֎ Kim Âu ֎ Chính Nghĩa ֎ Chính Nghĩa
֎Tinh Hoa ֎ Bài Của Kim Âu ֎ Constitution
֎ Đại Kỷ Nguyên ֎ Vietnamese Commandos
֎ Biệt kích trong gịng lịch sử ֎ Chính Nghĩa Media
֎ Lưu Trữ ֎ Làm Sao ֎ T́m IP ֎ Computer
֎ Dictionaries ֎ Tác Giả ֎ Mục Lục ֎ Pháp Lư
֎ Tham Khảo ֎ Thời Thế ֎ Văn Học
֎ Tṛ Bịp Cứu Trợ TPB: Cám Ơn Anh
֎ The Invisible Government Dan Moot
֎ The Invisible Government David Wise
֎ Việt Nam Đệ Nhất Cộng Ḥa Toàn Thư
֎ Giáo Hội La Mă:Lịch Sử và Hồ Sơ Tội Ác
֎ Secret Army Secret War ֎ CIA Giải mật
֎ Mật Ước Thành Đô: Tṛ Bịa Đặt
֎ Ngô Đ́nh Diệm Và Chính Nghĩa Dân Tộc
֎ Những Ngày Ở Cạnh Tổng Thống NĐD
֎ Lănh Hải Việt Nam ở Biển Đông
֎ Nhật Tiến: Đặc Công Văn Hóa?
֎ Cám Ơn Anh hay Bám Xương Anh
֎ Chống Cải Danh Ngày Quốc Hận
֎ Tṛ Đại Bịp: Cứu Lụt Miền Trung
֎ Trăm Việt Trên Vùng Định Mệnh
֎ Giấc Mơ Lănh Tụ
֎ Dân Chủ Cuội - Nhân Quyền Bịp
֎ 55 Ngày Chế Độ Sài G̣n Sụp Đổ
֎ Drug Smuggling in Vietnam War
֎ Economic assistant to South VN 1954- 1975
֎ RAND History of Vietnam War era
֎ LƯU TRỮ BÀI VỞ THEO THÁNG/NĂM
֎07/2008 ֎08/2008 ֎09/2008 ֎10/2008
֎11/2008 ֎11/2008 ֎12/2008 ֎01/2009
֎02/2009 ֎03/2009 ֎04/2009 ֎05/2009
֎06/2009 ֎07/2009 ֎08/2009 ֎09/2009
֎10/2009 ֎11/2009 ֎12/2009 ֎01/2010
֎03/2010 ֎04/2010 ֎05/2010 ֎06/2010
֎07/2010 ֎08/2010 ֎09/2010 ֎10/2010
֎11/2010 ֎12/2010 ֎01/2011 ֎02/2011
֎03/2011 ֎04.2011 ֎05.2011 ֎06.2011
֎07/2011 ֎08/2011 ֎09/2011 ֎10/2011
֎11/2011 ֎12/2011 ֎05/2012 ֎06/2012
֎12/2012 ֎01/2013 ֎12/2013 ֎03/2014
֎09.2014 ֎10.2014 ֎12/2014 ֎03/2015
֎02/2015 ֎02/2015 ֎02/2015 ֎02/2016
֎02/2016 ֎03/2016 ֎07/2016 ֎08/2016
֎09/2016 ֎10/2016 ֎11/2016 ֎12/2016
֎01/2017 ֎02/2017 ֎03/2017 ֎04/2017
֎05/2017 ֎06/2017 ֎07/2017 ֎08/2017
֎09/2017 ֎10/2017 ֎11/2017 ֎12/2017
֎01/2018 ֎02/2018 ֎03/2018 ֎04/2018
֎05/2018 ֎06/2018 ֎07/2018 ֎08/2018
֎09/2018 ֎10/2018 ֎11/2018 ֎12/2018
֎ Nov/2016. Dec/2016. Jan/2017. Feb/2017.
֎ Mar/2017. Apr/2017. May/ 2017. Jun/2017.
֎ Jul/2017. Aug/2017. Sep/2017. Oct/2017.
֎ Nov/2017. Dec/2017. Jan/2018. Feb/2018
֎ Mar/2018. Apr/2018. May/ 2018. Jun/2018.
Không ǵ nguy hiểm hơn bạn bè ngu dốt; tôi thà có kẻ thù khôn.
Nothing is as dangerous as an ignorant friend; a wise enemy is to be preferred.
La Fontaine
Hồi kư những năm tháng lưu đày trong ngục tù cộng sản
DUYÊN ANH
CHƯƠNG 5.
