tủi hổ, chẳng xứng danh con nhà tướng,
tiếng đời dị nghị lấy chi rửa sạch.
-Hảo ư. Thuận Hóa h́nh thế núi rừng sông
suối chằng chịt hung hiểm, cậu dũng trí mưu lược ắt đă dọ được t́nh h́nh?
-Đệ từng thăm qua đất ấy. Thuận Hóa kể từ
nam Hải Vân Sơn kéo ra phía bắc, đất rộng người thưa, vùng rừng núi c̣n cả
người Chiêm, người Lào. V́ là đất cũ của Chiêm Thành nên người Chiêm nhớ hận
cũ thường quấy phá. Phần người Việt tính phản trắc, có khi vượt biển trốn
theo họ Mạc, hoặc tụ tập quấy phá quân ta nên t́nh thế rối ren, chưa kể cướp
biển hoành hành ngoài khơi, dân hoang mang sợ hăi. Trấn thủ Quảng Nam Nguyễn
Quận Công trách nhiệm cả Thuận Hóa không lo tṛn chức trách v́ đất rộng quân
ít, Thuận Hóa gần như bỏ trống. Ư đệ muốn vào trấn Thuận Hóa, ổn định t́nh
thế, biến đất ấy thành kho tiền của, cùng với Trấn Thủ Quảng Nam làm thế ỷ
dốc, giữ vững phía nam để ta rảnh tay lo mặt bắc.
Trịnh Kiểm nghe có lư, lại nghĩ cho dù
Nguyễn Hoàng có ư khác cũng không đáng ngại v́ trấn phương xa. Trịnh Kiểm
nói:
-Cậu nói thuận tai. Tôi sẽ dâng biểu tâu
vua cử cậu trấn thủ Thuận Hóa, giao cậu toàn quyền định đoạt công việc, chỉ
hàng năm nộp đủ cống lễ và thuế cho triều đ́nh.
Được chấp thuận, Nguyễn Hoàng cởi mở tấm
ḷng. Sợ anh rể đổi ư, Hoàng gấp rút dẫn một ngàn quân cùng đám thủ hạ thân
tín người huyện Tống Sơn lên đường vào Thuận Hóa dù đang mùa đông giá rét.
Đoàn quân đổ bộ Cửa Việt, lập hành dinh tại xă Ái Tử, thuộc huyện Đăng Xương.
Vốn khôn ngoan bản lĩnh, lại được sự trợ
giúp đắc lực của các tay mưu sĩ như Nguyễn Ư Dĩ, Tống Phúc Trị, Mạc Cảnh
Huống... cùng đám thủ hạ thân tín hết ḷng v́ chủ. Nguyễn Hoàng tổ chức an
dân, phát triền nghề nông v́ đất bỏ hoang quá nhiều, giảm sưu thuế tạo cho
dân đời sống sung túc. Vơ bị cũng phát triển, Nguyễn Hoàng tăng lương cho
lính khuyến khích ṭng quân, ra sức thu dụng hào kiệt. Thuận Hóa mấy năm
liền được mùa, nhân dân sống sung túc, quân sĩ thường xuyên luyện tập nên
thiện chiến. Bọn giặc cướp không c̣n nhiều cơ hội bách hại lương dân. Đám
dân phiêu bạt nghèo khổ vùng Thanh Nghệ nghe tin phương nam nắng ấm hiền ḥa,
đồng xanh lúa tốt. Họ như loài bồ câu t́m nơi có thóc, mạnh dạn bỏ quê hương
lên đường vào nam. Thuận Hóa dư đất thiếu người, sẵn sàng mở rộng ṿng tay
đón người mạt vận. Dân thủy chung cảm mến đức độ trấn thủ mang lại cơm no áo
ấm.
Thời gian thoi đưa. Mười năm sau, mùa thu
năm Kỷ Tị 1569, Nguyễn Hoàng nhận lệnh Trịnh Kiểm ra Thanh Hóa chầu vua. Vua
Lê ân cần phủ dụ, Thái Sư Trịnh Kiểm mở tiệc mừng hội ngộ. Anh em gặp gỡ vui
vầy xum họp. Trịnh Kiểm hỏi:
-Cậu vào Thuận Hóa thoắt đă mười năm, mới
hay thời gian qua mau, đời người chóng hết. Thấy cậu trở về yên ổn, ḷng tôi
vui mừng cậu ổn định được phương nam, đáng mặt lương tướng.
Nguyễn Hoàng từ tốn:
-Đệ làm được vậy trước nhờ uy đức hoàng
thượng, sau là nhờ anh dầy công hăn mă liên tục đánh phá phía bắc khiến
nghịch Mạc không rảnh tay nḥm ngó phương nam. Nhưng đệ luôn cẩn mật canh
pḥng v́ đoán chắc Mạc Kính Điển vẫn muốn chiếm lại Thuận Hóa, đưa ta vào
thế lưỡng đầu thụ địch.
-Cậu nghĩ phải. Đạo làm tướng phải tiên
liệu cẩn trọng. Nên tri bỉ tri kỷ, tự cao tự đại là tự hại thân ḿnh.
Anh em hàn huyên tâm sự đến khuya mới tàn
tiệc. Nguyễn Hoàng yên tâm thấy anh rể thân thiện. Hoàng đoán già Trịnh Kiểm
sức lực suy tàn chẳng c̣n sống bao lâu. Trịnh Kiểm năm ấy tuổi ngót bảy mươi,
mái tóc sương tuyết, cầm cốc rượu run tay, nhiều khi lên cơn mệt ngồi thở
dốc... Người già thích tâm sự, kể chuyện dĩ văng anh hùng. Trịnh Kiểm một
đời chiến trận ghi bao chiến tích thường nhắc chuyện xưa. Nguyễn Hoàng có
chủ tâm luôn kiên nhẫn vui vẻ lắng nghe, muốn nhân cơ hội xin Trịnh Kiểm cho
trấn thủ luôn Quảng Nam, t́m cách mở rộng bờ cơi dần về phương nam v́ nhận
ra thế suy yếu của Chiêm Thành. Hoàng luôn tin tưởng lời khuyên của Trạng
Tŕnh:“Hoành Sơn nhất đái. Vạn đại dung thân”. Đất phương nam càng vào sâu
càng mầu mỡ hiền ḥa sẽ là nơi con cháu họ Nguyễn muôn đời làm chủ. Trịnh
Kiểm kể lể:
-Cậu vào Thuận Hóa năm ngọ, mùa thu năm
sau mưa dầm hàng tháng, cả vùng Thanh Nghệ ngập lụt, nhiều nơi vỡ đê làm
thiệt hại bao sinh mạng nhà cửa. Nhân dân lâm nạn đói, nhiều kẻ bỏ xứ phiêu
bạt về nam. Năm ấy đất bắc lại được mùa lớn. Tôi đánh liều dành thóc gạo
phát chẩn, thống suất đại binh trên sáu vạn quân nhưng phao lên thành mười
hai vạn tiến đánh ra bắc, đánh nơi nào lấy ngay lương thực ở đấy nuôi quân.
Quân ta tiến theo thượng lộ chiếm Sơn Tây, đánh tràn lên phía bắc chiếm các
vùng Tuyên Quang Hưng Hóa, thu cơ man thóc lúa vùng Kinh Bắc rồi rút quân về.
-Suốt năm sau, năm thân, tôi chinh chiến
không ngừng, chủ tâm chiếm Thăng Long nhưng không đánh nổi. Mạc Kính Điển
dàn quân trên sông Hồng, mấy mươi dặm thuyền bè san sát, doanh trại kề nhau,
ngày phất cờ gióng trống, đêm đốt lửa. Thấy khí thế địch mạnh, tôi lùi về
giữ Kinh Bắc. Kính Điển nào phải tay vừa, một mặt giữ chặt quân ta ở đấy,
đích thân hắn đem quân tấn công Thanh Hóa, chiếm các trọng điểm. Các tướng
ta như bọn Quận Thước, Quận Khanh không phải là đối thủ của Kính Điển. Vua
và quần thần phải bỏ chạy vào rừng núi lánh nạn. Tôi nhận tin gấp rút về cứu
nguy lại bị phục binh tên bắn như mưa trăm phần nguy khốn, tưởng đă vùi thây
chiến địa...
-Anh trung quân ái quốc quỷ thần trọng nể,
tên đạn tránh không dám phạm đến người.
-Quả có thế. Tôi xông pha trăm trận, có
khi cả năm ngoài trận mạc. Cái nghiệp của tôi là vậy, chỉ quen giáo mác cung
tên, một ngày xa yên cương thấy bần thần. Quân Mạc sau này cứ nghe tên tôi
là vỡ mật kinh hoàng. Hồi năm măo (1567) quân Mạc vào Thanh quấy phá, chư
tướng đánh măi chẳng lui. Tôi giận, đang đau ốm phải ngồi kiệu xung trận
đánh chúng chạy tan tác. Năm sau, tôi cũng đang ốm nhưng quyết đánh Sơn Nam
cướp kho lương thực, lại thêm một lần ngồi kiệu chỉ huy.
-Làm tướng như anh dù Mă Viện thuở xưa
cũng không dám b́. Nhưng đệ nghĩ anh nay trọng tuổi, cũng nên nghỉ ngơi
hưởng an nhàn. Ta chọn người tài giao quyền tiết chế ba quân.
Trịnh Kiểm nghiêm trang:
-Cần chi phải chọn. Tôi mất đă có Cối nối
chức cha, mất Cối c̣n Tùng.
Nghe xong, Nguyễn Hoàng hiểu Trịnh Kiểm
bất chấp dư luận, quyết định thế tập. Hoàng nhanh nhẩu tiếp:
-Anh quyết định sáng suốt, cha làm con
hưởng đâu để đến người ngoài. Đệ muốn nói thêm về t́nh thế Quảng Nam. Xứ này
đất rộng người thưa, lại là biên giới nên thường bị người Chiêm quấy phá.
Nguyễn Quận Công (Nguyễn Bá Quưnh) tuổi cao sức yếu khó tṛn chức trách, bao
phen đệ phải cứu nguy. Chi bằng anh giao cho đệ cai quản luôn hai xứ Thuận
Quảng, dùng thân tộc trấn nơi yếu địa, mai sau các cháu thay anh sẽ vững tâm
đỡ lo phía nam.
Trịnh Kiểm lặng yên. Nguyễn Hoàng hồi hợp.
Lát sau Kiểm nói:“ Sẽ cố lo mọi việc ổn thỏa”.
Trịnh Kiểm có hai con trai lớn nhiều phen
theo cha xông pha trận mạc. Tuấn Đức Hầu Trịnh Cối và Phúc Lương Hầu Trịnh
Tùng. Trịnh Cối bạo ngược kiêu căng, ăn tiêu xa xỉ, chư tướng nhiều người
bất phục. Trịnh Tùng vai em nhưng chững chạc, có bản lĩnh chỉ huy. Nguyễn
Hoàng nhận ra mối chia rẽ giữa đám triều thần. Kẻ cho việc chọn Trịnh Cối
hợp lẽ v́ Cối là con trưởng. Bỏ trưởng lập thứ là tạo mối họa từ trong nhà.
Chọn Cối nối nghiệp cha, Thái Sư Trịnh Kiểm chắc đă đắn đo. Kẻ khác bảo Thái
Sư nào phải hoàng đế mà có quyền thế tập, quyền tiết chế binh quyền cốt chọn
người tài. Nguyễn Hoàng đoán sau này Cối nắm quyền, anh em họ Trịnh khó giữ
được ḥa khí.
