NGƯỜI QUỐC GIA ĐẶT QUYỀN LỢI CỦA TỔ QUỐC VÀ DÂN TỘC LÊN BẢN
VỊ TỐI THƯỢNG CHỨ KHÔNG TRANH QUYỀN ĐOẠT LỢI CHO CÁ NHÂN, PHE NHÓM, ĐẢNG
PHÁI HAY BẦY ĐÀN TÔN GIÁO CỦA M̀NH.
NGƯỜI QUỐC GIA BẢO VỆ
LĂNH THỔ CỦA TIỀN NHẦN, GIỮ G̀N DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC, ĐĂI LỌC VÀ KẾT HỢP
HÀI H̉A VỚI VĂN MINH VĂN HÓA TOÀN CẦU ĐỂ XÂY DỰNG CON NGƯỜI, XĂ HỘI VÀ ĐẤT
NƯỚC VIỆT NAM CƯỜNG THỊNH PHÙ HỢP VỚI XU THẾ TIẾN BỘ CỦA NHÂN LOẠI.
Email: kimau48@yahoo.com or kimau48@gmail.com. Cell: 404-593-4036. Facebook:
Kim Âu
Chỉ cần thể chế toàn
trị c̣n tồn tại, trên dưới cùng ngu là không thể tránh khỏi. Chỉ có xây dựng
được cơ chế ràng buộc quyền lực hiệu quả, nhân dân có đủ tự do ngôn luận, mới có
thể hy vọng đánh bật gốc quy luật “trên dưới cùng ngu”.
Từng có tổng kết cho
rằng lịch sử Trung Quốc có “mười định luật lớn”, bao gồm: đũa ngà voi, thỏ chết
chó hầm, bao vây xu nịnh, dè chừng kẻ thù, kéo kết bè đảng, Hoàng Tôn, xử trảm
năm đời, quyền lớn hiếp chủ, da lông, chính quyền từ báng súng [1]; những định
luật này không sai, nhưng tôi cảm thấy chưa đủ, ít nhất cần thêm vào một định
luật: “Định luật trên dưới cùng ngu”.
Cái gọi là “Định luật
trên dưới cùng ngu”, là chỉ trong xă hội chuyên chế, kẻ thống trị thực hành
chính sách ngu dân; có “chính sách ngu dân” tất sẽ xuất hiện “đối sách ngu quân”
trong triều đ́nh và dân chúng. Đây gọi là “trên dưới cùng ngu”. Hệ quả của “trên
dưới cùng ngu” là trên có hôn quân, dưới có ngu dân, xấu thắng tốt thua, luân lư
hao mất, xă hội đen tối, giả dối lên ngôi, hủ bại lạc hậu, hèn hạ bạc nhược.
“Chính sách ngu dân”
của kẻ thống trị tự cho ḿnh thông minh
Có hiện tượng kỳ quái
trong lịch sử [TQ], đó là có một số phần tử trí thức không cầm quyền, không phải
thành viên lớp hạt nhân chuyên chế, nhưng lại nhiệt thành bỏ hết tinh lực giúp
kẻ thống trị bày vẽ mưu kế. Từ khá sớm, vị chuyên gia đă vô tư dâng hiến tuyệt
chiêu “chính sách ngu dân” phải kể là Lăo Tử Lư Đam. Ông ấy nói: “Ngày trước, kẻ
khéo hành đạo th́ không cho dân sáng suốt, phải làm cho họ ngu muội. Khó trị
được dân khi họ có nhiều trí tuệ” [2], “Trí tuệ của thánh nhân [là làm cho dân]:
Ḷng rỗng, bụng no, chí hèn, xương cứng, làm cho dân không biết không ham” [3].
Khổng Tử thánh nhân cũng theo chủ trương này, ông ấy nói: “Muốn sai bảo dân,
không để cho họ hiểu biết” [4]. Hậu thế “v́ nể người hiền”, cho rằng lời của Lăo
Tử và Khổng Tử cần có cách giải thích khác, ví như giải thích “trí, 智”
mà Lăo Tử nói có nghĩa là “xảo trá”, c̣n “ngu, 愚”
là “chất phác”; làm mới lại lời của Khổng Tử… kỳ thực chỉ là tṛ chơi chữ nghĩa
mà thôi.