Qua một đêm thao thức, sáng hôm sau, người ta mở cửa gọi tôi ra làm việc. Tôi phải khai sơ yếu lư lịch với một người công an hồ sơ. Họ và tên, năm sinh, nơi sinh, nơi cư ngụ, nghề nghiệp … của tôi được viết vào năm miếng b́a năm màu. Người công an cho tôi luôn một cái tội, khỏi cần ra ṭa án: Phản động! Tên phản động bị mắng trận phủ đầu v́ ngồi trước mặt cách mạng thiếu ngay ngắn. Rồi người ta đuổi tôi ra khỏi pḥng hồ sơ. Người ta bắt tôi lăn đủ 10 đầu ngón tay lên 5 miếng lư lịch. Người ta chụp tôi 12 kiểu h́nh đứng, ngồi, nghiên, thẳng, cười, nghiêm… Thiếu một kiểu khóc. Có lẽ họ kiêng số 13! Buổi chiều, tôi làm việc với một người công an miền Nam. Ông ta trên 50 tuổi, tóc hoa râm, đeo kiếng cận thị. Ông ta kéo ghế mời tôi ngồi, niềm nở:
- Anh cứ thoải mái, không việc ǵ phải sợ hăi. Tội trạng của các anh đă rơ rệt, khỏi cần điều tra. Các anh ở đây, qua bầu cử cả nước rồi về.
Lời ông phù hợp với lời người công an dẫn tôi nộp cho Hai Phận tối hôm qua. Họ sơ chúng tôi phá bầu cử! Tôi hơi yên ḷng. Người công an già này cũng ghi sơ yếu lư lịch của tôi và yêu cầu tôi tóm tắt quá tŕnh hoạt động văn chương, báo chí từ khi tôi cầm bút.
- Những ǵ không cần khai, anh cứ quên đi. Tôi không bắt buộc.
Dĩ nhiên, có nhiều điều tôi không khai, nhất là, vụ viết tuyên ngôn cho ông Đinh Xuân Cầu. Qua 2 tiếng làm việc, người công an đọc lại cho tôi nghe những lời khai của tôi mà ông ta ghi trên giấy bằng bút bic. Tôi rất ngạc nhiên thấy ông ta ghi rất tóm tắt và nhẹ nhàng hơn cả lời tôi khai. Ông ta, thay v́ gọi tôi là nhà văn phản động, đă gọi là nhà văn chế độ cũ. Tôi kư tên vào lời khai. Ông ta cũng kư tên. Rồi ông ta nh́n tôi:
- Rất tiếc tôi chưa hề đọc tác phẩm nào của anh và tôi cũng không biết nói chuyện thơ văn để mạn đàm với anh. Anh có ǵ muốn hỏi tôi không?
- Có.
- Anh cứ hỏi tự nhiên và tự do. Tôi không ghi chép, hết giờ làm việc với anh rồi.
- Tôi đă rất lo lắng trước khi bước vào pḥng của anh. Buổi sáng tôi bị nạt nộ. Buổi chiều tôi sợ bị tra tấn. Anh đă không nạt nộ, không tra tấn mà c̣n tử tế với tôi. Do đó, tôi muốn lợi dụng thêm ḷng tốt của anh để xin anh một ân huệ.
- Anh muốn tôi giúp điều ǵ?
- Cho tôi viết vài ḍng và gởi về cho vợ con tôi.
- Được.
Người công an đưa tôi một miếng giấy và cái phong b́.
- Anh mặc sức viết. Viết cho đủ đi, tôi rảnh rỗi.
- Cám ơn anh.
Tôi viết những gịng sau đây cho vợ tôi:
Phương,
Anh hiện ở Sở Công An thành phố tức là Nha Cảnh Sát Đô Thành cũ, đường Trần Hưng Đạo. Anh không bị tra tấn. Em yên tâm. Đừng lo lắng sợ hăi. Cố giữ sức khỏe nuôi con. Các bạn đều ở đây.
Anh,
Long
Tôi đưa miếng giấy cho người công an.
- Viết ngắn thế thôi à?
- Vâng, đủ ư rồi.
- Anh bỏ vô pḥng b́ dán lại đi. Tôi không đọc, không muốn đọc. Tôi sẽ đem đến tận nhà anh. Viết địa chỉ và tên vợ anh trên pḥng bị cho rơ.
Thật sự, tôi không hiểu rơ người công an miền Nam này. Ông ta đóng kịch với tôi chăng? Tôi cũng không mấy tin rằng bức thư ngắn sẽ đến tay vợ tôi. Người công an miền Nam đứng tuổi bỏ bức thư của tôi vào cái cặp da – ông ta không đeo xà cột – rồi nói:
- Tôi sẽ không gặp anh nữa. Anh cho tôi khuyên anh một điều: Có nhiều vị anh hùng không chết ở chiến trường mà bị chết nhục ở cái lỗ chân trâu. Anh chớ dại chết v́ cái lỗ chân trâu. Điều nữa: Anh sẽ phải làm tự khai nhiều lần. Vậy khi viết phải sáng suốt mà nhớ những ǵ ḿnh đă viết.