Một đêm đông lạnh, mưa buồn nhỏ giọt tí
tách. Khoảng nửa đêm, dân Tây Đô chừng ngủ yên bỗng nghe từ phía tây có
tiếng động ầm ầm như sấm vang, nhà cửa rung chuyển. Nhiều người bị đánh
thức, hé cửa nh́n trời. Giữa màn đêm đen xuất hiện khối lửa đỏ như mâm đồng,
khối lửa bỗng bị xé thành ngàn tia tỏa sáng trời rồi sa xuống như pháo bông,
mọi người kinh hăi nghe nhiều tiếng nổ lớn. Có người bảo thần linh phẫn nộ.
Rồi mưa, mưa ào ào thác lũ. Xế trưa hôm sau trời tạnh, người ta nói ngọn núi
phía tây hoàn toàn sụp đổ vùi lấp mấy ngôi nhà dưới chân núi. Nguyễn Hoàng
lo lắng hỏi Thị Lang Phùng Khắc Khoan, em cùng mẹ khác cha với Trạng Tŕnh
Nguyễn Bỉnh Khiêm. Khắc Khoan là người điềm đạm, thông minh uyên bác. Khắc
Khoan buồn bă trả lời:“Ấy là điềm quốc gia mất tay lương đống”. Hoàng đoán
chắc điềm ứng vào Trịnh Kiểm, người anh rể sẽ vong mệnh một ngày không xa.
Vài hôm sau Trịnh Kiểm ngă bệnh, lúc mê
lúc tỉnh, người lúc nóng như than, lúc lạnh run đắp mấy chăn bông vẫn kêu
rét. Nguyễn Hoàng vội đến thăm, nh́n Kiểm môi thâm khô, mắt sâu thẳm mỏi
mệt, Hoàng khóc, sớm tối cùng phu nhân Ngọc Bảo cận kề săn sóc bên giường
bệnh. Có lúc Trịnh Kiểm tỉnh đ̣i uống nước, Nguyễn Hoàng đỡ anh dậy, nhân cơ
hội nói:
-Đệ thấy sức anh kiệt nhiều, dù có hồi
phục cũng nên từ giă gươm đao. Anh nên tâu vua giao quyền tiết chế cho Cối,
giúp Cối có thời gian chỉnh đốn việc binh.
Trịnh Kiểm mắt lờ đờ mỏi mệt, lặng thinh
giây lâu rồi khẽ gật đầu. Phu nhân nhắc việc Nguyễn Hoàng muốn cai quản luôn
đất Quảng Nam, xin chồng v́ công lao của thân phụ (Thái Sư Nguyễn Kim) mà
chấp thuận. Trịnh Kiểm thều thào:“Phu nhân muốn vậy ta cũng chiều ḷng. Giữ
được người ở, ai giữ nổi người đi”. Nguyễn Hoàng bái tạ, thề trước sau một
tiết, dốc tâm sức phù tá vua Lê. Vài ngày sau nghe tin đồn quân Mạc dụng
thủy binh đang kéo vào Thuận Hóa, Nguyễn Hoàng tạ từ anh rể, đeo ấn trấn thủ
lên đường giong ruổi phương nam.
Xa Thuận Hóa hàng năm, nay trở lại thấy
mọi việc quy củ. Nguyễn Hoàng mừng rỡ nghỉ ngơi vài ngày lại lên đường vào
Quảng Nam tiếp nhận binh quyền. Quảng Nam đang rối loạn v́ một số thổ quan
nổi lên đánh phá nhiều nơi. Nguyễn Hoàng không thể trở lại Thuận Hóa, phải ở
lại ổn định t́nh h́nh. Tin tức xấu từ Thanh Hóa liên tiếp nhận được. Mùa
xuân tháng hai năm Canh Ngọ 1570, Thái Sư Trịnh Kiểm từ trần. Quả đúng như
Nguyễn Hoàng tiên đoán, anh em Trịnh Cối Trịnh Tùng xung đột tranh đoạt
quyền bính. Lợi dụng cơ hội, Mạc Kính Điển đem mười vạn quân tấn công Thanh
Hóa, em ruột Kính Điển Khiêm Vương Mạc Đôn Nhượng chỉ huy trên năm trăm
chiến thuyền tập trung ở cửa Thần Phù. Trịnh Cối chống không nổi đă đầu
hàng. Tại vùng nam Quảng Nam, Quận Công Lập Bạo làm phản đem hàng trăm chiến
thuyền căng buồm chạy ra phía bắc. Nguyễn Hoàng lo sợ giao quyền bính cho
Dũng Quận Công trấn thủ Quảng Nam, c̣n ḿnh theo đường thủy về pḥng thủ Ái
Tử.
Mùa thu năm Tân Mùi 1571, Mạc Kính Điển
đổi chiến thuật kéo đại binh vào đánh Nghệ An. Quân Mạc thắng to, chiếm lại
các huyện từ sông Lam ra bắc. Trịnh Tùng nay nắm quyền tiết chế vất vả phản
công đẩy lui quân Mạc. Năm sau, Kính Điển chia hai cánh quân cùng lúc tấn
công Thanh Nghệ, lại sai hàng tướng Quận Công Lập Bạo đem sáu mươi chiến
thuyền vào cửa Việt nhằm tấn công hành dinh của Nguyễn Hoàng tại Ái Tử.
Tin quân Mạc vào cửa Việt làm dân hoang
mang lo sợ. Nguyễn Hoàng tập họp chư tướng bàn kế chống giặc. Có kẻ đề nghị
nên dụ quân Mạc tiến sâu vào nội địa, dụng phục binh tiêu diệt. Nguyễn Hoàng
cho là phải v́ quân Mạc giỏi thủy chiến. Hôm sau, Nguyễn Hoàng và đám tùy
tướng đi dọc sông Ái Tử, chọn địa điểm dụ quân Mạc đổ quân lên bộ. Đến một
băi cát rộng, sâu bên trong là vùng lau lách um tùm có thể dùng làm chỗ ém
quân mai phục. Dân vùng này gọi là băi Trảo Trảo. Nguyễn Hoàng nghe lạ tai
hỏi, dân trả lời:“Nghe đồn thuở trước bến sông có chỗ nước xoáy hiểm nghèo
thường d́m chết người. Dân sợ hăi bốn mùa cúng vái thủy thần nhưng thần
chẳng đoái hoài, nhiều người tiếp tục bị nạn. Một đêm trăng sáng, có cụ già
thức khuya nh́n ra bến sông, thấy có bà áo xanh xinh đẹp bay đến từ phương
nam phóng luồng sáng như thanh kiếm xuống gịng sông. Mặt sông đang lặng
bỗng nổi sóng, phát ra những tiếng kêu trảo trảo lạ kỳ. Sáng ra, mọi người
kinh ngạc thấy trên bến sông cơ man xác chết các loài thủy quái. Tự đấy
gịng sông trở nên hiền ḥa, dân nhớ ơn lập đền thờ thần nữ. Lấy hai chữ
Trảo Trảo đặt tên bến sông.”
Đêm hôm ấy, Nguyễn Hoàng trằn trọc nghĩ kế
diệt giặc. Hoàng đă từng gặp Lập Bạo, y khét danh hổ tướng hồi c̣n trấn thủ
vùng nam Quảng Nam. Muốn đánh bại y phải chấp nhận tổn thất. Làm sao nghĩ kế
vẹn toàn? Những ngọn nến tàn dần. Tiếng trống điểm canh ba đă lâu, bên ngoài
đêm đen bao phủ, cơn gió lạnh buổi đầu đông ŕ rào với tiếng dế than buồn se
sắt. Trên khuôn mặt dầy dạn phong sương thoáng nở một nụ cười, nụ cười kín
đáo nhưng tươi tắn. Có lẽ trấn thủ Thuận Quảng đă nghĩ được diệu kế...
Nguyễn Hoàng rời án thư bước vào buồng sau, nàng hầu khôn ngoan xinh đẹp
Ngọc Lâm ch́m sâu trong giấc ngủ, ánh nến chập chờn tăng vẻ kiều diễm hiếm
có trên đời. Thứ nhan sắc nghiêng thành đổ nước, từng xiêu ḷng bao trang
nam nhi tuấn kiệt. Hoàng ngồi bên giường nắm bàn tay ấm mềm mại dấu dưới lớp
chăn bông, thầm cảm ơn trời được làm chủ tấm thân ngà ngọc...
Mờ sáng, Nguyễn Hoàng thức giấc. Lệ
thường, Ngọc Lâm cũng rời giường pha trà. Ngồi trước tách trà thơm bốc khói
nhẹ như màn sương mỏng, Hoàng tự tay rót trà vào tách thứ hai, kéo ghế đặt
đối diện lên tiếng gọi Ngọc Lâm, ra dấu nàng ngồi đối ẩm. Ngọc Lâm khẽ
nói:“Tướng công cho phép”, khép nép ngồi xuống. Lâm ngạc nhiên trước sự thân
mật khác lạ v́ thường lệ Nguyễn Hoàng chỉ độc ẩm. Nàng đoán có lẽ cuộc ân ái
nồng nàn đêm qua làm chủ tướng ấm ḷng, tỉnh táo sau mấy ngày nhọc tâm suy
nghĩ chuyện đại sự quốc gia. Nguyễn Hoàng mở lời:
-Ta cùng nàng gá nghĩa thoắt đă hơn năm mà
chung sống nào được mấy chốc. Ấy v́ Thuận Quảng loạn lạc, t́nh thế chẳng yên
buộc ta miệt mài thanh gươm yên ngựa, ḷng chỉ mong được thuở thái b́nh, sớm
hôm gần gũi để nàng khỏi phí hoài xuân sắc.
-Em được hầu hạ tướng công đă là toại
nguyện danh giá, phận nữ nhi vẫn nằm ḷng câu tứ đức tam ṭng, cho dù trắc
trở nào dám oán than. Hiềm phận nữ nội trợ hàng đầu, chẳng cùng tướng công
chia sẻ ngọt bùi, ḷng áy náy ra vào chẳng yên.
-Nàng nói ngọt ngào khôn ngoan, đủ bề công
dung ngôn hạnh. Chuyện nước non cha ông từng dậy:Quốc gia hưng vong thất phu
hữu trách. Lại có câu: Giặc đến nhà đàn bà phải đánh.
Ngừng một lát, Nguyễn Hoàng tiếp:
-Xưa Tây Thi là phận gái, dùng sắc đẹp
trời cho dựng lại cơ đồ nước Việt. Gương xưa rạng ngời trang sử, ngàn năm
hậu thế noi gương.
Ngọc Lâm cúi đầu, vân vê tà áo:
-Em thẹn ḿnh sức mọn tài hèn, sao dám
sánh với nàng Tây Thi thuở trước. Em hàm ân tướng công, thề kết cỏ ngậm
vành. Tướng công muốn em vào chốn dầu sôi lửa bỏng, ḷng này quyết chẳng từ
nan.
Nguyễn Hoàng nh́n Ngọc Lâm nhân ái, thầm
khen nàng son sắt thủy chung:
-Bội phục nàng chí khí nên ta mới tỏ bày.
Đêm qua trong giấc ngủ chập chờn, ta mơ thấy bị quân Mạc vây khốn trên bến
sông. Thấy ta, Lập Bạo múa song kiếm xông tới quyết hạ thủ. Trong lúc nguy
khốn, bỗng thấy thần nữ áo xanh từ trên cao x̣e đôi tay tỏa hào quang chiếu
thẳng vào mặt tướng Mạc. Khi luồng sáng biến mất, đầu Lập Bạo đă ĺa khỏi
cổ...