Theo quan điểm của
Lăo Tử, khó quản dân khi dân hiểu biết. Nhà chính trị cao minh không nên để cho
dân có hiểu biết, cần làm cho dân ngu xuẩn. Nếu mọi người dân đều đần độn, nhận
thức kém và không có dục vọng, như vậy thiên hạ sẽ ổn định.
Lư luận thường lạc
hậu so với thực tiễn. Thực tế, từ khi Lăo Tử c̣n chưa ra đời, các vua nhà Tây
Chu đă biết thực hiện “chính sách ngu dân”. Nhiều người quá quen câu chuyện Chu
Lệ Vương (890 Tr.CN – 828 Tr.CN) “dẹp lời bài báng”. Khi đó, để ngăn chặn dân
chúng tranh luận việc triều chính, Chu Lệ Vương thực hiện chính sách chính trị
hà khắc, nhân dân không c̣n bất cứ tự do ngôn luận nào, đến cả việc chào hỏi khi
gặp nhau trên đường cũng không dám, chỉ có thể dùng ánh mắt ra hiệu. Khi mọi
người im lặng, Chu Lệ Vương tự cho rằng thiên hạ ổn định, dương dương tự đắc
khoe khoang với đại thần Thiệu Công. Nhưng không bao lâu sau th́ xảy ra bạo loạn
khắp nước, Chu Lệ Vương bị lưu đày.
Trong lịch sử Trung
Quốc, vị hoàng đế chính thức đẩy mạnh chính sách ngu dân là Tần Thủy Hoàng (259
Tr.CN – 210 Tr.CN) với chính sách tàn bạo “diệt trăm nhà”. Về sau, các hoàng đế
và triều đại đều xem chính sách ngu dân là phép màu của sức mạnh chính trị. Biện
pháp thực hiện chính sách này chủ yếu có ba cách:
Một là áp chế dư
luận, phong tỏa thông tin, đàn áp văn nhân, thiêu hủy sách vở. Như Tần Thủy
Hoàng và Lư Tư “đốt sách chôn nho” chính là cách phong tỏa thông tin, kiềm chế
tư tưởng, biến mọi người thành người điếc, người mù; chúng c̣n đẩy mạnh chính
trị KB [5], tước đoạt quyền tự do ngôn luận của nhân dân, biến mọi người thành
như người câm. Nhân dân có mắt không được thấy, có tai không được nghe, có miệng
không dám nói, biến thành người mù, điếc, câm, như thế kẻ độc tài có thể tùy
tiện tự tung tự tác. Tù ngục tắm máu chữ nghĩa trong lịch sử Trung Quốc càng
ngày càng tàn khốc, như phong trào kiểm duyệt thư tịch phạm húy trên quy mô rộng
của triều đ́nh nhà Thanh là một dẫn chứng kinh điển của “chính sách ngu dân”.
Hai là gạt bỏ trăm
nhà, độc tôn Nho gia; cấm cản hết thảy tự do tư tưởng, ngôn luận. Ngoài bạo lực
khủng bố, kẻ thống trị c̣n t́m đến thứ lư luận có lợi mà vô hại đối với kẻ thống
trị chuyên chế, xem đó là tư tưởng chỉ đạo để thuần hóa nhân dân. Đề xuất chủ ư
này là một bậc thầy và chuyên gia, gọi là Đổng Trọng Thư (179 Tr.CN – 104
Tr.CN). Ông ta chủ trương dùng học thuyết Nho gia làm tư tưởng cầm quyền nhằm
“giáo hóa” nhân dân. Trong sớ dâng Hán Vơ Đế (156 Tr.CN – 87 Tr.CN), ông ấy ghi:
“Kẻ không học Lục nghệ (Thi, Thư, Lễ, Nhạc, Xuân, Thu), tư tưởng của Khổng Tử,
phải cắt đường thăng tiến, chớ nên tuyển chọn” (Chư bất tại lục nghệ chi khoa
Khổng Tử chi thuật giả, tất tuyệt kỳ đạo, vật sử tính tiến). Từ đây, Hán Vơ Đế
“loại bỏ trăm nhà, độc tôn Nho gia”. Tư tưởng này gây ra nền chính trị tàn bạo,
làm cho người Trung Quốc bị mất năng lực sáng tạo và tư duy độc lập về các
phương diện văn hóa và khoa học, sau này xă hội Trung Quốc không c̣n xuất hiện
trường hợp như “trăm nhà đua tiếng” nữa.