- Cám ơn anh. Anh có thể cho tôi biết tên anh không?
- Không. Anh cứ hiểu tôi là người Sàig̣n, theo cách mạng từ 1945, ngày xưa tôi học ở Chasseloup Laubat. Anh chớ nói điều khuyên của tôi với người khác. Trong tù, tuyệt đối không tin ai. Thôi, anh về pḥng nghỉ ngơi. Yên chí, tối nay vợ anh sẽ biết tin anh.
Người công an miền Nam đưa tôi về tận cửa pḥng. Ông ta cho tôi gói thuốc Nông Nghiệp. Từ đấy, không bao giờ tôi gặp ông ta. Tôi đă gặp rất nhiều người kháng chiến Nam bộ tập kết ở đề lao Gia Định, ở Chí Ḥa thuộc đủ mọi ngành thương nghiệp, kinh tế, công an, bộ đội… nhưng không gặp người công an đă khuyên tôi những điều mà ngay khi chia tay ông ta, tôi không được phép nghi ngờ ông ta. Hẳn nhiên, với người khác, đó là chuyện khó tin. Và, hẳn nhiên, với người khác, chuyện này không nên viết bằng sự thật. Sau những tháng năm quằn quại trong tù, tôi học được điều này: Tôi muốn tiêu diệt chủ nghĩa cộng sản và không muốn tiêu diệt con người. Chủ nghĩa sẽ bị tiêu diệt nhưng con người cần tồn tại. Con người chỉ là công cụ thù hận của chủ nghĩa. Và, nếu phải tiêu diệt con người th́ tiêu diệt con người lănh tụ cộng sản là đủ. Giết thêm là thừa. Là bít lối về của những người đă trót lỡ theo cộng sản rồi cầm đành hay những người bị cưỡng bức theo cộng sản không đường thoát.
Trong pḥng B, tôi quư nhất Dương Nghiễm Mậu. Và tôi chỉ muốn tâm sự với tác giả Địa ngục có thật. Có lần, ngoài đời, Mẫu nói với tôi:
- Nhiều người ghét ông v́ ông là Thương Sinh. Nhưng người ta cứ sợ Thương Sinh và nhờ vả Thương Sinh đánh kẻ thù giùm người ta. Và ông mang tiếng. Tôi không nhờ ông, không sợ ông, không ghét ông, không b́nh phẩm sau lưng ông. Việc của ông, ông cứ làm. Việc của tôi, tôi cứ làm. Chúng ta có niềm tương kính, thế là đủ.
Tôi kể riêng với Mẫu buổi làm việc với người công an miền Nam. Mẫu nói:
- Người miền Nam ghét giáo điều. Trước hay sau thôi, họ sẽ lần lượt ly khai cộng sản hoặc bị cộng sản thanh trừng.
- Ông có tin sau bầu cử ḿnh về không?
- Không. Tôi chuẩn bị nằm tù 12 năm. Chúng ta sẽ c̣n đi nhiều nhà tù khác nhau.
- Ông có tin cộng sản sẽ xử dụng tài năng của chúng ta không?
- Không.
- Ông đúng. Có một người tự hào ḿnh hiểu cộng sản nhất nước đă quả quyết cộng sản sẽ dùng lại ḿnh.
- Tôi biết người ấy rồi.
- Ông ta xúi tôi viết thêm vài chương người thầy giáo giảng giải về lao động trong Ngựa chứng trong sân trường và thử gửi ra nhà xuất bản Văn Học ở Hà Nội xem sao. Ông ta tin cuốn sách này sạch, chắc chắn, Hà Nội xuất bản.
- Bậy quá.
- Trước những ngày bị bắt, ông ta và Mặc Thu lấy làm mừng rỡ về bài diễn văn đọc trong ngày khai giảng niên học 75-76 của Lê Duẩn. Ông ta bảo chuyên trên hồng rồi, cộng sản Việt Nam thay đổi rồi và ông ta chờ đợi sự thay đổi này từ 20 năm.
- Không tưởng. Sự không tưởng đưa ông ta tự sai lầm này đến sai lầm khác. Đă một lần ông ta nằng nặc ghi đầy đủ câu “giải thưởng văn chương toàn quốc do đích tay tổng thống trao tặng” để cực tả sự vinh quang của ông trong triều đại nhà Ngô. Lại một lần ông ta nằng nặc đ̣i tặng bản thảo b́a da gáy mạ vàng cho Nguyễn tổng thống. Nhiều người càng già càng tối tăm. Ông ta sợ vắng mặt buổi họp mặt vớ vẩn, phải sai con đem thư tay cho Thế Nguyên “ sẵn sàng đặt dưới sự chi phối của các anh bất cứ lúc nào các anh cần” và xin hội kiến với Lưu Hữu Phước bị khước từ. Cái đau là ông ta cứ nhận ông ta tạo ra thế hệ đàn em văn nghệ miền Nam! Ông ta sẽ c̣n sai lầm nhiều nữa.
