Tăng Tuyết Minh- Người vợ Trung Hoa của Hồ Chí Minh
Tháng Chín 6, 2017
Nguyên tác của Từ Song Minh
Nguyễn Duy Chính dịch
và giới thiệu
Lời nói đầu: Theo điện thư của một
bằng hữu, chúng tôi đọc được một bài báo trong Vơ Hán Văn Sử Tư Liệu (武漢文史資料)
[số 99 ra tháng 1 năm 2001], nguyên tác của Từ Song Minh (徐雙明)
do Khổng Khả Lập (孔可立)
trích lại trên http://viet.com.cn/zeng_xueming.htm viết về cuộc đời bà
Tăng Tuyết Minh (曾雪明),
người vợ Trung Hoa của Hồ Chí Minh.
Tác giả của bài báo này có liên hệ gia
tộc, vợ ông ta gọi bà Tăng Tuyết Minh là bà cô. Tăng Tuyết Minh là em út
(cùng cha khác mẹ) của Tăng Cẩm Tương, ông nội của vợ Từ Song Minh. Để
có thêm một số chi tiết về cuộc đời bí mật của người lănh tụ Cộng Sản
Việt Nam, chúng tôi lược dịch những điểm chính. Bài viết nguyên thủy có
chỗ không được minh bạch lắm, chúng tôi cố gắng sắp xếp lại cho rơ ràng
hơn. Nguyên tác vốn từ Vơ Hán nên quan điểm chính trị rập theo đường lối
Hoa lục. Phần viết về tiểu sử và văn thơ của Hồ Chí Minh chúng tôi cắt
bỏ v́ thấy không cần thiết. Những chữ trong ngoặc vuông là của người
dịch phụ thêm.
…
Nhạc phụ tôi [Từ Song Minh] là Tăng Trụ Vân (曾柱雲)
sinh năm 1906 tại Quảng Châu, mất năm 1994 tại Vũ Hán, lúc sinh tiền làm
kỹ sư trưởng tại pḥng thanh tra số 4, cục đường sắt. Thân phụ của ông
tên là Tăng Cẩm Tương (曾錦湘),
sinh năm Canh Dần đời Thanh Quang Tự thứ 6 (1880). Cụ Tăng Cẩm Tương có
10 anh chị em, người em gái út lấy Lư Thụy (李瑞)
là thông dịch viên người Việt Nam của Bào La Đ́nh (鮑羅廷)
[tức Mikhail Markovich Borodin], cố vấn chính trị của Tôn Trung Sơn [tức
Tôn Dật Tiên]. Lư Thụy chính là chủ tịch Hồ Chí Minh, người khai sáng ra
nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Ḥa sau này.
Cha của Tăng Tuyết Minh (曾雪明) là Tăng Khai Hoa (曾開華)
từng nhiều phen sang buôn bán tại Đàn Hương Sơn [tức Honolulu, Hawaii],
Mỹ Quốc và đă cải đạo trở thành một gia đ́nh Cơ Đốc giáo thuần thành,
đời sống chân chỉ, lương thiện. Tăng Khai Hoa b́nh sinh có hai đời vợ,
người vợ trước họ Phan sinh được hai trai, một gái, sau bị bệnh qua đời.
Tăng Cẩm Tương là con trai thứ [của bà vợ cả]. Người vợ thứ hai họ
Lương, sinh được 7 người con gái, người con út là Tăng Tuyết Minh.
Tăng Tuyết Minh (曾雪明)
sinh tháng 10 năm 1905 tại Quảng Châu, nguyên quán người trấn Tông Khẩu
(鬆口),
Mai Huyện (梅縣),
tỉnh Quảng Đông.
Từ năm 1912 đến năm 1917 [tức 7 đến 12
tuổi] bà theo học một trường tư tại Quảng Châu bao gồm trường tiểu học
Chân Quang và trường Quốc Dân 14. Năm 1915, khi Tăng Tuyết Minh 10 tuổi
th́ phụ thân Tăng Khai Hoa qua đời tại Hương Cảng [Hongkong], thọ 76
tuổi [như vậy ông Tăng Khai Hoa sinh năm 1829].