Ba là tự thần thánh
hóa bản thân, mượn danh lừa đời, đặt chuyện hoang đường, tô vẽ cảnh thái b́nh.
Những kẻ độc tài muốn chứng minh bản thân “phụng mệnh Trời”, “duy ngă độc tôn”,
“Trời trao anh minh”, “Trời trao năng lực phi phàm”, tự tạo dựng thần thoại dối
trá, nào là khi Thái hậu mang thai “giao long quấn lấy”, “mơ Mặt trời nhập
thai”; nào là khi Hoàng đế chào đời “gian pḥng tỏa hào quang”, “ngoài sân mây
tía”… chứng minh Hoàng đế khác người phàm, là “con Trời”, là thánh nhân siêu
phàm, được thần thánh trao ngôi báu, có quyền ban quan tước, “khắp gầm trời đâu
cũng là đất của vua, người sống trên đó đều là thần dân của vua”. Phàm những lời
vua nói đều là lời vàng ngọc, một câu trên cả vạn câu; phàm việc vua làm toàn là
vĩ đại anh minh, măi măi không có sai lầm. Đồng thời, những kẻ thống trị c̣n
không ngừng tạo dựng những tấm gương giả tạo, bài học giả tạo cho toàn dân học
tập, dùng lời hoang đường mê hoặc dân chúng, dùng lời suông trị nước, tô vẽ cảnh
thái b́nh, lừa ḿnh lừa người.
Tóm lại, tinh túy của
“chính sách ngu dân” là nhờ vào che giấu, lừa lọc và khủng bố, biến nhân dân
thành khờ khạo và ngớ ngẩn. Như thế, kẻ thống trị được hiện thân như vị anh hùng
vĩ đại, nhằm gia cố quyền thống trị chuyên chế.
“Đối sách ngu quân”
làm kẻ độc tài thành đần độn
Tục ngữ có câu: “Trên
có chính sách, dưới có đối sách.” Ở trên thực hiện “chính sách ngu dân”, ở dưới
tự nhiên có “đối sách ngu quân”.
Lỗ Tấn (1881 – 1936)
tiên sinh từng kể câu chuyện “Vẹt xanh mỏ đỏ”, tổng kết rằng: “V́ hoàng đế và
đại thần có ‘chính sách ngu dân’, bách tính cũng tự có ‘đối sách ngu quân’.” Nói
phương pháp mà bách tính lừa hoàng đế là “chính sách” th́ không chuẩn xác. Câu
chuyện “Vẹt xanh mỏ đỏ” chưa hẳn có thật, nhưng lại phản ánh trí tuệ mà bách
tính dùng để lừa gạt hoàng đế, một câu chuyện rất điển h́nh.
lo tan
Lỗ Tấn, ảnh chụp gần
cuối đời. Nguồn:
Trong sách “Hàn Phi
Tử” cũng ghi chép lại câu chuyện ngu quân. Tề Tuyên Vương (trị v́ 342 Tr.CN-323
Tr.CN) rất thích bắn cung, có thể kéo được cây cung tam thạch. Những kẻ xu nịnh
bên cạnh Tề Tuyên Vương khi kéo thử đều giả bộ gắng hết sức nhưng không thể kéo
nổi, nói rằng cây cung này có đến cửu thạch. Tề Tuyên Vương nghe thế th́ đắc ư,
tưởng rằng bản thân là đại lực sĩ, “thứ chưa đến tam thạch, nhưng cả đời tưởng
rằng ḿnh có sức kéo cung cửu thạch.” [6]
Loại “ngu quân” tâng
bốc này rất phổ biến. Đặc biệt là khi biết cấp trên có hứng thú, sở trường đối
với một vấn đề nào đó, cấp dưới sẽ t́m mọi cách dùng nó vào mục đích nịnh hót.