Tôi bị bỏ rơi một tuần lễ. Trong tuần lễ mệt mỏi đó, Hai Phận vĩ đại vào pḥng, ngồi vắt vẻo trên cái ghế đẩu, “giáo dục” chúng tôi. Thầy Hai Phận vĩ đại phát cho chúng tôi mỗi người một miếng giấy học tṛ gấp tư, bắt chúng tôi viết thư về động viên gia đ́nh tích cực tham gia bầu cử. Chúa ngục đọc một câu kiểu mẫu, bảo cứ viết nguyên con. Và chúng tôi, nhà văn, nhà báo, nhà thơ, nhà đạo diễn điện ảnh lừng danh của Sàig̣n đă phải ngoan ngoăn viết theo sự đạo diễn tư tưởng của Hai Phận! Nếu không, thư sẽ bị xé bỏ và gia đ́nh mù mịt tin tức. Cũng trong tuần lễ mệt mỏi nầy, vợ tôi đă gởi vào cho tôi cái mền, cái mùng và ít thuốc cảm cúm, tiêu chảy. Bức thư tôi nhờ người công an chuyển đă tới tận tay vợ tôi. Hoàng Anh Tuấn được gọi ra làm việc. Đằng Giao được gọi ra làm việc. Hoàng Anh Tuấn làm việc sáng, chiều liên tục. Công an chấp pháp quay Tuấn như quay con ṃng. Tuần về phờ phạc. Anh nói nhỏ với vài người chúng tôi.
- Có một thằng nguy hiểm lắm. Đôi mắt nó liến láu. Tao đang bị nghe đập bàn th́ nó vào. Nó bảo tao quên hết mọi chuyện đi, cùng nó ôn kỷ niệm làm thơ ở Paris ngày xưa. Chúng mày biết nó là ai không?
- Không.
- Huỳnh Bá Thanh, bút hiệu Ớt, bí danh Ba Trung, họa sĩ nằm vùng ở nhật báo Điện Tín của nghị sĩ Hồng Sơn Đông.
- Nó à?
- Nó đấy, trung úy công an cộng sản. Nó kịch cọc giỏi lắm, gặp nó th́ coi chừng.
Hoàng Anh Tuấn nói buổi tối hôm trước th́ sáng hôm sau tôi được gọi ra. Chú công an ngây thơ, 17 tuổi, tên Hồng (người Nam, chắc là con em cách mạng mới được tuyển vào nghề coi ngục, thường cho thuốc là tù nhân) dẫn tôi đến pḥng chấp pháp. Tôi gặp đúng nhân vật mà Hoàng Anh Tuấn miêu tả: Họa sĩ Ớt, kẻ đă vẽ hàng trăm bức hí họa thô bỉ nhục mạ “ngụy quân, ngụy quyền”. Nó vẽ chúng ta là chó mèo, chồn cáo. Nó cắt đuôi giúp chúng ta để chúng ta làm người! Dĩ nhiên, Ớt biếm họa trên Sàig̣n Giải Phóng. Phụ họa với Ớt là thằng Cung Văn, nằm vùng ở Điện Tín và Việt Nam Thống Tấn Xă, tên thật Nguyễn Văn Hồng, chửi rủa chúng ta tàn tệ trong mục thơ trào phúng của nó. Ba Trung kéo ghế mời tôi rất lịch sự. Trên bàn của nó đă có sẵn một b́nh trà, 2 cái ly và gói Président. Nó rót nước mời tôi. Tôi tḥ tay vào túi lấy hai viên Aspro uống v́ tôi bị cảm. Ba Trung dằng vội ra.
- Thuốc ǵ đấy anh Duyên Anh?
- Aspro.
- Tôi sợ anh dùng thuốc khác. Đừng tuyệt vọng anh Duyên Anh!
Khi biết chắc là Aspro, Ba Trung để tôi uống. Nó bóc gói Président, hỏi tôi:
- Anh hút thuốc này hay Pall Mall?
- Tôi quen hút Bastos, bây giờ là Nông Nghiệp.
- Để tôi nhờ người mua Nông Nghiệp. Anh dùng cà phê đen hay sữa?
- Đen
- Anh ngồi ở trong pḥng, đừng bước ra cửa, sợ phiền phức. Tôi sẽ trở lại.
Mười lăm phút sau, Ba Trung trở lại. Nó bưng hai ly cà phê. Và móc ở cái túi da của nó ra một gói Nông Nghiệp. Ba Trung và tôi uống cà phê, hút thuốc.
- Tôi mời anh ra hôm nay chưa phải để làm việc mà để mạn đàm trong t́nh thân mật giữa con người và con người. Anh đừng có ỷ sợ hăi chúng tôi như sợ hăi cảnh sát đặc biệt của Thiệu. Tôi lấy danh dự bảo đảm với anh rằng không một người nào trong các anh bị đánh đập, tra tấn và thủ tiêu, mặc dù, người của chúng tôi đă bị đánh đập, tra tấn và thủ tiêu.