Quân Mạc như rắn mất đầu vỡ
chạy. Ta vừa quỳ lạy tạ đă thấy bóng áo xanh biến mất, tai c̣n nghe thoảng
giọng nói như chuông ngân vọng từ phương nam:“ Hăy nhớ nữ sắc mạnh hơn giáo
gươm”. Ta giật ḿnh tỉnh giấc, đoan chắc thần nhân khiến ta xử dụng kế mỹ
nhân v́ Lập Bạo vốn tay háo sắc. Suy tính trước sau, ta nghĩ chỉ có nàng mới
làm nên đại sự.
-Ta nghĩ ra diệu kế, phải làm ngay để lâu
hỏng việc. Ngay ngày nay, nàng cùng vài gia tướng sẽ đến dinh Lập Bạo trao
thư của ta xin cầu ḥa, lại mong mỏi cùng y kết nghĩa đệ huynh, dâng đất
Thuận Quảng cho quân Mạc để xin hàng phục. Nàng uốn ba tấc lưỡi dụ hắn đến
đền thờ thần nữ trên bến sông để cùng ước thệ. Việc của nàng chỉ đến đấy. Ta
tin y không thể cưỡng lại lời nói dịu ngọt và nhan sắc của nàng. Việc thành
khẩn cấp báo ta hay.
-Em hiểu ư tướng công, nhưng Lập Bạo dễ ǵ
mắc bẫy.
-Ta đă liệu mọi bề. Trong thư ta nói nàng
là em ta, bấy lâu mộ danh y, ḷng những mong thuyền quyên anh hùng gặp gỡ.
Muốn y tin ḿnh, ḿnh phải tỏ ḷng thành.
-Việc đ̣i nàng hy sinh, xả thân bồ liễu.
Nàng phải giả vui thuận tư thông với y...
Ngọc Lâm chưa nghe hết câu bỗng ̣a khóc,
xót xa phận gái nay thành món hàng trao đổi cho người. Nguyễn Hoàng ôn tồn:
-Xưa đức Thái Tổ (Lê Lợi) v́ đại nghĩa
đành gạt nước mắt nh́n vợ con chết dưới gươm giặc. Nay nàng v́ sinh mệnh
hàng ngàn quân dân chấp nhận xả thân, ḷng ta xót xa nhưng nào dám phụ lời
thần nhân mách bảo.
Ngọc Lâm ngừng khóc. Thôi đành nhắm mắt
mặc cho số phận đẩy đưa, đâu đủ can đảm cưỡng lại lệnh chủ tướng. Đầu giờ
th́n, mặt trời lên cao. Ngọc Lâm gạt nước mắt bước lên kiệu cùng năm gia
tướng lên đường thẳng ra Cửa Việt.
Quận Công Lập Bạo đang ngồi trong trướng
uống rượu bỗng thấy quân hầu vào bẩm có sứ giả của Nguyễn Hoàng đến xin bái
yết. Quân hầu nói sứ bộ chỉ năm người, không mang vũ khí. Quận Lập đeo song
kiếm, hai bên có vơ sĩ hộ tống bước ra phủ đường. Quận Lập quá đỗi ngạc
nhiên, hồn xiêu phách lạc thấy trong đám sứ bộ có thiếu nữ đôi mươi nhan sắc
cực kỳ diễm lệ. Quận Lập ra uy vỗ án hét lớn:
-Nguyễn Hoàng mang danh làm tướng chẳng
biết lễ nghi, dám sai phái đàn bà con gái đến chốn công đường là ư đồ chi?
Muốn dụng mỹ nhân kế lung lạc ta ư?
Ngọc Lâm nh́n Quận Lập đáng to béo, mắt ti
hí, tướng bạch diện vô tu đúng phường háo sắc. Nàng không chút e ngại, giọng
oanh thỏ thẻ:
-Tiện nữ vâng mệnh Nguyễn huynh mạo muội
tới chốn công đường chẳng phải lo việc quốc sự, mà trước v́ mến mộ uy vũ
tướng quân lừng lẫy, mong có phen diện kiến bậc cái thế anh hùng, sau là tỏ
t́nh giao hảo giữa hai nhà.
Ngọc Lâm nói xong bày trăm nén vàng cùng
phong thư của Nguyễn Hoàng, cung kính đặt trước án. Thấy lễ vật sang cả,
nhiều vàng bạc, Quận Lập vui vẻ giả lả:“Vơ tướng thường nóng nảy, nàng miễn
chấp”. Thư Nguyễn Hoàng lời lẽ nhún nhường:“...Đệ từ lâu ngưỡng mộ uy vũ tôn huynh, nay
cơ trời xui gặp quyết không bỏ lỡ. Anh em họ Trịnh xung đột, cốt nhục tương
tàn, điềm bại vong thấy rơ. Tôn huynh về với nhà Mạc thật cao minh thức
thời, đệ từ lâu cũng mang ư hướng ấy nhưng chưa có cơ thực hiện, nay gặp tôn
huynh khác chi cá gặp nước. Chi bằng ta kết nghĩa đệ huynh, thề đồng sinh
tử, dâng đất Thuận Quảng cho Mạc, củng cố lực lượng tiến quân ra bắc làm thế
gọng ḱm. Họ Trịnh dù có cánh cũng không thoát khỏi tay ta. Đệ từng nghe
Khiêm Vương (Mạc Kính Điển) là bậc đại nhân lượng cả, chắc chắn sẽ ban
thưởng bổng lộc trọng hậu. Để minh chứng ḷng thành, đệ dâng lễ mọn mời tôn
huynh ước thệ tại ngôi đền trên bến Trảo Trảo có thần nhân chứng giám...”.
Cuối thư Nguyễn Hoàng viết:“... Đệ có cô em Ngọc Lâm trời cho nhan sắc
nguyệt thẹn hoa nhường. Ngọc Lâm ngưỡng mộ uy dũng tôn huynh từ lâu, những
mong được hầu hạ lược khăn người anh hùng cái thế. Tôn huynh rộng lượng hẳn
chẳng khước từ..”. Quận Lập đọc đến đấy vui mừng hể hả, thịt dâng miệng cọp.
Bấy lâu mải miết hành quân, đêm đêm vẫn mộng cùng nữ nhân mây mưa, nay gặp
người thật xinh hơn người mộng. Quận Lập truyền bày tiệc đăi đằng sứ giả,
lại dẫn riêng Ngọc Lâm ra buồng sau yến ẩm. Quận Lập rót rượu mời Ngọc Lâm:
-Ta nay gặp nàng do duyên trời khiến,
nguyệt lăo khéo xe, coi hôm nay như ngày nghinh hôn nên có chung rượu tạ ơn
trời, tạ ơn ông tơ bà nguyệt, mời nàng cạn chén.
Ngọc Lâm e thẹn trông càng nồng nàn hương
sắc. Quận Lập say đắm mong trời mau tối làm lễ động pḥng, tung hoành hoa
dinh cẩm trận. Ngọc Lâm nói:
-Cũng chỉ v́ hai tiếng anh hùng mà phải
làm điều trái lẽ, xưa nay trâu t́m cọc chứ cọc nào t́m trâu, em nghĩ trăm
phần hổ thẹn.
Quận Lập an ủi:
-Nhi nữ thường t́nh là vậy, nhưng nàng mộ
danh ta mà đến ḷng ta bội phần quư hóa. Ta cho đó là cung cách xử sự khôn
ngoan, nhan sắc tuyệt trần chỉ xứng với trang hào kiệt. Ai dại đem hoa hồng
cắm phân trâu, uổng phí đời hoa.
Ngọc Lâm cúi đầu cảm tạ:
-Em nay mộng thành được sớm hôm kề cận
nâng khăn sửa áo hầu hạ tướng quân, hai nhà Lập Nguyễn đời đời giao hảo. Xin
tướng quân kíp hồi âm cho Nguyễn huynh, cùng hội ngày ước thệ chín chắn.
Nguyễn huynh rất vui mừng khỏi nhọc công chờ đợi.
Quận Lập nghe Ngọc Lâm nói, hăng hái thảo
thư cho Nguyễn Hoàng, định vài ngày sau sẽ đến nơi thệ ước. Ngọc Lâm vui
mừng lạy tạ nhận thư trao sứ bộ mang về Ái Tử.
Nhận thư, Nguyễn Hoàng mừng rỡ biết việc
đă thành. Truyền quân quét dọn sửa sang ngôi đền, ngầm đào hào chung quanh
đủ chỗ vài mươi dũng sĩ mai phục.
Đúng hẹn, Quận Lập đến Ái Tử với khoảng
trăm quân trên ba chiến thuyền hộ tống. Nguyễn Hoàng thân ra băi sông đón
Quận Lập lên bờ. Đến cửa đền, Nguyễn Hoàng nói:“Tôn huynh đứng đợi đệ ra
lệnh quân sĩ thắp hương đèn”. Nói xong bước nhanh vào đền ṿng ra phía sau
mất dạng. Có tiếng pháo nổ vang. Quận Lập đang ngơ ngác bỗng từ ba phía tên
bắn như mưa. Từ trong đền toán dũng sĩ xông ra bao vây, giáo gươm đánh tới
tấp. Quận Lập rút song kiếm chống trả cố lùi ra mé sông th́ bị tên bắn chết.
Thấy chủ tướng bị hại, quân Mạc quăng gươm giáo đầu hàng. Nguyễn Hoàng tha
không sát hại, đưa đám hàng binh đi canh tác ở vùng Cồn Tiên. Phần Ngọc Lâm,
khi Quận Lập kéo quân về Ái Tử, nàng cải trang nam nhi trốn khỏi doanh trại
Mạc. Gặp lại Nguyễn Hoàng, Ngọc Lâm khóc lóc nài nỉ chủ tướng cho nương thân
nơi cửa phật. Nguyễn Hoàng chối từ. Nghe nói sau này Hoàng t́m cách đền ơn,
gả nàng cho viên tùy tướng người Nghệ An. Hai xứ Thuận Quảng từ đó yên ổn
nhưng t́nh h́nh triều đ́nh tại Thanh Hóa gặp nhiều biến loạn làm Nguyễn
Hoàng lo ngại. Sau vụ anh em họ Trịnh xung đột dành quyền bính, Trịnh Cối về
hàng Mạc được trọng dụng giữ nguyên chức tước. Trịnh Tùng giữ quyền tiết chế
quân lực tỏ ra lấn lướt vua Lê. Vua Lê Anh Tôn cùng Thái Phó Lê Cập Đệ mưu
hại Trịnh Tùng, Tùng phát giác sự việc giết Cập Đệ, vua Lê sợ hăi cùng bốn
hoàng tử trốn vào Nghệ An bị Tùng lùng bắt sát hại loan tin vua tự sát.
Trịnh Tùng nói với triều thần:“ Nhà vua khởi thân hàn vi, chỉ là cháu xa đời
họ Lê được thân phụ ta rước về tôn lập làm vua thiên hạ lo việc khôi phục.