Vậy là cái tôi của kẻ độc tài càng lúc càng được bay bổng, dần dần không c̣n
năng lực phán đoán và tư duy chính xác, càng ngày càng ngu muội. Như câu chuyện
thiếu nhi “Áo mới của Hoàng đế” có kể, rơ ràng Hoàng đế đang cởi truồng, nhưng
v́ những lời xu nịnh của các đại thần mà tưởng rằng ḿnh đang mặc bộ đồ đẹp nhất
thế gian. Thậm chí, khi kẻ độc tài nói lời vô nghĩa, kẻ xu nịnh cũng nói rằng
“lời vàng thước ngọc”, “nhận định sáng suốt”, cùng tổ chức học theo triệt để,
toàn diện. Khắp cả nước đều nhất loạt lấy làm gương để học tập. Thôn lừa xă, xă
lừa huyện, cứ thế bên dưới lừa bên trên, lừa lên đến cung điện. Loại hôn quân
này chỉ thích được tâng bốc, tưởng đâu thế là vô hại, thực tế nó như thuốc độc
măn tính, làm cho cấp trên ngày càng ngu đần, cởi chuồng chạy khắp nơi đến chết
vẫn không nhận ra.
Một cách “ngu quân”
nữa là che giấu, lừa dối. Hoàng đế Càn Long (1711 – 1799) có thể xem là vị vua
thông minh trong các triều đại, một lần ông ấy hỏi đại học sĩ Uông Do Đội (1692－1758):
“Trời chưa sáng mà ông đă thượng triều, đă dùng bữa ở nhà chưa?” Uông Do Đội
đáp: “Nhà thần nghèo, bữa sáng chỉ dùng bốn trứng gà.” Càn Long giật ḿnh, nói:
“Một trứng gà giá 12 lượng bạc, bốn trứng là 40 lượng. Trẫm không dám xa xỉ như
thế, sao khanh có thể nói nhà ḿnh nghèo?” Uông Do Đội bị dọa chỉ biết nói úp
mở, ậm ờ cho qua. Nhưng câu chuyện không phải duy nhất. Vốn là mỗi ngày Hoàng đế
Quang Tự (1871 – 1908) ăn bốn trứng gà, trong sổ ở ngự thiện pḥng ghi lại chi
phí là 34 lạng bạc, như vậy giá mỗi trứng gà hơn 8 lạng bạc. Một lần ông ta hỏi
thầy dạy ḿnh là Ông Đồng Ḥa (翁同龢, 1830 – 1904): “Thứ
quư giá này thầy đă dùng chưa?” Ông Đồng Ḥa nghe hỏi th́ biết thái giám giở
tṛ, nhưng nghĩ nếu nói thật th́ đắc tội với các thái giám, bèn đáp: “Thứ quư
này, khi thờ cúng vào ngày lễ lớn th́ thần thỉnh thoảng mới dùng một chút, b́nh
thường không dùng đến.” Có lẽ các Hoàng đế triều Thanh đều cho rằng trứng gà là
đồ ăn quư giá!
Trường hợp nhiều hơn
là cấp dưới buộc phải lừa cấp trên, không dám nói sự thật cho cấp trên. Thích
nghe lời ngọt là thiên tính của con người. Đặc biệt là kẻ độc tài, ngày ngày bị
bọn xu nịnh vây quanh, luôn tưởng rằng ḿnh thông minh biết nhiều, anh minh uy
phong. Quen nghe lời xu nịnh, họ không c̣n nghe được lời không vừa ư nhưng chân
thật. Dẫn chứng có vô số trong lịch sử. V́ mọi người đều học cách ngoan ngoăn
nghe lời, cấp trên thích nghe ǵ th́ nói vậy. Đây gọi là “bị ép ngu quân”. Như
Tần Nhị Thế (229 Tr.CN – 207 Tr.CN) rơi vào nghiện ngập trụy lạc, bị Thừa tướng
Triệu Cao (258 Tr.CN – 207 Tr.CN) giấu giếm thông tin. Tần Nhị Thế lờ mờ biết
nghĩa quân nổi dậy nhiều như ong, thiên hạ đại loạn, nhưng khi hỏi Triệu Cao,
Triệu Cao chỉ thưa: “Chẳng qua là vài tên giặc cỏ, không làm nên tṛ trống ǵ.”