- Cám ơn.
- Anh Duyên Anh! Anh có công nhận ở tù khổ không?
- Vâng, ở tù khổ.
- Chắc chắn là tù khổ. Vậy mà có người bảo ở tù không khổ. Người đó là anh Hoàng Anh Tuấn. Anh xem thư anh Tuấn nhờ tôi gửi cho chị ấy.
Ba Trung cho tôi coi thư của Tuấn. Tôi chỉ liếc đọc câu Ba Trung gạch đỏ dưới hàng: Em đừng lo, anh ở trong này ăn uống cũng sướng lắm. Ba Trung gấp bức thư lại:
- Hoặc anh Tuấn kiêu ngạo, hoặc anh Tuấn mỉa mai, hoặc anh Tuấn tuyên truyền. Cả ba đều không thật ḷng anh Tuấn và tôi đă không chuyển thư. Tôi muốn thành khẩn. Anh nghĩ sao?
- Nghĩ ǵ?
- Về bức thư của anh Tuấn.
- Tôi nghĩ anh Tuấn rất thật. Với một người không lệ thuộc miếng ăn ngon, chỗ nằm êm ấm như anh Tuấn th́ ở tù sướng.
- Anh khéo bào chữa cho bạn anh.
- Tôi nói sự thật. Anh Tuấn đă nhường chỗ ngủ tốt cho tôi.
Ba Trung xoay qua chuyện khác.
- Các anh đă nghĩ đài BBC cứu các anh, phải không?
Tôi cười gượng:
- Đài ấy nhằm ǵ với tôi!
- Không ai cứu nổi các anh, ngoài các anh. Đừng tưởng đầu hàng giai cấp là nhục. Đảng cũng không bắt anh phải phục vụ Đảng. Đảng muốn anh đem tài năng của anh phục vụ đất nước, quê hương. Tài năng là vốn quư của con người, của tổ quốc.
- Nhưng nó cũng là những hệ lụy, những tai họa…
- Tai họa là do anh. Chúng tôi bắt các anh là bảo vệ các anh. Chúng tôi biết bọn phản động sắp quyến rũ các anh vào rừng chống lại chúng tôi. Chiến tranh lại kéo dài và các anh lại chết vô ich…
Đột nhiên Ba Trung hỏi:
- À anh Duyên Anh, anh c̣n nhớ người con gái năm xưa không?
Tôi sững sờ giây lát.
- Người con gái nào? Tôi quen cả trăm người con gái.
- Người con gái đă tặng anh mẫu bánh ḿ.
- Tôi nhớ rồi.
Người con gái ấy trong truyện Nhà tôi, ở ngay chương thứ nhất.
- Thuở ấy anh khốn khổ quá nhỉ?
- Phải.
- Bây giờ anh cũng khốn khổ.
- Đúng thế.
- Và Đảng cũng đem tặng anh mẩu bánh ḿ.
Ba Trung mở túi lôi ra ổ bánh ḿ Garden (Givral cũ) trịnh trọng trao vào tay tôi. Tôi cầm lấy, ăn một cách ngon lành. Ba Trung diễn kịch giỏi nhưng người soạn kịch vụng về. Năm xưa, năm tôi mới lưu lạc miền Nam, có lần đói quá, tôi đạp xe lên nhà thờ Tin Lành, đường Trần Hưng Đạo, xin tiền vị mục sư ăn cơm dĩa. Vị mục sư từ chối và bảo tôi hăy về tin Chúa. Tôi thất vọng, đạp xe về ngôi chùa ở đường Vườn Chuối xin cơm. Bị mấy cậu sư lườm nguưt đóng cổng v́ tưởng tôi diễu. Lại đạp về Ông Tạ, vô nhà thờ th́ đă quá trưa, giáo đường im bóng. Tôi chán nản về Lăng Cha Cả, gặp em điếm tặng khúc bánh ḿ, ly cà phê đá và gói Ruby. Bây giờ, Đảng bỏ tôi vào tù rồi Đảng tặng bánh ḿ Garden. Đảng tứ ví Đảng với điếm. Điếm v́ t́nh người đích thực. Đảng hoàn toàn giả dối.
- Anh có hay đến nhà thằng Trần Dạ Từ chơi không?
Ba Trung cay cú Trần Dạ Từ ra mặt. Nó, từ đầu đến cuối, gọi Trần Dạ Từ là thằng với nó.
- Thỉnh thoảng.
- Anh có biết nhà nó có bao nhiêu cửa số không?
- Tôi không để ư.
- Mỗi cửa số nhà nó là một kiểu, anh hiểu tại sao không?
- Không.