Nay vua dùng bọn tiểu nhân, nghe chúng bày kế ly gián, khinh xuất đem ngôi
báo xiêu giạt, tự hại thân ḿnh. Tội bọn gian thần quả thật lớn lắm”. Trịnh
Tùng lập hoàng tử Duy Đàm, con trai thứ năm của vua Anh Tôn lên ngôi tức vua
Thế Tôn. Vua Lê sai sứ mang sắc thư vào Thuận Hóa phong Nguyễn Hoàng làm
Thái Phó, hàng năm giữ lệ nộp thuế triều đ́nh. Nguyễn Hoàng dâng biểu tạ ơn.
Từ đó, Nguyễn Hoàng ra sức ổn định phát triển Thuận Quảng. Hành động dứt
khoát và tàn bạo của Trịnh Tùng làm Nguyễn Hoàng lo ngại, nhất là cái chết
của người anh như ám ảnh không rời. Tuy được thăng chức, Nguyễn Hoàng vẫn
thường phái gia nhân do thám t́nh h́nh triều chính.
Trịnh Tùng nối chí phụ thân quyết tâm đánh
bại nhà Mạc, thường xuyên tổ chức hành quân tấn công vùng bắc Tam Điệp thuộc
Sơn Nam. Ngược lại, Tiết chế quân Mạc Khiêm Vương Mạc Kính Điển không bó tay
pḥng thủ, nhiều phen tấn công vùng Thanh Nghệ. Chiến trận nhiều năm ở thế
giằng co, bao tai họa đổ trên đầu lương dân thống khổ. Hết chiến tranh đến
thiên tai, khi băo lụt khi hạn hán, nhiều người cùng khổ bỏ quê cha đất tổ
đi vào Thuận Quảng mong t́m đất lành nương thân..
Cuối năm Canh Th́n 1580, Nguyễn Hoàng được
tin Mạc Kính Điển lâm bệnh từ trần, Hoàng tin tưởng quân Mạc sẽ khốn đốn.
Phùng Khắc Khoan từng nói với Nguyễn Hoàng:“Kính Điển là người dũng lược
nhân hậu, thông minh tài trí...” Với Trịnh Tùng, Kính Điển là đệ nhất danh
tướng đất bắc. Nay Kính Điển mất đi, cơ nghiệp họ Mạc tất lung lay. Ứng
Vương Mạc Đôn Nhượng em ruột Kính Điển nắm quyền tiết chế. Đôn Nhượng hiền
ḥa nhưng thiếu quyết đoán, Trịnh Tùng tin tưởng ḿnh sẽ là kẻ chiến thắng.
Từ đó chiến sự mở rộng hơn, quân Lê thắng thế khiến bắc triều nhiều phen nao
núng. Điềm bại vong thấy rơ khi vua Mạc Hậu Hợp ham mê tửu sắc, quần thần
chia rẽ, nhiều kẻ bỏ về đầu hàng nhà Lê. Mạc Đôn Nhượng tuổi ngoài bảy mươi,
đau ḷng nghĩ chẳng ra cách cứu nguy cơ đồ, lại đau yếu thường xuyên, chán
nản trở về Hải Dương.
Năm Nhâm Th́n 1592, quân Mạc thất trận
nặng nề, thiệt hàng vạn quân, kinh đô Thăng Long bị tàn phá hoang vắng tiêu
điều, dân lầm than không kể xiết. Ai cũng nghĩ nhà Mạc sẽ đổ. May thay quân
Lê thiếu lương trầm trọng, cả vùng Thanh Hóa lẫn Sơn Nam mùa màng mất trắng
v́ băo lụt. Trịnh Tùng buộc phải lui quân. Bấy giờ thay v́ ra sức phục hồi
đất nước pḥng quân Lê trở lại, vua Mạc chủ bại sinh chán nản buông tuồng.
Vua say mê cô em vợ ḿnh là Nguyễn Thị, vợ Sơn Quận Công Bùi Văn Khuê, viên
danh tướng chỉ huy thủy binh, lực lượng hùng hậu nhất của nhà Mạc. Biết vua
muốn âm mưu hăm hại ḿnh để cướp vợ, Văn Khuê dẫn binh về Sơn Nam lánh nạn,
vua tức giận sai quân truy đuổi. Văn Khuê ở thế bí buộc phải hàng phục nhà
Lê. Thấy Văn Khuê dung mạo đẹp đẽ, Tùng phong Khuê làm Mỹ Quận Công.
Thu phục được Văn Khuê, Trịnh Tùng mừng
lắm. Tùng nói với chư tướng:“Ta xưa nay chỉ ngại thủy binh Mạc, nay Văn Khuê
về hàng do ư trời muốn giúp ta dựng đại nghiệp. Dù bắt đầu tiết đông nhưng
ta quyết hưng binh, chư tướng hăy một ḷng, trên dưới quyết tâm đánh thắng
trận cuối, chấm dứt cuộc can qua đă gần sáu mươi năm dài”. Tướng sĩ nô nức
ra quân thề quyết thắng. Quân Lê chiếm Sơn Nam, Bùi Văn Khuê đánh bại thủy
binh Mạc thu hàng trăm chiến thuyền, theo sông Hồng tiến thẳng vào Thăng
Long. Kinh đô thất thủ, vua Mạc bỏ chạy về lập chiến tuyến ở Hải Dương.
Trịnh Tùng dốc toàn lực lượng thủy bộ quyết san bằng cứ điểm cuối cùng. Vua
Mạc thấy thế nguy, quyết định đánh lá bài cuối. Nhà vua nhường ngôi cho con
là Mạc Toàn, tự ḿnh thống lĩnh ba quân tử chiến. Bấy giờ là tháng chạp,
trời lạnh căm gió bấc mưa phùn. Chiến tuyến dài hàng chục dặm vang tiếng la
hét, tiếng kêu thương, tiếng nguyền rủa, tiếng gươm giáo va chạm, quân đôi
bên trộn lẫn say cuồng tàn sát. Chỉ toàn máu, máu loang khắp nơi, hơi gió
cũng tanh máu. Trong lúc t́nh thế gay go, mấy chục chiến tướng Mạc cởi giáp
hạ gươm đầu hàng. Quân Mạc núng thế lùi dần, những người lính hốc hác khô
héo gian khổ chiến đấu không tiếc lời nguyền rủa bọn mũ cao áo dài từng
hưởng ơn mưa móc nhưng bội phản trước tiên. Ngay trong đêm, Mạc Hậu Hợp bảo
vệ gia quyến trốn khỏi Hải Dương chạy lên phía bắc, ẩn trong làng Phượng
Nhăn, nhưng chỉ mấy ngày sau bị quân Lê bắt được. Trịnh Tùng truyền đưa Mạc
Hậu Hợp về Thăng Long, chém tại bến Bồ Đề, đóng đinh vào hai mắt, cắm thủ
cấp vào cọc bêu ba ngày giữa chợ, sau đó đóng hộp gửi về Thanh Hóa tế tiên
tổ nhà Lê. Hàng trăm chiến tướng Mạc bị bắt, tất cả đều bị chém bêu đầu. Tàn
quân Mạc do Mạc Ngọc Liễn chỉ huy rút chạy lên Cao Bằng. Trịnh Tùng về lại
Thăng Long cho sửa sang thành quách cung điện chuẩn bị đón vua. Trung tuần
tháng tư năm Quư Tỵ 1593, vua Lê và triều thần đến Thăng Long, Tiết Chế
Trịnh Tùng cùng chư tướng ra ngoại thành đón tiếp trọng thể, cử nhă nhạc lạy
mừng đón vua vào hoàng thành. Thị Lang Phùng Khắc Khoan tâu:
-Nay tội ác phản tặc đă xử, công nghiệp
tiên vương phục hồi thuận ư trời, đẹp ḷng người. Thần nghĩ việc thành là do
anh linh tiên tổ trợ giúp, lại nhờ công lao của đô tướng tiết chế chư tướng
ba quân, nay là lúc bệ xét công ban thưởng.
Vua cho thuận lẽ:
-Trẫm nghĩ thiên hạ là của tổ tông, dân
cũng là dân tông tổ. Quân dân khổ ải bị tàn ngược đă lâu, đương mong ta vỗ
trị. Nay ngoài việc ban thưởng ba quân chư tướng, ta c̣n ban ân huệ cho khắp
mọi nhà.
Triều thần vui mừng nhận lĩnh chức tước.
Các danh tướng Hoàng Đ́nh Ái, Nguyễn Hữu Liêu lập công đầu đều được phong
quốc công.
Tại Thuận Hóa, Nguyễn Hoàng nghe tin quân
Lê đại thắng, vua Lê đă ra Thăng Long. Nguyễn Hoàng bàn với các con:
-Đă hai mươi năm lẻ ta chưa về chầu vua
thật không đúng lẽ. Nay nhân cơ hội phải ra Thăng Long một chuyến, thầy cũng
muốn dẫn các con bệ kiến thánh giá để vua phong chức tước danh chính ngôn
thuận lưu tiếng với đời. Phúc Nguyên ở lại trông nom công việc các trấn.
Người con trưởng Nguyễn Hà bàn:
-Để tỏ ḷng thành, ta nên mang nhiều binh
lương cùng nhiều lễ vật tạ vua. Thầy cũng không nên quên Trịnh Tùng v́ hắn
có công lớn trung hưng, ta muốn yên phải lấy ḷng hắn.
Nguyễn Hoàng khen phải, chuẩn bị mấy mươi
chiến thuyền cùng binh lương, sổ bộ, cơ man ngọc ngà vàng lụa, cắt ngàn tinh
binh thân tín hộ tống lên đường. Trước ngày khởi hành, Nguyễn Hoàng gọi Phúc
Nguyên căn dặn mọi việc kỹ càng, hứa không chóng th́ chầy sẽ trở lại Thuận
Hóa.
Đầu tháng năm, Nguyễn Hoàng đến Thăng
Long, cùng với bốn con trai và cháu nội đến phủ đô tướng. Trịnh Tùng mừng rỡ
bày tiệc khoản đăi, mừng cậu cháu anh em tái ngộ sau hơn hai mươi năm xa
cách. Nguyễn Hoàng sợ Trịnh Tùng trách cứ chuyện quá lâu không về triều,
Hoàng nói:
-Thời gian qua nhanh, đời người chóng hết.
Năm nay cậu ngót bảy mươi may trời cho c̣n sức mạnh. Bấy lâu cậu không về
triều v́ phương nam rối rắm, phần bọn cướp biển hung bạo thường phen quấy
nhiễu không cho dân ven biển lạc nghiệp an cư, phần bọn Chiêm Thành nhớ hận
xưa, đôi khi kéo quân xâm lấn. Hai trấn Thuận Quảng đất rộng người thưa,
quân ta không đông lại phân tán, cha con cậu ngày đêm chung sức gánh vác
công việc chẳng dám lơ là, cháu cứ xem sổ bộ th́ rơ. Mừng cháu lập đại công
phục hưng nghiệp Lê, sử vàng ghi khắc.
Trịnh Tùng phủ dụ:
-Cậu ra chuyến này c̣n mang cả sổ bộ binh
lương quân sĩ, mọi việc chu tất cháu quá đỗi vui, nói chi chuyện nhiêu khê
buồn phiền. Mấy mươi năm cháu chinh chiến lập đại công, cũng nhờ cậu một tay
ǵn giữ phương nam vững chắc, công ấy không nhỏ. Nay nhà vua đă ban thưởng
chư tướng ba quân, mai cậu vào bệ kiến, cháu xin ngài gia phong cậu hàng vũ
tướng hệ trọng, nhất phẩm công thần. Nay Vinh Quốc Công (Hoàng Đ́nh Ái) nắm
Tả Tướng, cậu sẽ là Hữu Tướng Đoan Quốc Công.