Bỏ mặc Tần Nhị Thế an tâm hưởng lạc trong cung điện. Cho đến khi Triệu Cao phái
con rể vào cung giết Tần Nhị Thế, lúc này Tần Nhị Thế mới vỡ ra, liền trách mắng
tên thái giám bên cạnh: “Tại sao ngươi không sớm nói cho ta sự thật?” Thái giám
nói: “Tiện nhân không dám nói. Nếu nói sự thật th́ sớm đă bị ngài giết chết rồi,
sao có thể sống đến giờ?” Câu chuyện về Tùy Dạng Đế cũng có thể xem là điển
h́nh. Ông ta thích nghe lời ngon ngọt, v́ thế quần thần chỉ dám báo chuyện vui
không dám báo chuyện buồn. Có cung nữ báo lại rằng, bên ngoài có người tạo phản.
Tùy Dạng Đế lại cho rằng cô cung nữ có mưu đồ mê hoặc làm loạn, bèn mang giết
đi. Vậy là không c̣n ai dám nói lời thật trước mặt ông ta. Khi thiên hạ đại
loạn, ông ta bị khốn trong cung Dương Châu, nhưng vẫn không ai dám nói thật cho
ông ta. Điều lạ là, bên ngoài cung, các tướng lĩnh ngự lâm quân cứ điềm nhiên mở
hội bàn việc phản loạn mà không phải lo lắng có ai vào cung mật báo; trong cung,
các cung nữ đều biết t́nh thế bên ngoài đă đến nước không thể dẹp nổi, nhưng
không một ai dám nói sự thật cho Tùy Dạng Đế. Vậy là chỉ c̣n ḿnh ông ta ch́m
trong u mê.
Trên dưới làm nhau
cùng ngu
Trong lịch sử, bất kể
“chính sách ngu dân” hay “đối sách ngu quân” đều có được “thành công” nhất định.
Loại “thành công” này quả là nỗi đau xót của nước, nỗi xót xa của dân.
Lỗ Tấn tiên sinh từng
nói: “Xảy ra ngu dân là hệ quả của chính sách ngu dân.” “Chính sách ngu dân”
sinh ra ra hàng loạt dân ngu, họ không thể biết được sự thật, trong t́nh trạng
thông tin không có ứng đối, ngày ngày chỉ nghe được những lời dối trá, lời nói
dối lặp đi lặp lại măi được xem thành sự thật. Sự xuất hiện của vô số dân ngu, ở
mức độ nhất định giúp gia cố quyền lực của kẻ thống trị độc tài, nhưng đồng thời
lại làm cho toàn xă hội bao phủ trong không khí giả dối, bạo ngược, ngu muội,
bạo lực, dễ tạo thành thảm họa mang tính toàn quốc.
Cuối đời nhà Thanh,
do ảnh hưởng của chính sách bài ngoại mù quáng của triều đ́nh nhà Thanh, các dân
ngu thành lập Nghĩa Ḥa Đoàn, mê tín vào công phu Trung Quốc, cho là vũ khí
[nước ngoài] không làm ǵ được, rêu rao giúp Thanh diệt ngoại bang, ngăn chặn
văn minh bên ngoài. Điều này cũng tương tự cảnh người dân Iraq thề bảo vệ Saddam
Hussein, quyết chiến đến cùng với quân Anh và Mỹ. Từ Hy Thái Hậu (1835 – 1908)
cũng bị dân ngu lừa gạt, cứ thế tin theo, ngang tàng tuyên chiến với 11 nước
mạnh nhất thế giới, mong ngóng Nghĩa Ḥa Đoàn diệt ngoại bang, trừ đại nạn.
Nhưng rồi chỉ cần tám nước liên kết tổ chức đội quân có 20.000 người, đổ bộ lên
từ Thiên Tân, không bao lâu đă đánh đến Bắc Kinh, Từ Hy Thái Hậu và Hoàng đế
Quang Tự phải tháo chạy. Đây gọi là “quốc nạn Canh Tư” nhục nhă trong lịch sử
Trung Quốc. Quân nhà Thanh cùng hàng trăm ngàn người của Nghĩa Ḥa Đoàn đầy hào
hùng oai khí nhưng hoàn toàn bất lực, câu chuyện không khác ǵ cảnh cuộc chiến ở
Iraq khi liên quân Anh Mỹ tiến thẳng vào Baghdad.