- V́ nó là con nuôi một anh thầu khoán. Trần Dạ Từ là … vua con nuôi! Con nuôi Cao Văn Luận, con nuôi Thích Trí Thủ 1… Anh thấy chứ, Huế c̣n nguyên, c̣n nguyên kỷ niệm của Nhă Ca và Nguyên Sa, mất mát ǵ đâu mà chúng nó kêu réo là đổ nát, chết chóc.
Tôi đă gặm quá nửa ổ bánh ḿ. Rồi tôi liệng phần c̣n thừa vào sọt rác gần đó. Nhâm nhi ly cà phê, tôi nghe Ba Trung “mạn đàm” hết chuyện nọ xọ sang chuyện kia một cách cố ư.
- Anh Duyên Anh ạ, anh nên suy nghĩ để phục vụ quê hương. Tôi nhấn manh phục vụ quê hương chứ không phục vụ Đảng. Người viết truyện hấp dẫn tuổi thơ như anh không có ở Việt Nam nữa. Đảng biết anh có tài. Chỉ cần anh đừng kiêu ngạo!
Tôi kiêu ngạo? Tôi không hiểu tôi đă kiêu ngạo ở chỗ nào mà Đảng cộng sản Việt Nam quang vinh chụp cái mũ kiêu ngạo lên người tôi. Có lẽ, tôi đă kiêu ngạo mà tôi không biết. Nói tôi kiêu ngạo chưa đúng. Nói tôi không chịu nổi những cảnh chướng tai gai mắt mới đúng. Tôi thường lên tiếng. Và lên tiếng thẳng thắn đến cay độc. Ở bất cứ không gian thời gian nào. Nếu tôi đă tṛn như ḥn bi, chắc chắn tôi đă yên thân.
- Anh phấn đấu hết kiêu ngạo, mọi việc sẽ tốt đẹp.
“Mọi việc sẽ tốt đẹp”. Ba Trung đă thừa hành lệnh của thượng cấp gợi ư tôi “đầu hàng giai cấp” và “hết kiêu ngạo” là tôi được thả và được tiếp tục nghề nghiệp của tôi. Tôi nhớ, trong một bức thư, người bạn niên thiếu của tôi ở Hà Nội năm 1954, nắm giữ một chức vụ then chốt ngành xuất bản, viết cho tôi: “Cậu nên mở quán bán nước trà ở hè phố mà mưu sinh, nếu đến nỗi thế. Cậu không thể xoay cái rụp 360 độ được, v́ cậu sẽ bị chính chúng tôi khinh bỉ, dù cậu có được việc. Hăy nh́n những Hồ Dzếnh, Hoàng Công Khanh, Nguyễn Minh Lang đă ở lại 1954, đă viết và đă ch́m vào quên lăng với đầy miệt thị của tất cả. Vả nữa, bọn nhà văn cách mạng và giải phóng sẽ chẳng chịu để cậu thao túng văn chương đâu. Hàng thân vốn lơ láo, Long ạ”!
- Anh cần phấn đấu mọi mặt. Đảng biết anh ra ánh sáng không lóe mắt. Bọn Lư Chánh Trung từ bóng tối ra, dễ chóng mặt. Rồi chúng nó sẽ chóng mặt. Bọn ấy có tài cán ǵ đâu.
- Tôi sẽ phấn đấu để bớt kiêu ngạo.
Tôi nhận bừa ḿnh đă kiêu ngạo. Ba Trung cười thật ranh mănh. Bọn nằm vùng chúng nó cáo hơn bốn nằm rừng.
- Anh cần gửi thư về cho chị không?
Suưt nữa tôi buột miệng nói tôi đă gửi rồi. Ba Trung không phải người miền Nam. Nó trôi dạt từ đâu đó vào Nha Trang rồi nằm vùng ở Sàig̣n. Nó đóng chốt tại Điện Tín, nó biết tường tận sinh hoạt của chúng tôi. Bọn nằm vùng rất nguy hiểm v́ chúng ta khinh bỉ cuộc sống hèn mọn của chúng nó. Chúng ta hào sảng, thích đối diện, đương đầu. Bọn nằm vùng th́ như bầy dán, sợ ánh sáng và chỉ dám ṃ ra kiếm ăn ban đêm. Chúng nó, với những hành tung cổ quái, khó ai đoán nổi. Xuất hiện và hành động ngu xuẩn th́ có Vũ Hạnh, Nguyễn Trọng Văn với bầy múa rối trường đại học Văn Khoa. Lầm lũi và đau khổ th́ có Thái Bạch. Tưởng như là thái độ của người Thiên Chúa cấp tiến th́ có Thế Nguyên. Làm ra vẻ lái báo hám danh th́ có Nguyễn Văn Lương, hỗn danh Lương thịt chó. Vân vân … Cộng sản Hà Nội chủ quan và kiêu ngạo đần độn nên mới trao sứ mang thao túng văn học nghệ thuật cho thứ Vũ Hạnh, Thái Bạch, Thế Nguyên. Cả 3 đứa đều vừa sáng tác vừa phê b́nh. Người ta đă nh́n rơ tư tưởng Mác xít của Vũ Hạnh trong những cuốn sách của nó. Nhưng, phần v́ sách của nó bán ế, phần v́ nhân vật vô sản của nó đều là những người nghèo bệ rac, xấu xa nên người ta để mặc nó bôi bẩn chủ nghĩa vô sản của nó.