Nguyễn Hoàng vui vẻ. Nghỉ ngơi non nửa
tuần trăng, Trịnh Tùng lại gặp Nguyễn Hoàng:
-Ta tuy chiếm Thăng Long, chém hàm trăm
nghịch tướng nhưng dư đảng c̣n nhiều. Cháu lo ngại nhất là bọn Mạc Ngọc Liễn
và Mạc Kính Cung (con trai Mạc Kính Điển) c̣n cao bay xa chạy. Các trấn
không yên, thường xuyên bị quấy phá. Nay cháu giao cậu ba trăm chiến thuyền
cùng quân lương, cậu sẽ hợp với Tả Tướng (Hoàng Đ́nh Ái) b́nh định vùng
duyên hải các trấn Sơn Nam, Hải Dương. Cậu cẩn trọng v́ thủy binh Mạc rất
giỏi, địa thế đất bắc phức tạp, cháu sẽ cử Quận Bùi (Mỹ Quận Công Bùi Văn
Khuê) phụ giúp cậu, y giỏi thủy chiến, lại am tường địa thế.
Nguyễn Hoàng cùng các con ra quân sau vài
ngày chuẩn bị. Từ đấy, đoàn quân tham chiến từ vùng tây nam, trên những vùng
sông rạch như mắc cửi đan vào những sông Hàm Giang, Lục Đầu...đến những vùng núi cao hiểm trở ven biển
phía đông như núi Yên Tử, núi Đông Triều. Trận giao tranh đẫm máu tại phủ
Kiến Xương, Nguyễn Hoàng đại thắng chém hàng vạn thủ cấp, cả một giải Hoàng
Giang nhuộm máu nghẹt xác người. Cuối năm t́nh h́nh tạm ổn, Nguyễn Hoàng trở
về Thăng Long. Vua Lê mừng rỡ khen ngợi chẳng cùng, gia phong cho bốn người
con Nguyễn Hoàng tước quận công.
Thắng liên tiếp nhiều trận lớn, Trịnh Tùng
nghĩ t́nh h́nh sẽ khả quan hơn nhưng diễn biến ngược lại. Khắp nơi từ duyên
hải đến cao nguyên, đám cựu thần nhà Mạc không ngừng nổi dậy đánh phá. Dân
c̣n luyến tiếc vương triều cũ sẵn sàng ủng hộ hoặc tham gia kháng chiến
chống nhà Lê. Trịnh Tùng ăn ngủ không yên, cứ dẹp yên được nơi này , nơi
khác lại sinh biến.
Cuối năm Giáp Ngọ 1594, Mạc Kính Cung đă
xưng đế, cùng với Thái Phó Mạc Ngọc Liễn bất ngờ kéo quân từ Thái Nguyên về
chiếm huyện Vĩnh Lại. Chỉ vài ngày sau, phần lớn trấn Hải Dương lọt vào tay
quân Mạc, thanh thế họ Mạc ngày càng lớn. Nguyễn Hoàng tuổi tṛn bảy mươi
vẫn hăng hái nói với Trịnh Tùng:“Cậu đă quen đất Hải Dương, lại hiểu được
chiến thuật hành quân của Mạc Ngọc Liễn. Binh pháp có câu biết ḿnh biết
người trăm trận trăm thắng. Cậu c̣n khỏe, hăy để cậu cầm quân xung trận lập
công”. Trịnh Tùng mừng rỡ cử Nguyễn Hoàng làm đô tướng đem trăm chiến thuyền
và vạn quân tiến đánh Hải Dương.
Nguyễn Hoàng chia quân làm hai cánh thủy
bộ tiến đánh quân Mạc ở núi Yên Tử. Thủy binh lợi dụng sương mù lặng lẽ tiến
đến gần trại địch, dùng tên lửa bắn rát. Bộ binh đánh từ nhiều phía reo ḥ
như sấm dậy cướp tinh thần. Mờ sáng quân Mạc rút chạy. Quận Công Nguyễn Hán,
con trai thứ của Nguyễn Hoàng kéo thuyền ngăn địch bị tên bắn gục chết ngay
trên thuyền. Thấy con bị hại, Nguyễn Hoàng ngưng truy đuổi, kéo quân lên bộ
lập hành dinh, cho chuyển thi hài con về Thăng Long. Những cuộc hành quân
truy lùng kéo dài hàng năm, có lần Nguyễn Hoàng kéo quân lên tận Cao Bằng.
Quân Mạc rút sâu vào rừng, đói khát gian truân thê thảm, Mạc Ngọc Liễn lại
lâm trọng bệnh. Biết ḿnh khó qua khỏi, trước khi từ giă cơi đời, Ngọc Liễn
căn dặn Kính Cung:“Ta nay sức cùn lực tận, cái chết đă gần kề nên nói lời
chân thật. Mệnh nhà ta suy vi, nhà Lê phục hưng âu cũng số trời, chớ nên
chống chỏi làm khổ quân dân bao năm đau khổ ê chề chết chóc. Chi bằng theo
lời khuyên của Trạng Tŕnh tạm lánh qua biên giới, tránh can qua. Chớ nên
cậy vào sức người Tàu v́ họ chẳng bao giờ thật tâm cứu giúp, chỉ muốn nô lệ
dân ta”.
Những năm tiếp, đất bắc vẫn loạn, thiên
tai làm mất mùa màng. Hải Dương đói, người ăn thịt người. Sơn Tây đói, người
nghèo tụ nhau cướp gạo người giầu, trẻ con nh́n người lớn giết nhau tranh
cướp b́nh thản đứng nh́n, có khi cười nói coi như tṛ vui. Điềm trời nhiều
chuyện lạ, mùa hạ năm mùi dân kinh thành thấy hai mặt trời cùng lúc, trời
không mây mà sấm chớp, sét đánh ngay vào cung vua. Năm Dậu tại Sơn Tây, đang
tiết xuân trời bỗng mưa to nước đỏ như máu. Có người kể thấy h́nh ma quỷ
nhảy múa trong mây. Nguyễn Hoàng chán nản, nghĩ Trịnh Tùng khó trụ ở Thăng
Long v́ ḷng dân bất phục. Đôi phen Nguyễn Hoàng ngỏ ư muốn về Thuận Hóa đều
bị Trịnh Tùng t́m lời đưa đẩy giữ chân. Tùng nói:“Cậu nay trọng tuổi về chi
nơi ác địa. Ở đây cậu cháu có nhau, đất nước chưa yên cháu vẫn cần cậu trợ
giúp. Mai sau thôi chinh chiến cậu về quê nhà dưỡng lăo vẫn hơn”. Sau Nguyễn
Hoàng nghĩ ra Trịnh Tùng muốn cài người thân tín vào Thuận Hóa thay ḿnh nên
càng lo ngại muốn t́m cách thoát khỏi đất bắc.
Tháng tư năm Mậu Tuất 1598, hàng vạn quân
Mạc do Mạc Kính Chỉ chỉ huy từ phía bắc tràn về chiếm lại Hải Dương. Trịnh
Tùng bàn với chư tướng:“Hải Dương vốn là đất tổ họ Mạc, dân nhiều người c̣n
nhớ nhà Mạc nên nghịch đảng dễ thao túng. Nay ta dốc toàn lực đánh dẹp, nhổ
cỏ tận gốc may t́nh thế mới yên. Chư tướng cùng ta quyết chiến”. Chư tướng
cảm kích khí thế bừng bừng. Trịnh Tùng đích thân chỉ huy trung quân cùng với
Hữu Tướng Nguyễn Hoàng, Tả Tướng Hoàng Đ́nh Ái. Thủy binh do các Quận Công
Phan Ngạn, Bùi Văn Khuê đem ba trăm chiến thuyền vây hăm mặt biển. Chiến
trận gay go khốc liệt kéo dài hàng tháng. Quân Mạc quyết chiến nhưng ô hợp
tổn thất nặng, cuối cùng lui binh. Quân Lê hồi triều, Trịnh Tùng hậu thưởng
tướng sĩ, hết lời ngợi khen các danh tướng Phan Ngạn, Văn Khuê.
Một đêm tháng tư năm Kỷ Hợi 1599, trời
đang tối đen bỗng ngàn sao xuất hiện sa xuống như tia chớp đánh sập một góc
điện Kính Thiên nơi vua ngự. Mọi người cho là điềm bất tường. Vua lo lắng
hỏi triều thần. Đô Ngự Sử Lê Nghĩa Trạch vốn tính ngay thẳng tâu:
-Tâu bệ hạ, thần nghĩ điềm trời nhắc nhở
bậc đế vương giữ đạo công rộng lớn, chưa hậu lễ tôn nghiêm cao quư công
thần.
Vua lại hỏi:
-Khanh nói vậy là ư chi?
-Đạo trị nước công thưởng tội phạt. Chư
tướng hữu công đều được ban thưởng trọng hậu, điều ấy hợp lẽ. Thần chỉ e
ngại trường hợp Tiết Chế(Trịnh Tùng), ngài quả là kẻ công đầu lại chưa thấy
bệ hạ nói chi, thần e có điều dị nghị.
Vua nghĩ lung, chậm răi:
-Trẫm hằng áy náy việc khanh tâu, nay Tiết
Chế uy quyền tuyệt đỉnh, cai quản văn vơ quần thần, trẫm biết phong chức chi
cho xứng?
-Tiết Chế mấy mươi năm vào sinh ra tử tung
hoành nơi chiến địa, từ núi rừng sông biển chẳng chùn vó ngựa. Có lần ngài
tâm sự, chỉ mong yên giặc được sống b́nh an, đấng chí tôn thấu hiểu ước vọng
công thần là đẹp ư trời.
Vua nghĩ ra, truyền Thị Lang Phùng Khắc
Khoan thảo sách văn. Thảo rằng:“...
Trường Quốc Công Trịnh Tùng uy vọng như núi, văn vũ song toàn, trong bày kế
an xă tắc, ngoài chinh chiến b́nh đảng nghịch giữ yên ngh́n cơi, đáng mặt
lương đống, cai quản thần liêu. Đặc sai Tả Tướng Vinh Quốc Công Hoàng Đ́nh
Ái đem sách vàng tấn phong làm Đô Nguyên Súy Thượng Phụ B́nh An Vương. Mong
thận trọng chức vị, muôn đời hưởng ân vua...”
Trịnh Tùng hoan hỉ nhận tước vị, mở đại
tiệc khoản đăi chư tướng. Tùng nói:“Hoàng thượng thấu hiểu tâm can, sắc
phong ta tước hiệu B́nh An Vương thật đúng ước vọng”. Giữ ngôi vương bá,
Trịnh Tùng lập Phủ Liêu nắm trọn quyền bính, ngang nhiên quy định bổng lộc
nhà vua. Vua chỉ được hưởng lộc ngàn xă gọi là lộc thượng tiến, có năm ngàn
lính túc trực hộ vệ vương phủ. Nhà Lê đến đây coi như mất quyền.