Từ năm 1918 đến năm 1921 [13 đến 16
tuổi], Tăng Tuyết Minh theo học làm cô mụ [đỡ đẻ, nguyên văn trợ sản sĩ
助產士]
tại một y viện của người chị là Tăng Tuyết Thanh (曾雪清)
mở ra ở đường Mễ Thị, Quảng Châu.
Từ năm 1921 đến năm 1923 [16 đến 18
tuổi], cô làm y tá cho viện dục anh Đông Sơn của bà Tăng Tuyết Thanh.
Năm 1923, bà Tuyết Thanh giúp đỡ cho Tuyết Minh đến học trung học tại
Phiên Ngung nhưng tháng 6 năm sau, bà chị chẳng may qua đời nên Tuyết
Minh phải chuyển qua học nghề tại bảo sanh viện Quảng Châu.
Năm 1925, cô tốt nghiệp được viên hiệu
trưởng bảo sanh học hiệu là Hoàng Ngọc Anh (黃玉英)
cho làm cô mụ tại y viện La Tú Vân (羅秀雲)
tại Quảng Châu, khi đó Tăng Tuyết Minh vừa đúng 20 tuổi.
Vào thời kỳ đó, Quảng Châu đang là trung
tâm của làn sóng cách mạng. Hà Hương Ngưng (何香凝),
Đặng Dĩnh Siêu (鄧穎超),
Sái Sướng (蔡暢)
đều ở Quảng Châu tiến hành vận động phụ nữ. Chịu ảnh hưởng của tư tưởng
cách mạng, Tăng Tuyết Minh thường đến nghe diễn thuyết về vận động phụ
nữ và tham gia hoạt động, làm quen và kết thân với Đặng Dĩnh Siêu [vợ
Chu Ân Lai], Sái Sướng.
Về phần Hồ Chí Minh, sau khi tốt nghiệp
Đông Phương đại học Mạc Tư Khoa, ông được Cộng Sản quốc tế gửi theo làm
phiên dịch cho phái bộ Liên Xô [do Borodin cầm đầu] được Mạc Tư Khoa gửi
sang Trung Quốc làm cố vấn. Ông Hồ đến Quảng Châu tháng 11 năm 1924,
dưới bí danh là Lư Thụy.
Một ngày năm 1925, Tăng Tuyết Minh đến
thăm Sái Sướng để thực tập huấn luyện về vận động phụ nữ, khi từ trên
lầu đi xuống th́ gặp Lư Thụy từ dưới nhà đi lên. Hai người chào và nh́n
nhau, ngay lần đầu Lư Thụy đă bị dáng dấp cao nhă và nhan sắc thanh xuân
của Tăng Tuyết Minh cuốn hút. Khi lên gặp Sái Sướng, ông liền hỏi ngay
cô gái vừa đi khỏi tên là ǵ, có liên hệ ra sao. Sái Sướng thấy Lư Thụy
cũng c̣n độc thân nên hiểu ư cùng với Đặng Dĩnh Siêu giới thiệu cho Tăng
Tuyết Minh.
Lúc đó Tăng Tuyết Minh mới biết Lư Thụy,
người thông dịch của phái bộ Bào La Đ́nh kia là đảng viên cách mạng Việt
Nam. Trong xă hội phong kiến cổ thời, việc luyến ái tự do là điều khó
chấp nhận, huống chi Lư Thụy lại là người ngoại quốc, đă 35 tuổi [hơn cô
ta 15 tuổi] mà chưa có vợ, liệu gia đ́nh có đồng ư chăng? Cũng may họ
Tăng tương đối tiến bộ. Sau khi hay biết, Tăng Cẩm Tương[1] liền cho mời
Lư Thụy đến nói chuyện một hồi lâu. Sau khi gặp gỡ, Tăng Cẩm Tương nhận
thấy Lư Thụy có tài, thông hiểu t́nh h́nh quốc tế, biết nhiều ngoại ngữ
nên đă thay mặt gia đ́nh chấp nhận lời cầu hôn.
Năm 1926, Lư Thụy làm đám cưới với Tăng
Tuyết Minh tại Quảng Châu. Đặng Dĩnh Siêu, Sái Sướng hai người làm chứng
và mai dong chủ tŕ hôn sự. Trong ngày cưới, cố vấn Liên Xô Bào La Đ́nh
và phụ tá là Trương Thái Điện có đến chúc mừng, nghi lễ cực kỳ long
trọng.