Sau này, có dịp đọc cuốn Người mẹ cầm súng, tôi mới hiểu nhân vật vô sản phải là nhân vật của biểu tượng ưu việt của chủ nghĩa. Chị Hậu, chẳng hạn. Khi c̣n bé, bị bán ở đợ suốt đời cho một gia đ́nh địa chủ. Sáu tuổi, Người mẹ cầm súng đă biết leo lên cây dừa, tụt quần, đái xuống mặt địa chủ cường hào ác bà để đấu tranh giai cấp! Và tôi thấy người ta không thèm đả động ǵ tới Vũ Hạnh là bởi tác dụng văn chương của nó không có. Nó không lôi cuốn được độc giả.
Nếu Vũ Hạnh đừng động tới Lê Xuyên, Chu Tử, nó là thằng vô danh trong quảng đại quần chúng đọc sách báo. Kế hoạch của công sản là t́m đủ mọi cách triệt hạ những người có uy tín ở Saigon. Mục tiêu trước mặt: Văn nghệ sĩ nổi tiếng. Cái mà nó huyễn hoặc quần chúng, nó tạo hậu thuẫn cho nó, nó vỗ về cái đạo đức dân tộc cho nó là nó nghiêm khắc phê b́nh sự dâm đăng trong tác phẩm Lê Xuyên, Chu Tử.
Người quốc gia, bất cứ ai, đều được phép công kích nhà văn miền Nam, trừ cộng sản. Cộng sản không được phép công khai miệt thị nhà văn quốc gia ngay tại Sàig̣n trên những nhà báo có giấy phép của nhà cầm quyền chống cộng. Và chúng tôi đă tỏ thái độ với bọn nằm vùng, với cả bọn tiếp tay với bọn nằm vùng là cái Bộ Thông Tin. Vũ Hạnh bị bắt (thời Ngô Đ́nh Diệm, nó đă bị bắt). Anh em văn nghệ … viễn mơ, thứ văn nghệ pḥng trà tửu điếm, thứ văn nghệ sợ hăi cái nhăn hiệu “nhà văn chống cộng” 2, đă âm thầm phản đối chúng tôi vụ hạ gục Vũ Hạnh. Trên nhật báo Sống, Chu Tử đánh Vũ Hạnh để bảo vệ ḿnh. Tôi đánh Vũ Hạnh để bênh vực Lê Xuyên. Dạo ấy, tôi c̣n là thứ ngựa non háo đá. Đến khi nhà văn hóa Thanh Lăng bảo lănh Vũ Hạnh, cam kết với ông Nguyễn Văn Thiệu rằng Vũ Hạnh không hề là cộng sản th́ tôi … ân hận. Và khi tôi cho thực hiện loạt bài phỏng vấn một số nhà văn “Họ đă viết truyện ngắn như thế nào?” tôi đă phỏng vấn Vũ Hạnh, đă có lời lẽ rất tử tế. Đó chỉ là thái độ trung thực, là phản ứng của lương tâm và c̣n là mời gọi t́m về. Cần lưu ư bạn rằng Vũ Hạnh chưa hề công kích tôi. Vũ Hạnh đă viết cho tôi bức thư thật cảm động. Nó bảo: “tôi chờ đợi thái độ nghệ sĩ của anh từ lâu” 3. Dẫu là sai – buồn thay lại đúng – bọn nằm vùng đă hết nhí nhố khoảng thời gian khá lâu.
Phải đợi đến lúc Nguyễn Trọng Văn và lũ phu nhà đ̣n ở Đaị Học Văn Khoa Sàig̣n hô hoán “Phạm Duy đă chết rồi”, bọn chúng mới toan tính vùng dậy. Phạm Duy phổ thơ Apollinaire “Mùa thu chết” có âm mưu chính trị ǵ đâu, vậy mà Châu Kỳ vội vàng rống lên “Mùa thu chưa chết”, mùa thu cộng sản cướp chính quyền chưa chết!