Từ Hy Thái Hậu chạy
thoát thân sang phương Tây mới hiểu rằng đă bị Nghĩa Ḥa Đoàn làm cho u mê; khi
Saddam bị lính Mỹ lôi ra khỏi hầm, có lẽ mới nhận ra bản thân đă bị người dân
của ông ta làm cho mụ mị.
Nhưng khi kẻ độc tài
nắm đại quyền trong tay, chỉ vui thích khi hắn thực hiện “chính sách ngu dân”
thành công, không nhận ra được rằng chính bản thân cũng bị nhân dân làm cho ngu
muội. Trên chỉ thích ca ngợi thái b́nh, thích lời “khen ngợi” rỗng tuếch, “ḷng
người như một”, thế là bên dưới cứ thế mà theo, tạo cảnh b́nh an giả tạo, báo
cáo thành tích giả dối. Cấp trên nghĩ ra một chủ ư vụng về, cấp dưới hoan hô
sáng suốt như thần thánh, chuyện ǵ cũng chỉ biết tán đồng.
Tháng Giêng năm 610,
Tùy Dạng Đế (569 – 618) không màng đến hoàn cảnh, v́ muốn chứng tỏ đất nước hùng
cường nên bất ngờ đưa ra ư tưởng kỳ lạ, cho mở hội rầm rộ tại Lạc Dương: Biểu
diễn tạp kỹ (xiếc, nhào lộn) long trọng, “thâu đêm suốt sáng, khắp nơi đèn đuốc
rực sáng đến tận cuối tháng, tốn kém kinh phí vô kể.” Nhiều nhà buôn các nước
Tây Vực cảm thấy kỳ lạ, ở Lạc Dương họ dùng bữa không tốn tiền, nơi ở được miễn
phí. Các ông chủ khách điếm th́ tự hào nói với người nước ngoài: “Trung Quốc
giàu có, tiệc rượu có ǵ đáng bàn.” Người nước ngoài khi thấy cảnh lụa là quấn
quanh những cây đại thụ trên đường phố Lạc Dương, trong khi bên đường có nhiều
dân nghèo khổ, họ bèn hỏi thị dân Lạc Dương: “Trung Quốc c̣n có người nghèo, áo
mặc rách rưới, sao có thể dùng thứ này quấn cho cây?” Người được hỏi ngượng
ngùng không thể trả lời. Tùy Dạng Đế vốn muốn làm công tŕnh này để thể hiện
h́nh ảnh thời đại rực rỡ, “khắp nơi hướng về”, không ngờ lại thành tṛ hề, để
lại tṛ cười cho hậu thế.
Nhà văn Václav Havel,
là cựu Tổng thống Cộng ḥa Séc (Czech Republic – DCVOnline), khi bàn về thời hậu
toàn trị [7] đă chỉ ra, tṛ ngụy trang, biểu diễn và trang trí màu mè, giả tạo
là đặc điểm cốt lơi của xă hội toàn trị. Cuộc sống trong thời đại toàn trị là
sống trong không khí giả dối, mọi người muốn sống phải giả dối, phải chấp nhận
làm bạn với giả dối.
Thực tế, ở thời hậu
toàn trị, chế độ chuyên chế làm toàn xă hội cùng ngu, từ trên xuống dưới, dối
trá trở thành dầu bôi trơn duy tŕ hoạt động của xă hội toàn trị. Kẻ thống trị
độc tài xa rời dối trá th́ không thể duy tŕ được quyền lực; quốc dân không dối
trá th́ khó bề tồn tại. Trên dưới cùng ngu làm xă hội Trung Quốc ch́m trong bể
che giấu và lừa bịp, không thể tự thoát khỏi.