Chế độ phổ biến làm nhiều người kinh ngạc,
có kẻ dị nghị xưa nay chưa hề có chuyện vua ngửa tay nhận lộc bề tôi. Trịnh
Tùng được quần thần xưng tụng là nhà chúa thản nhiên nói:“Nước nghèo lại
loạn, ta nắm quyền tiết chế làm việc ǵ cũng theo kỷ cương mới giữ nổi đại
nghiệp. Quần thần chớ theo thói cũ mà suy lẽ này khác”. Phần vua Lê, nhà vua
hận chẳng dám nói, buồn bực khôn nguôi. Cung vua sơ sài đạm bạc, phủ chúa
nguy nga tráng lệ. Thái Tử Duy Th́ thấy cha âu lo bèn thưa:“Phụ Vương can
chi buồn bực, bởi lẽ ḿnh tuy là vua nhưng tài hèn sức yếu nên bị người lấn
áp, chi bằng cứ thản nhiên, khoanh tay rũ áo tránh bị nghi kỵ rồi liệu việc
sau”. Vua trách:“Con c̣n nhỏ thiếu cẩn trọng, sao quên câu tai vách mạch
rừng”. Từ đấy sức khỏe vua suy yếu dần, hàng tháng không thiết triều, quần
thần tấu bẩm nhận lệnh lạc hoàn toàn qua phủ chúa.
*****
Kinh đô Thăng Long những ngày thu tàn,
trời dịu mát, gió nhẹ như tơ đong đưa dăm chiếc lá vàng lượn lờ. Sáng hôm
ấy, theo lệ bá quan đến phủ chúa bàn quốc sự. Đầu giờ măo trời chưa sáng rơ,
người ta đă nghe tiếng vó ngựa gơ nhịp trên đường, tiếng xe kéo lọc cọc về
phía phủ chúa tọa lạc bên hồ Tây. Bá quan tụ tập đông đủ nhưng cổng phủ vẫn
khép kín, khác với lệ cổng mở sớm như mọi lần. Mọi người nh́n nhau e dè,
linh tính có điều không ổn. Bỗng từ vọng gác trên cao có tiếng loa
vang:“Lệnh chúa thượng chỉ mời các quan có trọng trách vào phủ nghị bàn, kỳ
dư trở về nhiệm sở chờ lệnh sau”. Bá quan từ nhị phẩm trở xuống, kẻ xe người
ngựa lặng lẽ phân tán, ḷng hoang mang nghi hoặc.
Lát sau cánh cổng nặng nề từ từ mở, các
Quốc Công Nguyễn Hoàng, Hoàng Đ́nh Ái, Nguyễn Hữu Liêu, Đô Ngự Sử Lê Nghĩa
Trạch... và mươi vị khác hàng lối tề chỉnh bước vào phủ đường. Chúa Trịnh
bước ra phủ đường. Bá quan ngạc nhiên thấy chúa không mặc lễ phục, chỉ áo
xanh khăn đóng. Chúa nh́n hai hàng văn vơ, nói:
-Ta báo tin chư khanh, khoảng cuối giờ tí
hoàng đế đă về chầu tiên vương nơi chín suối. Nước không thể một ngày không
vua, ta họp chư khanh định ngày đăng quang tân vương giữ mối giềng xă tắc,
cùng là lo việc tang ma cho đúng lễ nghi truyền thống nhà Lê.
Ngự Sử Lê Nghĩa Trạch khải:
-Khải chúa thượng, ngôi vị thái tử tiên
vương đă định, việc lễ nghi đă có bộ lễ. Thần nghĩ chỉ cần Tư Thiên Giám
chọn ngày lành phát tang...
Chúa ngắt: Nếu mọi việc xuôi cớ chi phải
luận bàn, do có khúc mắc khiến ta trăn trở chưa quyết phải hội ư bá quan.
Nay đang cơn quốc biến, Mạc Kính Cung ở phương bắc tiếm xưng đế hiệu, dưới
tay có hàng vạn quân đang lăm le tái chiếm kinh đô, dư đảng nghịch hoành
hành khắp nơi khiến trời phẫn nộ giáng bao tai ách. Ta quyền tiết chế, đấng
chí tôn vẫn trọng tôn làm thượng phụ nương cậy mọi việc. Nay nhà vua về chầu
tiên vương giao ta gách vác chức trách, việc chọn đấng minh quân kế vị khiến
ta âu lo khắc khoải...
Chúa ngừng giây lâu, bá quan lặng lẽ ra vẻ
suy nghĩ . Bỗng chúa nh́n thẳng Thị Lang Lê Bật Tứ ngồi cuối hàng văn quan,
chúa hỏi:
-Quan Thị Lang, ông văn hay chữ tốt, kinh
sử làu thông, cho ta nghe cổ nhân bàn thuật trị nước của đấng minh quân.
Lê Bật Tứ vốn người đồng hương với chúa,
đỗ tiến sĩ khoa Mậu Tuất 1598 được chúa trọng tài quư mến. Bật Tứ đứng dậy
dơng dạc:
-Khải chúa, bậc minh quân cư xử hợp đạo
nghĩa, yên dân bằng đạo lư, khiến dân bằng lễ nghi, yêu dân là nhân ái. Trau
dồi được vậy nước tất hưng thịnh. Lại nghĩ minh quân tài giỏi nắm mối giềng
xă tắc phải đạo vua tôi, trọng nể hiền tài, trên thuận ḷng trời, dưới hợp ư
dân, nối dài phúc đức tông xă muôn đời.
Chúa nghe gật gù bằng ḷng: Cứ theo lời
quan Thị Lang đấng chí tôn nào phải tầm thường. Theo lẽ ấy, xét Thái Tử Duy
Th́ tính t́nh tŕ trệ kém phần mẫn tiệp. Tiên Vương chọn ngôi thái tử theo
lệ xưa nay trao quyền cho trưởng. Từ lâu ta có ư khuyên vua thay ư định, nào
ngờ vua băng đột ngột chưa kịp định bàn. Lại nữa gần đây Duy Th́ nói năng
thiếu lễ độ, thường có lời gây nghi kỵ giữa phủ chúa và nhà vua, không xứng
ngôi báu. Xét Hoàng Tử Duy Tân tuy trẻ tuổi (Duy Tân tuổi mới mười ba) nhưng
đủ phong thái, dung mạo hùng vĩ, thông minh mẫn tiệp xứng đáng ngôi cao, ư
ta quyết chọn Duy Tân làm kẻ kế vị.
Rồi chẳng cần ai bàn luận, chúa truyền Tư
Thiên Giám chọn ngày làm lễ ban chiếu đăng quang, bá quan hàng nhất nhị phẩm
đi tế cáo trời đất cùng các tôn vị thờ ở đền miếu. Đúng ngày định, hai Quốc
Công Nguyễn Hoàng và Hoàng Đ́nh Ái đem ấn vàng sắc thư đón Hoàng Tử Duy Tân
lên nối ngôi tức vua Lê Kính Tôn.
Tân Vương ban chiếu chỉ treo ở Quảng Văn
Đ́nh, bố cáo đại xá thiên hạ:“...
Nước nhà ta trời giúp người theo, thần truyền thánh nối, khuôn phép kỷ
cương. Trẫm đang lúc cư tang xiết bao đau đớn, lại e tuổi trẻ phải đảm đương
nghiệp cả, bao nỗi âu lo. Thực chỉ nương nhờ Chủ Súy Thượng Phụ B́nh An
Vương đức sáng khuông phù, cùng thân huân đại thần một ḷng v́ nước...”
Việc phế Thái Tử Duy Th́ lập Duy Tân lên
ngôi, triều thần biết do chúa quyết định nên yên lặng. Dân kinh thành x́ xầm
to nhỏ nhưng mọi việc rồi cũng yên. Chỉ mấy ngày sau, chúa lại gả gái út
Ngọc Trang cho vua. Vua Kính Tôn thành con rể chúa Trịnh. Đêm ấy, kinh thành
có sao sa dài như tấm lụa trắng kéo dài cả khắc mới tan. Có kẻ bàn trời để
tang nhà Lê v́ họ Trịnh nay mới thật là chủ đất nước.
Những việc làm táo bạo của Trịnh Tùng làm
Nguyễn Hoàng lo âu. Nguyễn Hoàng đoán chắc trước sau ǵ Trịnh Tùng sẽ cướp
ngôi nhà Lê, đất bắc biến loạn, nhà Mạc có cơ may đoạt lại quyền bính.
Tháng tư mùa hạ năm Canh Tư 1600, nước
sông Hồng dâng cao gây lụt lội mất mùa, nhân dân đói khổ. Hàng ngàn người bỏ
xứ đi ăn mày lang thang đầu đường xó chợ. Tháng năm, trời lại nóng như
thiêu. Nguyễn Hoàng ngày đêm ray rứt, thư của Nguyễn Phúc Nguyên, con trai
thứ sáu của Nguyễn Hoàng hiện đang trấn thủ Thuận Hóa. Phúc Nguyên khoe với
cha nay nắm gần ba vạn quân thủy bộ binh được rèn luyện kỹ càng, lại khuyên
phụ thân bằng mọi cách kíp trở về Thuận Hóa v́ cha con xa cách đă lâu. Nhận
thư con, Nguyễn Hoàng càng bị thôi thúc phải quyết định gấp rút. Nguyễn
Hoàng nghĩ thật dễ nếu muốn thoát thân một ḿnh. Tám năm trước khi ra bắc,
hàng ngàn dũng sĩ người đồng hương huyện Tống Sơn t́nh nguyện theo ông.
Những con người thủy chung ấy từng cùng ông chia ngọt xẻ bùi, từng lấy máu,
cả mạng sống để bảo vệ chủ, trên ba trăm người đă chết để ông c̣n sống đến
cái tuổi bảy mươi lăm hôm nay. Nguyễn Hoàng không thể bỏ quân trốn đi một
ḿnh, chỉ có kẻ hèn nhát táng tận lương tâm mới làm như thế. Hoàng sẵn sàng
hy sinh để mấy con trai và cháu nội ở lại, nhưng dứt khoát không bỏ quân.
Trong lúc tại triều đ́nh đang có sự chia
rẽ ngầm giữa kẻ phù vua, kẻ theo chúa. Tin các quận công Phan Ngạn và Bùi
Văn Khuê làm phản theo vua Mạc Kính Cung gây xôn xao. Quân phản nghịch chiếm
hầu hết Sơn Nam, thủy binh do Bùi Văn Khuê chỉ huy trấn đóng cửa Đại Yên.
Quốc Công Hoàng Đ́nh Ái thua trận rút quân về trấn giữ vùng núi Tam Điệp.
Chúa Trịnh lo lắng họp triều thần t́m mưu chống giặc. Nguyễn Hoàng nghĩ ra
diệu kế, cho đây là cơ hội tốt nhất để thoát về Thuận Hóa. Nguyễn Hoàng khải
chúa:
-Bọn Phan Ngạn và Văn Khuê đều là danh
tướng, lại nắm trong tay hàng vạn quân. Nay chúng tạo phản, mối nguy phải
diệt tự trứng nước. Tôi vốn quen cả hai, lại rơ tính t́nh cùng chiến thuật
hành quân của chúng. Sách có chữ tri bỉ tri kỷ bách chiến bách thắng. Biết
ḿnh biết người trăm trận trăm thắng. Tôi tuy tuổi già nhưng đă hưởng ân vua
lộc nước tất phải đáp đền. Xin nhà chúa cấp cho trăm chiến thuyền, tôi sẽ có
kế đẩy lui quân nghịch.
Thị Lang Lê Bật Tứ khải:
-Nguyễn Quốc Công là tay danh tướng. Ngài
đă nói vậy tất có kế hay, xin chúa thượng chuẩn y cho Quốc Công có dịp lập
thêm đại công, giữ yên xă tắc.
Chúa thuận ư, hết lời phủ dụ Nguyễn Hoàng.