Hai vợ chồng sống rất hạnh phúc và thời
gian này là khoảng trống trong tiểu sử của Hồ Chí Minh. Trong suốt thời
gian từ tháng 6 đến tháng 12 năm 1926, Tăng Tuyết Minh được tiếp tục
huấn luyện tại văn pḥng Vận Động Phụ Nữ do Hà Hương Ngưng sáng lập và
được giảng viên Trịnh Phúc Như (鄭福如)
giới thiệu gia nhập Đoàn Thanh Niên Cộng Sản Trung Quốc. Cuối năm đó,
Tăng Tuyết Minh cấn thai, Lư Thụy mừng rỡ khôn xiết, mong ngóng ngày
được làm cha.
Thế nhưng mẹ của Tăng Tuyết Minh [Lương
thị] khi hay tin lại sợ con ḿnh sinh nở rồi sẽ cùng chồng đi mất nên
hết sức ép con gái phải phá thai. Vào lúc đó, các anh chị của Tăng Tuyết
Minh – ngoại trừ anh hai Tăng Cẩm Tương – cũng hùa theo [phần lớn trong
số 7 người con ruột của Lương thị đă chết yểu, chỉ c̣n một ḿnh Tăng
Tuyết Minh]. Cha chết sớm, mẹ sống cô độc trong tuổi già, Tăng Tuyết
Minh đành phải nghe lời cho tṛn chữ hiếu. Mặc dầu Lư Thụy hết sức
khuyên lơn, Tăng Tuyết Minh nuốt lệ trục thai mang theo nỗi hận suốt
đời. Hai người sống với nhau chưa tṛn một năm.
T́nh h́nh biến chuyển, ngày 12 tháng 4
năm 1927 xảy ra biến động Trung Sơn, Tưởng Giới Thạch tiến hành chiến
dịch bài trừ và tiêu diệt đảng viên Cộng Sản. Theo chỉ thị của Cộng Sản
Quốc Tế, Lư Thụy phải cùng đoàn cố vấn Liên Xô đi qua Vũ Hán, lên Thượng
Hải rồi từ Hải Sâm Uy [Vladivostok] trở về Mạc Tư Khoa nhưng không được
phép mang gia đ́nh. Từ lúc này, vợ chồng mỗi người một nơi và theo đúng
nguyên tắc [của đảng Cộng Sản] th́ sẽ họ không bao giờ được quyền liên
lạc với nhau nữa.
Trong hoàn cảnh bi thương, tuyệt vọng,
Tăng Tuyết Minh chỉ c̣n cách quay về sống với mẹ và làm cô đỡ tại huyện
Thuận Đức. Không bao lâu, mẹ cô bị bệnh nặng nên Tăng Tuyết Minh phải
nghĩ việc về lo cho mẫu thân, đến khi khỏi bệnh rồi th́ trở về làm cô đỡ
tại xă Quần An.
Có một lần khi cô nghỉ phép về thăm mẹ,
gặp một cô giáo ở đê Lặc Lưu tên là Hoàng Nhă Hùng (黃雅雄)
cho hay Lư Thụy từ Thượng Hải gửi về Dư Gia Viên cho Tăng Tuyết Minh một
lá thư, có người tên là Dư Bác Văn (余博文)
nhận giùm. Y đă không chuyển giùm lá thư lại c̣n tự ư mở ra đưa cho cô
giáo Hoàng Nhă Hùng coi chung rồi xé bỏ. Vào thời loạn ly, việc giao
thông cực kỳ khó khăn, thư từ lại càng khó khăn hơn nữa. Cô giáo Hoàng
cũng nói thêm, theo như cô ta nhớ được th́ trong thư Lư Thuỵ cho hay ông
ta đang ở Thượng Hải b́nh an. Lư Thụy cũng hẹn với vợ một hạn kỳ để Tăng
Tuyết Minh cố gắng lên Thượng Hải rồi cùng xuất ngoại. Nếu như đến ngày
ấy Tăng Tuyết Minh không lên được th́ ông đành phải đi một ḿnh … Khi
biết được tin này, nhật kỳ ước định đă xa, Tăng Tuyết Minh chỉ đành thở
dài nuốt nước mắt.