Khác biệt giữa thời
toàn trị và hậu toàn trị là, trong thời toàn trị, “chính sách ngu dân” của kẻ
độc tài tạo ra hàng loạt dân ngu, c̣n “đối sách ngu quân” của các thần dân lại
làm cho kẻ độc tài sống trong u tối, trở thành hôn quân. Trên dưới cùng ngu,
không ai được thức tỉnh. C̣n ở thời hậu toàn trị, đa số mọi người đă nhận thức
rơ chiêu tṛ vụng về của “chính sách ngu dân”, nhưng bề ngoài vẫn giả dạng tin
theo, giả điếc giả câm, ḷng th́ vui mừng khi thấy nó thất bại; trong ḷng kẻ
độc tài cũng hiểu rơ “đối sách ngu quân” của dân chúng, nhưng cũng giả bộ tin
theo.
Phải nhấn mạnh, trên
dưới cùng ngu không chỉ là hoàng đế làm ngu dân, dân chúng làm ngu hoàng đế, mà
là theo tầng bậc từng cấp mắt xích, h́nh thành sợi xích với vô số mắt cùng làm
ngu nhau. Mỗi cá nhân đều là một mắt xích của sợi xích, tức kẻ lừa người cũng bị
người lừa.
Dù sao, một xă hội mà
trên dưới cùng ngu không phải một xă hội khỏe mạnh, càng không thể là xă hội hài
ḥa. Chỉ cần thể chế toàn trị c̣n tồn tại, trên dưới cùng ngu là không thể tránh
khỏi. Chỉ có xây dựng được cơ chế ràng buộc quyền lực hiệu quả, nhân dân có đủ
tự do ngôn luận, mới có thể hy vọng đánh bật gốc quy luật “trên dưới cùng ngu”.
Nguồn: “李忠琴：中国历史上的愚民政策”
hx.cnd.org,
26.09.2017
Chú thích:
[1] Định luật đũa ngà
voi (Tượng nha khoái, 象牙筷):
Chỉ kẻ lên cầm quyền bắt đầu sa đọa, phung phí, trác táng… Câu chuyện kinh điển:
vua Trụ tại vị không bao lâu th́ lệnh cho làm cho họ đôi đũa ngà voi. Hiền thần
Cơ Tử thấy thế lo lắng nói, “đũa ngà voi không thể đi cùng đồ sành sứ, phải đi
cùng chén tê giác, ly bạch ngọc. Ly ngọc không thể chứa lương thực rau dại, chỉ
để dùng sơn hào hải vị. Dùng sơn hào hải vị không thể mặc đồ sơ sài, ở nhà
tranh, phải mặc gấm vóc, đi kiệu hoa, ở nhà lầu. Trong nước không thỏa măn được,
phải ra ngoài t́m kiếm báu vật quư hiếm. Thần lo thay cho người.”
* Định luật thỏ chết
chó hầm (thỏ tử cẩu phanh, 兔死狗烹):
Sau khi tận tâm cống hiến hết sức lực cho kẻ thống trị th́ bị kẻ thống trị giết
bỏ. Câu chuyện kinh điển: Việt Vương Câu Tiễn v́ báo thù rửa hận, nằm gai nếm
mật, tinh thần thật phi thường. Nhưng phẩm cách của Việt Vương Câu Tiễn rất tệ.
Trong t́nh h́nh gian khổ tột cùng đă có hai công thần giúp ông ta, nhưng sau khi
thành đại nghiệp th́ một người bị giết chết, một người phải tháo chạy thoát thân
* Định luật bao vây
[xu nịnh] (bao vi, 包围):
Một người đứng đầu (vua chúa…) luôn có vài người bao vây xung quanh nịnh hót, hệ
quả là làm cho người này ngày càng ngu đần, có xu thế biến thành gần như con
rối. Đây là định luật bao vây, diễn ra thường xuyên trong lịch sử Trung Quốc.
Câu chuyện kinh điển: Trong “Xuất sư biểu”, Gia Cát Lượng đă luận về hưng vong
của thiên hạ, “thân cận bề tôi tài đức, tránh xa tiểu nhân, thời Tiên Hán hưng
thịnh nhờ thế; thân tiểu nhân, xa bề tôi tài đức, thời Hậu Hán bại suy v́ vậy.”