Sau vài ngày chuẩn bị, Nguyễn Hoàng cùng đám thủ hạ xuống thuyền thẳng vào
cửa Đại Yên. Tránh bị ngờ vực, Nguyễn Hoàng để tất cả con cháu ở lại Thăng
Long. Khi chiến thuyền đến gần doanh trại Văn Khuê, Nguyễn Hoàng dừng quân,
phái viên tùy tướng đến gặp Văn Khuê trao thư mật. Trong thư, Nguyễn Hoàng
hẹn ngày mai giao chiến, Nguyễn Hoàng sẽ giả thua chạy về Thuận Hóa chỉnh
đốn binh mă kéo ra bắc cùng phối hợp với Khuê và Ngạn diệt Trịnh Tùng.
Bùi Văn Khuê đọc thư cả mừng nói với Phan
Ngạn:“Có Nguyễn Hoàng giúp sức chắc chắn đại sự sẽ thành”. Hôm sau, mọi việc
diễn tiến đúng kế hoạch. Nguyễn Hoàng kéo trăm chiến thuyền căng buồm về
nam.
Tin Nguyễn Hoàng trốn vào nam làm triều
đ́nh rúng động. Chúa Trịnh cả giận ư muốn hạ ngục đám con cháu Nguyễn Hoàng
c̣n ở Thăng Long. Ngự Sử Lê Nghĩa Trạch can:
-Khải chúa, tội của Nguyễn Hoàng đă rơ. Y
thua trận tự ư bỏ đi xét ra chỉ mang án trảm. Chúa thượng với y vốn t́nh cậu
cháu, nay hành h́nh đến con cháu e dư luận càng thêm hoang mang.
Lê Bật Tứ khải:
-Thần tự xét mang tội v́ xét đoán lầm
người, đă mấy đêm trằn trọc thao thức nghĩ suy. Thần nghĩ chắc Nguyễn Hoàng
đă cấu kết với lũ Ngạn Khuê mưu đồ mở đường để y trốn về Thuận Hóa xưng hùng
xưng bá, thoát ṿng kiềm tỏa triều đ́nh. Nếu gặp cơ hội tốt, chắc chắn y sẽ
phản nghịch, ung nhọt mới phát phải trừ khử ngay, để lâu gây họa.
-Khải chúa, chuyện Nguyễn Hoàng bỏ đi đă
rơ. Nhưng điều ta phải xét y vẫn để con cháu ở lại như những con tin, ấy là
tỏ ra không có ư phản nghịch. Nhưng phép nước phân minh, chúa thượng lấy
t́nh gia tộc biên thư quở trách răn đe xem y sử xự thế nào rồi ta sẽ liệu.
Điều ta cần bàn là phải đối phó ra sao với t́nh thế hiện tại rối ren?
Chúa trầm ngâm giây lâu:
-Quan trạng nói hợp ư ta. Nay quân nghịch
nổi lên khắp nơi, chúng tuy đông nhưng ô hợp, bọn chỉ huy thường chia rẽ
chẳng ai nhường ai, ta không mấy quan ngại. Ư ta sẽ giữ chặt các trấn, tạm
đem hoàng thượng về Tây Đô bỏ ngỏ Thăng Long dụ chúng tập trung vào rọ, ta
sẽ đánh mẻ lưới lớn tiêu diệt.
Thái Phó Trịnh Đồ em ruột chúa nhận lệnh
khai triển kế hoạch. Chỉ nội mười ngày, triều đ́nh nhà Lê đă dời về Tây Đô.
Nguyễn Hoàng về đến Ái Tử xiết đỗi vui
mừng gặp lại năm con trai và đàn cháu nội, nhất là thấy cảnh dinh cơ bề thế,
quân lương dồi dào... Trong bữa tiệc đoàn viên, Phúc Nguyên thưa với cha:
-Việc thầy bỏ đi gây xôn xao triều chính.
Con biết Trịnh Tùng giận lắm, nhưng t́nh h́nh đất bắc rối loạn nên hắn chưa
dám tỏ thái độ rơ rệt, c̣n chờ xem ḿnh xử sự ra sao?
-Thầy cũng nghĩ như các con. Tùng v́ thể
diện phủ chúa sẽ có lời trách cứ, ta cứ ḥa dịu giữ mối giao hảo tốt giữa
hai nhà rồi sau sẽ liệu.
Phúc Nguyên nghĩ cha nói phải nhưng vẫn
cẩn thận cho quân bố pḥng các nơi hiểm yếu.
Cuối tháng sáu, trời cuối hạ vẫn có những
ngày nắng gắt, mùa thu như c̣n xa chưa muốn trở lại đúng chu kỳ đất trời.
Một buổi chiều, mặt trời đang ngả dần sau ngọn đồi phía tây, Nguyễn Hoàng ở
tướng phủ bỗng nghe quân hầu báo có sứ bộ triều đ́nh do Ngự Sử Lê Nghĩa
Trạch từ Tây Đô mới vào đang ở công quán. Nguyễn Hoàng sai Phúc Nguyên chuẩn
bị sẵn kiệu đến mời Nghĩa Trạch vào tư dinh. Nguyễn Hoàng nói:“Ngự Sử Nghĩa
Trạch là tay thông thái, có tài biện bác, tính t́nh ngay thẳng, con khá cẩn
thận xử đúng lễ nghi”. Phúc Nguyên gặp Trạch ṿng tay thi lễ nói:
-Quan Ngự Sử thay mặt triều đ́nh quá bước
đến đây quá bất ngờ, chúng tôi tiếp đăi chẳng trọn lễ xin niệm t́nh miễn
chấp.
-Ta đến v́ việc nước, nào sá chi lễ nghi,
thời buổi chiến chinh mọi sự nên giảm bớt.
-Nguyễn Quốc Công sắp sẵn kiệu mời ngài
qúa bước lại tư dinh, tôi vâng mệnh quốc công rước ngài ngự kiệu.
Khi kiệu Nghĩa Trạch vừa vào dinh, Nguyễn
Hoàng thân ra đón tiếp. Nghĩa Trạch thi lễ:
-Mừng gặp Quốc Công, ông trọng tuổi vẫn
linh hoạt tráng kiện.
Nguyễn Hoàng nói:“Tạ ông tiếng khen”, mời
Nghĩa Trạch nhập tiệc khoản đăi. Hai người nâng cốc đối ẩm chẳng mấy tự
nhiên, dăm chuyện bâng quơ đầu Ngô ḿnh Sở, như không muốn làm tăng không
khí u uẩn nặng nề. Rượu vài tuần, Nguyễn Hoàng mở lời:
-Tôi tiếp ông hôm nay như anh em một nhà,
trong t́nh đồng liêu. Sớm mai sẽ có nghi lễ chính thức nhận thư chúa thượng.
-Tôi phải bỏ đi thật vạn bất đắc dĩ. Một
lời hứa với chúa thượng khi xuất quân làm chẳng trọn, thua trận mặt mũi nào
trở về. Tôi đành liều về lại Thuận Hóa t́m kế lập công, thà chịu lỗi với
chúa c̣n hơn hồi triều khôi giáp tả tơi, binh mă tan tác.
-Ông nói vậy tôi biết vậy. Tỏ thật cùng
ông, khi ông bỏ đi triều đ́nh rúng động. Chúa thượng giận lắm phân bua với
triều thần: Sách có chữ quốc gia hưng vong thất phu hữu trách, huống chi các
ông là bậc đại thần nghĩa phải vui buồn theo mệnh nước. Nguyễn Quốc Công
(chỉ Nguyễn Hoàng) với nước là bề tôi huân cựu, với ta là t́nh gia tộc chí
thân. Xưa nhà Lê bị họ Mạc tiếm nghịch ngôi báu, tiên tổ Chiêu Huân Tĩnh
Công(Nguyễn Kim) khởi xướng đại nghĩa. Tiên tổ giữa đàng đứt gánh, phụ thân
ta Minh Khang Thái Vương(Trịnh Kiểm) xả thân gánh vác trọng trách quốc gia.
Thái Vương nghĩ t́nh ruột thịt trao Quốc Công trấn giữ hai xứ Thuận Quảng.
Bao nhiêu năm Quốc Công làm trọn chức trách ta vẫn ghi công. Khi ta lấy lại
Thăng Long, thiên hạ đă yên, Quốc Công ung dung trở về, triều đ́nh ưu đăi
trao chức Hữu Tướng Đoan Quốc Công. Ư ta muốn Hai vị Quốc Công(Nguyễn Hoàng
và Hoàng Đ́nh Ái) như hai cột trụ xă tắc, cùng ta kề vai chia sẻ gánh vác
gầy dựng sự nghiệp trung hưng...
Nghĩa Trạch bỗng ngừng. Nguyễn Hoàng lặng
yên. Trạch nói tiếp nhưng lảng sang chuyện khác:
-Việc tôi vào đây là theo ư chúa thượng,
cũng là cho ông biết chút t́nh h́nh. Nhà vua và chúa thượng hiện ở Tây Đô, ư
chúa thượng muốn bỏ ngỏ Thăng Long dụ địch tập trung vào rọ rồi diệt sau,
chừng tháng sau quân ta bắc tiến. Riêng bọn Phan Ngạn và Bú Văn Khuê, sau
khi ông bỏ đi, ta chưa đánh chúng đă tan, cả hai bỏ xác trên Hoàng Giang làm
mồi cho cá.
Nguyễn Hoàng điềm tĩnh:
-Cổ nhân từng dạy, đánh trăm trận thắng
chưa hẳn là hay. Không đánh mà thắng, khiến binh người phải khuất phục mới
là điều hay nhất. Chúa thượng quả đệ nhất danh tướng xưa nay.
-Không hẳn như thế. Trong lúc tửu hậu xin
kể ông nghe chuyện hiếm có trên đời. Ông hẳn nhớ Nguyễn Thị vợ Văn Khuê?
Nguyễn Hoàng vui đùa:
-Cái ǵ tôi c̣n quên, nhưng mỹ nhân th́
chớ hề. Nàng từng làm Mạc Hậu Hợp điên đảo say mê dẫn cơ nghiệp họ Mạc đến
xụp đổ.
-Ông nhớ không nhầm. Tôi kể tiếp: Một hôm
Khuê mời Ngạn sang thuyền bàn việc quân, sau đó bày tiệc khoản đăi. Hôm ấy
Nguyễn Thị có mặt trên thuyền. Thấy Nguyễn Thị nhan sắc kiều diễm, trong lúc
quá chén Ngạn buông lời ong bướm lả lơi. Khuê giận lời qua tiếng lại. Ngạn
trở về trại, nghĩ Khuê sẽ bội phản nên ra tay trước, đang đêm bất ngờ kéo
quân đánh úp. Khuê không pḥng bị rút chạy, cuối cùng tử thương. Nguyễn Thị
đêm ấy ở trên bờ cùng hai con nên thoát chết. Mấy ngày sau, Nguyễn Thị chọn
được khoảng mười người lính giỏi vơ cho mặc quần áo thoa son đánh phấn giả
làm t́ nữ, riêng nàng trang điểm lộng lẫy cùng các nữ t́ chèo đến bên thuyền
Phan Ngạn. Thấy thuyền chở toàn đàn bà không có chi đáng sợ. Nguyễn Thị cười
vui, nói từ lâu ngưỡng mộ Ngạn ư muốn cùng Ngạn kết tóc se tơ. Ngạn cả mừng
cho tất cả sang thuyền ḿnh, bày yến tiệc khoản đăi. Đêm tàn dần, Ngạn say
mèm ngă gục. Nguyễn Thị rút dao cắt đầu Ngạn bỏ vào tráp gỗ, cùng thủ hạ
sang thuyền chạy như bay đến xă Chi Phong, bày bàn thờ đem đầu Ngạn tế
chồng. Hôm sau, nàng dặn hai con trai về Tây Đô quy thuận triều đ́nh rồi
trầm ḿnh tự tử. Hoàng thượng thương xót liệt nữ truyền lập đền thờ.