Năm 1931, khi Lư Thụy (bấy giờ có tên là
Tống Văn Sơ) bị nhà đương cục Anh bắt giam ở Hongkong, Tăng Tuyết Minh
nghe tin có đến thăm chồng nhưng không được gặp, đành trở về.
Tăng Tuyết Minh làm cô đỡ ở Quần An đến
năm 1932 th́ mẹ cô qua đời. Đến năm 1934, cô về Quảng Châu, bất ngờ gặp
lại người thầy cũ là nữ bác sĩ Trương Tố Hoa (張素華)
và được bà này nhận vào làm cô đỡ tại nơi bà ta đang làm việc. Từ đó bà
Tăng Tuyết Minh– cho tới khi qua đời năm 1991 [thọ 86 tuổi] – làm việc
và sinh sống tại Quảng Châu trong ngành hộ sản và nhi khoa.
Đoạn kết
Cứ theo lời tường thuật của tác giả bài
viết này [Từ Song Minh] th́ những người đồng hàng với vợ ông gọi bà là
bà cô mười [thập cô bà
十姑婆].
Bà là một tín đồ Cơ Đốc rất ngoan đạo vẫn thường ngày đêm cầu nguyện cho
trượng phu được b́nh an. Năm 1988, khi hai vợ chồng Từ Song Minh đến
thăm bà ở Quảng Châu, Tăng Tuyết Minh vẫn thường thường nhắc đến người
chồng nay đă quá cố. Bà kể lại rất rành rọt từ lúc hai người quen biết
nhau, yêu thương nhau và từng chi tiết của ngày cưới như thế nào. Bà
cũng cho họ coi những bức ảnh quí hiếm và đưa những lá thư bà viết cho
ông Hồ Chí Minh để nhờ họ cất giữ. Hiện nay trong tay vợ chồng Từ Song
Minh c̣n giữ được chiếc nhẫn đính hôn bằng hồng bảo thạch mà năm xưa Lư
Thụy tặng cho Tăng Tuyết Minh và tấm rèm cửa do cố vấn Liên Xô Bào La
Đ́nh mừng hai người ngày cưới. Hai món kỷ niệm này sẽ măi măi là gia bảo
để lại cho con cháu họ.
Măi tới năm 1950, khi tiểu sử và h́nh ảnh
của lănh tụ Cộng Sản nước Việt Nam – nhân ngày kỷ niệm sinh nhật lần thứ
60 của Hồ Chí Minh – đăng trên Văn Hối Báo (文匯),
Tăng Tuyết Minh mới biết rằng chồng ḿnh nay đă có tên khác. Bà đă nhiều
lần t́m cách liên lạc với ông nhưng không được toại nguyện. Đến khi
chiến dịch chỉnh đốn tác phong được phát động, bà Tăng Tuyết Minh cũng
bị đem ra “đấu tố” v́ có hôn nhân bất minh, “nhận vơ” chồng ḿnh là lănh
tụ của một nước bạn. Sự việc sau nổ lớn và đưa lên đến tận bà Sái Sướng,
khi đó đang là chủ tịch Liên Hiệp Phụ Nữ toàn quốc và được xác nhận
chính thức rằng Hồ Chí Minh chính là Lư Thụy năm xưa. Việc này v́ thế
không c̣n ai dị nghị nữa.
Câu hỏi của người
dịch:
Tại sao ông Hồ Chí Minh sau này lấy tên
trùng với bà? Nghe đâu ông c̣n giữ một đôi hài cũ, chuyện đó thực hay
hư? V́ sao đảng Cộng Sản Trung Hoa và đảng Cộng Sản Việt Nam không đi xa
hơn để cho hai người đươc trùng phùng ? Nếu có một thế giới bên kia, sau
khi đă thoát khỏi mọi nhân sinh hệ lụy, liệu ông Hồ và bà Tăng có tái
hợp hay chăng?
Tất cả đều vẫn là những bí mật không có
câu trả lời.
Tặng Kim Âu
Chính khí hạo nhiên! Tổ Quốc t́nh.
Nghĩa trung can đảm, cái thiên thanh.
Văn phong thảo phạt, quần hùng phục.
Sơn đỉnh vân phi, vạn lư tŕnh.
Thảo Đường Cư Sĩ.