Tuy gian thần và tiểu nhân bị người người khinh bỉ, nhưng chúng lại chiếm giữ vị
thế quan trọng trong lịch sử Trung Quốc, quyết định hưng vong của một triều đại
* Định luật dè chừng
kẻ thù (thù giới, 敌戒):
Nghĩa là bản thân chỉ mạnh mẽ hơn nhờ ḷng cảnh giác, tranh đấu với kẻ thù
* Định luật bè đảng
(bằng đảng, 朋党):
T́nh trạng kéo kết bè phái làm sụp đổ triều đại
* Định Luật Hoàng
Tôn(黄宗):
Dựa vào tổng kết của nhà tư tưởng triều Thanh là Hoàng Tông Hy (黄宗羲,
1610-1695), theo đó trong lịch sử Trung Quốc, vấn đề cải cách thuế khóa diễn ra
liên miên, nhưng qua mỗi lần cải cách, sau khi người nông dân được hưởng mức
thuế hạ thấp một thời gian th́ lại chịu một mức khác cao hơn lúc trước cải cách
* Định luật xử trảm
năm đời (五世而斩):
Công danh sự nghiệp của một người có ảnh hưởng đến nhiều đời sau (7).
* Định luật quyền lớn
hiếp chủ: Lịch sử Trung Quốc hàng ngàn năm luôn có khởi đầu và kết thúc theo
kiểu “quyền lớn hiếp chủ” làm suy sụp triều đại: con Sở Thành Vương (楚成王,
?-626 TCN) ép Sở Thành Vương tự sát; công tử Quang của nước Ngô phái thích khách
Chuyên Chư (专诸,
? – 515 Tr.CN) hành thích Ngô vương Liêu thành công và lên ngôi vương, tức Ngô
vương Hạp Lư; thời Tây Hán có Vương Măng soán ngôi, thời Tấn có loạt bát vương,
do tám vị vương họ Tư Mă thuộc hoàng tộc nhà Tây Tấn gây ra từ năm 291 tới năm
306, làm nhà Tây Tấn suy yếu và khởi nguồn của loạn Ngũ Hồ Thập lục quốc của các
tộc người tại Trung Nguyên dẫn đến sụp đổ nhà Tây Tấn; thời Tam Quốc có Tào
Tháo… Triều Thanh (cuối thời Phong kiến Trung Quốc), Viên Thế Khải lộng quyền,
đánh dấu hồi kết của vương triều này
* Định luật da lông (皮毛):
từ sau khi Tần Thủy Hoàng “đốt sách chôn nho”, giới trí thức Trung Quốc biến
thành “lông”, chỉ c̣n làm phụ họa cho người chủ/lănh đạo (da), họ không c̣n tư
tưởng độc lập, đánh mất chính ḿnh
* Chính quyền từ báng
súng: Chỉ Trung Quốc không có dân chủ, lịch sử Trung Quốc thường chỉ dựa vào đấu
tranh vũ trang để giành chính quyền (10).
[2] Nguyên văn: Cổ
chi thiện vi đạo giả, phi dĩ minh dân, tương dĩ ngu chi. Dân chi nan trị, dĩ kỳ
trí đa (古之善为道者，非以明民，将以愚之。民之难治，以其智多).
[3] Nguyên văn: Thị
dĩ thánh nhân chi trí, hư kỳ tâm, thực kỳ phúc, nhược kỳ trí, cường kỳ cốt,
thường sử dân vô tri vô dục (是以圣人之智，虚其心，实其腹，弱其智，强其骨，常使民无知无欲).
[4] Nguyên văn: Dân
khả sử do chi, bất khả sử tri chi (民可使由之，不可使知之).
[5] Mật vụ KGB của
Liên Xô cũ?
[6] Thạch (石):
Cách tính độ nặng khi kéo cây cung của thời cổ đại Trung Quốc, một thạch cần sức
kéo 60 cân.
[7] Hậu chủ nghĩa
toàn trị là giai đoạn mà động lực ban đầu của chủ nghĩa toàn trị đă suy kiệt. Kẻ
nắm quyền lực đă không c̣n tính tôn nghiêm và sức sáng tạo mà những thế hệ quyền
lực trước từng có. Tuy vậy, về đại thể th́ thể chế vẫn vận hành nguyên trạng, do
quán tính hoặc tính trơ ỳ