Nguyễn Hoàng nghe chuyện chợt buồn, bồi
hồi nghĩ đến Ngô Thị Ngọc Lâm, khẽ buông tiếng thở dài. Đêm đă khuya Nghĩa
Trạch cáo từ.
Sáng hôm sau, Nguyễn Hoàng chuẩn bị nghi
vệ cùng chư tướng đến đón sứ giả vào công đường. Hoàng trân trọng nhận thư
chúa Trịnh. Thư có đoạn viết:“...
Khi bọn nghịch thần Ngạn Khuê nổi loạn, cháu tin giao cậu nắm binh quyền dẹp
loạn. Nào ngờ cậu tự ư bỏ vào Thuận Hóa khiến quân dân dao động, không hiểu
là do ư cậu hay nhầm quỷ kế nghịch thần. Nay bọn phản nghịch tự giết lẫn
nhau. Mới hay đạo trời tỏ sáng, tai họa không kịp trở gót. Cậu là bậc cao
minh há quên công nghiệp tiên tổ, sớm tỉnh ngộ, hối lỗi trước, tuân pháp
điển triều đ́nh nên sai người đến hành tại lạy tŕnh, đốc nộp thuế má cung
việc chi dụng quốc gia. Cậu làm vậy huân danh sự nghiệp bao đời vững bền,
bằng không lẽ thuận nghịch tất rơ. Cậu làu thông kinh sử xin cạn nghĩ khỏi
hận về sau...”.
Nguyễn Hoàng đọc xong thư, hứa làm đúng ư
triều đ́nh, lại viết thư riêng cho chúa Trịnh tỏ bày mọi lẽ, ngỏ ư muốn gả
gái út Ngọc Tú cho Quận Công Trịnh Tráng, con trưởng chúa Trịnh để tỏ t́nh
thân tộc gắn bó. Việc xong, Nghĩa Trạch và sứ bộ trở về Tây Đô.
Sứ bộ ra về, Nguyễn Hoàng yên tâm mặt bắc
gọi Phúc Nguyên nói:
-Thầy vào Thuận Hóa là theo lời Trạng
Tŕnh chỉ dậy. Một dải Hoành Sơn dung thân muôn đời. Bao năm chinh chiến mặt
bắc nay trở lại như cánh chim tha phương t́m về tổ ấm. Nay tuổi trời đă
nặng, như chiến mă về già chán cảnh sa trường gươm kiếm, thầy muốn thong thả
nhàn du khắp vùng Thuận Hóa xem sự t́nh dân chúng, cùng là phong thủy h́nh
thái núi non sông biển, nghĩ kế lâu dài gây dựng cho con cháu mai sau.
Mấy ngày sau, Nguyễn Hoàng cùng vài mươi
gia tướng lên đường đi vào phương nam. Đoàn người đến núi Cư Chính, những
dăy núi chạy ṿng chầu quanh ngọn cao nhất, những gịng thác suối chảy về
hướng mặt trời. Nguyễn Hoàng linh cảm đây là nơi khởi thủy dựng nên nghiệp
lớn. Vào sâu nữa là Thụ Sơn, ngọn núi được bao bọc bốn phía bởi những ngọn
núi thấp trùng điệp, hai phía tả hữu nước chảy ṿng, trông quả phúc địa
chung đúc khí thiêng sông núi. Có ngọn núi đỉnh bằng phẳng trông như tấm
b́nh phong gọi là núi Bằng, có ngọn dáng tṛn tựa tựa miệng chén gọi là núi
Ngọc Trản...
Vó ngựa một chiều dừng
chân trên Hải Vân Sơn hùng vĩ, những ngọn núi cao vút tầng mây, dưới là vùng
biển xanh lăn tăn sóng gợn. Đoàn người phải vượt qua bao đường ṿng vèo um
tùm lau lách vô cùng hiểm trở, phía bắc có hang Giơi, hàng vạn loài phi thử
treo ḿnh kín vách núi, Nguyễn Hoàng tận mắt nh́n những ngọn sóng thần cao
vài chục trượng ầm ầm nối nhau dội vào chân núi. Câu ca dân gian truyền
tụng”Đi bộ th́ khiếp Hải Vân. Đi thủy th́ sợ sóng thần hang Giơi” có ngay từ
khi người Việt vượt Hải Vân Sơn tiến vào vùng đồng bằng xứ Quảng.
Giữa mùa thu, nghe tin chúa Trịnh chỉ huy
bắc tiến đă tái chiếm Thăng Long, vua Lê và triều thần trở lại đất bắc.
Nguyễn Hoàng trở về Ái Tử ra lệnh Nguyễn Phúc Nguyên cử người ra kinh đô
chúc mừng chiến thắng, nộp thuế hàng năm, lại viết thư riêng cho chúa, nhắc
việc hôn nhân giữa Thanh Quận Công Trịnh Tráng và Nguyễn Thị Ngọc Tú.
Nghỉ ngơi vài ngày, Nguyễn Hoàng và gia
tướng theo đường thủy, từ thượng nguồn Tả Trạch sông Lô Dung, gịng nước uốn
lượn quanh co giữa núi rừng sâu thẳm mang mùi hương nhẹ như tơ của loại sâm
rừng, xương bồ mọc ở đầu nguồn. Qua trên năm mươi ngọn thác hùng vĩ, gịng
sông xanh thẳm thênh thang đi về vùng cây cỏ xanh tươi, đêm ngày như tấm
thảm êm đềm nhận ánh sáng từ trời, từ trăng sao lung linh lấp lánh, qua
những vùng đồi núi, núi sông gần gũi cận kề soi bóng, quấn quít trong màn
sương khói mờ ảo. Sông núi đất trời giao ḥa tuyệt vời thơ mộng...Thuyền xuôi đến xă Hà Khê, Nguyễn Hoàng
ngồi bên mạn thuyền bỗng chú ư đến ngọn đồi nhỏ dáng như rồng cuộn. Vị lăo
tướng bỏ thuyền lên bờ theo con đường ṃn lên đồi. Một vùng phong cảnh tốt
tươi cây xanh bóng mát, phía sau đồi có hồ lớn nước đỏ đục ngầu như máu.
Nguyễn Hoàng lấy làm lạ, gặp cụ già hỏi han. Cụ bảo đây là đất của thần
linh, người xưa kể lại: Hằng đêm thấy có bà cụ quần xanh áo đỏ không biết từ
đâu đến ngồi bên hồ. Có kẻ gặp hỏi. Bà cụ bảo đây là long mạch. Cụ ngồi chờ
vị chân chúa phương nam đến, dựng cảnh chùa thu góp khí thiêng dựng nên
nghiệp đế. Nói xong biến mất.
Đêm ấy Nguyễn Hoàng trằn trọc thao thức
nghĩ suy, nghiệm ra cơ duyên thần nhân xui ḿnh lạc bước đến ngọn đồi này.
Sáng ra, Nguyễn Hoàng thức sớm lên lại ngọn đồi, đến bên hồ nước. Lạ thay
qua đêm, nước hồ mất mầu đỏ trở nên xanh trong mát mẻ lạ thường. Đoan quyết
điềm trời đă ứng cho ḿnh ngôi vị tiên chúa phương nam, Nguyễn Hoàng quỳ lạy
tạ trời đất, lên đường trở lại Ái Tử. Đêm ấy cha con tâm sự, Nguyễn Hoàng kể
cho con nghe mọi chuyện:
-Ngày thầy c̣n trên đất bắc, có lần trở
lại quê nhà được người làng kể cho nghe chuyện thầy địa lư nói ngôi mộ tiên
tổ họ Nguyễn táng đúng hàm rồng, cứ năm trăm năm mới mở một lần. Nay thêm
chuyện trên đồi Hà Khê, thầy nghĩ điềm trời đă ứng. Họ Trịnh làm chúa phương
bắc th́ ta làm chủ phương nam. Đất Thuận Quảng phía bắc có Hoành Sơn hiểm
trở, phía nam có Hải Vân Sơn xứng danh “Đệ nhất hùng quan” chính là nơi trời
dành cho anh hùng dụng vơ. Mai sau con nối nghiệp phải trau dồi đạo đức, yêu
thương nhân dân, luyện tập quân sĩ để dựng nghiệp muôn đời. Ngay ngày mai
con kíp chọn vài trăm quân đến Hà Khê dựng ngay cảnh chùa. Thầy đặt tên chùa
là Thiên Mụ Tự.
Đầu xuân năm Tân Sửu 1601, chúa Tiên (từ
đây người phương nam gọi Nguyễn Hoàng là chúa Tiên) nhận thư chúa Trịnh định
ngày cử hành hôn lễ Trịnh Tráng-Ngọc Tú tại Thăng Long. Một buổi nắng rực rỡ,
những nụ mai vàng x̣e cánh hớn hở chào xuân, Ngọc Tú gạt lệ giă cha lên kiệu
hoa về làm dâu họ Trịnh. Chúa Tiên đứng lặng nh́n con mà khóc trong ḷng.
Người già nước mắt chảy vào trong. Thôi đành giă biệt gái yêu, một lần đi là
hết, ngày chúa lâm chung Ngọc Tú sẽ chẳng có bên giường nh́n cha lần cuối.
Tiết Thanh minh hoàn thành việc xây chùa
Thiên Mụ, chúa Tiên lại có dịp neo thuyền trên bến Hà Khê, bâng khuâng soi
bóng trong gịng nước lững lờ. Buổi sáng sông xanh, sông ôm trọn mầu xanh
của trời, của cây lá, của núi rừng. Buổi xế nắng vàng trải như tơ trời óng
ánh lung linh sóng gợn, buổi hoàng hôn tím mầu quan san, cái mầu băng lăng
xa xăm mang nỗi nhớ thiết tha chỉ tả được qua thi văn của ng̣i bút thiên tài...
Có tiếng sơn ca hót lẻ loi, đâu đây vẳng câu ḥ xa vắng buồn lai láng. Dân
Việt bao năm lao nhọc khổ ải chiến chinh đến bao giờ t́m được mùa xuân mơ
ước. Mùa xuân b́nh yên, người lính bỏ giáo gươm ngồi thổi sáo trên bến sông.
Đêm xuống dần, trăng sao chừng ngủ yên
dưới đáy sông. Chúa Tiên vẫn ngồi lặng yên uống rượu một ḿnh. Chúa cảm được
làn sương đêm nhẹ thấm trên vai áo, hương gió thơm mùi ngọc lan huyền hoặc
liêu trai, ánh sao khuya hiu hắt...
Năm mươi năm chinh chiến lao khổ một đời nay phải sống để nh́n cảnh gia đ́nh
ly tán, tử biệt sinh ly, những đứa con kẻ bắc người nam, danh vọng sự nghiệp
phù vân. Một thoáng trăm năm c̣n lại ngần ấy...Có tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân vang.
Tiếng chuông ḥa trong sương gió rồi lịm dần chơi vơi ch́m vào cơi phiêu
bồng...