Người văn nghệ quốc gia lại phản ứng. Viên Linh và Chóe nhập cuộc trên Khởi Hành. Tôi viết bài “Phạm Duy, ai giết nổi anh?” trên Tuổi Ngọc. Cùng với đám ma Phạm Duy, trên tạp chí Tŕnh Bày của Thế Nguyên, nhà công giáo cấp tiến, tác giả “Hồi chuông tắt lửa”, khai quật Sáng Tạo, Thế kỷ hai mươi, Văn Nghệ, dẫn chứng cái quá tŕnh chống cộng rồi viễn mơ tuỳ thuộc vào chính sách của Mỹ ở Việt Nam, tùy thuộc vào sự chi tiền của các chế độ rồi kết luận Mai Thảo, Thanh Tâm Tuyền, Viên Linh, Lư Hoàng Phong, Dương Nghiễm Mậu … là “bọn tiêu bạc giả”.
Rơ rệt, bọn văn nghệ nằm vùng không đạt nổi mục đích thao túng văn nghệ th́ chúng nó bôi bẩn những người làm văn nghệ có thái độ dứt khoát với cộng sản. Song hành màn toan tính hạ bệ uy tín Mai Thảo, Thanh Tâm Tuyền, Viên Linh, Dương Nghiễm Mậu, tạp chí Đất Nước của Nguyễn Văn Trung nham nhở nhận họ hàng “Việt cộng, người anh em của tôi!” Bọn nằm vùng thủ đoạn tua tủa. Thất bại vụ Vũ Hạnh đụng độ nhật báo Sống, chúng nó không dám gây sự với những nhà văn viết cho nhiều nhật báo. Thí dụ, chúng nó đă quên tôi. Cuối năm 1974, bọn văn nghệ nhóc nắm được tạp chí Phổ Thông, chúng nó đă hội thảo đề tài “Tại sao không ai dám đụng tới Duyên Anh?”, có nghĩa là chúng nó sắp mần thịt tôi v́ biết tôi chỉ c̣n Tuổi Ngọc và Tuổi Ngọc khó chơi bạo. Chúng nó chưa kịp lập công với Đảng th́ Đảng đă vô Sàig̣n và Đảng bỏ tù tôi và tài năng nằm vùng của chúng nó vất vào thùng rác lề đường. Bọn nằm vùng hèn mọn và dơ dáy. Nó sẽ không tha báo cáo người công an miền Nam đă chuyển thư tay giùm tôi. Nó sẽ nâng quan điểm và đánh giá đồng chí của nó là “làm mất phẩm chất cách mạng”, là “tư t́nh với kẻ thù của Đảng và nhân dân”. Vân vân …
Tôi vội giả vờ hỏi:
- Được hả, anh?
Ba Trung nh́n tôi, rất đểu:
- Với anh th́ được.
Nó đưa cho tôi tờ giấy và cây bic. Tôi viết vài gịng thăm vợ con và báo tin tôi vẫn khỏe mạnh.
- Bây giờ anh về pḥng. Tôi cần nói với anh rằng anh có thể lừa gạt được tôi nhưng anh không thể lừa gạt nổi cách mạng.
Tôi nghĩ đến thân phận của tôi mà ngao ngán. Tôi đă chống cộng sản, đă hô hào “chống cộng sản đến chiều”, đă v́ chống cộng mà chống luôn tất cả những bất công, thối nát của những kẻ đ̣i độc quyền chống cộng sản, chống thêm cái chánh sách trịch thượng nuôi dưỡng lănh đạo ngu xuẩn bản xứ và đánh bóng chính nghĩa chống cộng sản của người Mỹ. Tôi đă “chống cộng sản tự nguyện” và luôn luôn bị chụp bủa trong cái màng lưới ngộ nhận vô t́nh và cố ư. Và, bây giờ, một thằng nằm vùng hạng bét cảnh cáo tôi đừng ḥng lừa gạt nó. Tôi muốn trả lời nó để đón nhân hậu quả phẫn nộ của nó. Chợt nhớ đến lời tâm t́nh của người công an miền Nam: Chớ dại chết v́ cái lỗ chân trâu, tôi im lặng. Về pḥng, tôi nằm dài trên bục xi măng, hồn vướng những ư nghĩ năo nề. Tôi gọi Trần Tế Xương và th́ thầm với ông tú Vị Xuyên rằng: Ngài ơi, ngài đă làm thơ cho con, v́ con đấy, ngài ạ! Và tôi khe khẽ ngâm:
Một việc văn chương thôi đă hỏng
Trăm năm thân thế có ra ǵ
Có ra ǵ, c̣n ra ǵ cái thân thế của tôi, của chúng tôi? Tôi muốn nói với Dương Nghiễm Mậu, Doăn Quốc Sĩ, Như Phong, Nguyễn Mạnh Côn, Nhă Ca, Mặc Thu, Trần Dạ Từ, Thái Thủy, Lê Xuyên, Hoàng Anh Tuấn ở lại và bị bắt. Tôi cũng muốn nói với Thảo Trường, Thanh Tâm Tuyền, Mai Trung Tĩnh, Văn Quang, Tô Thùy Yên, Đặng Trần Huân, những nhà văn, nhà thơ quân đội ở lại và bị tŕnh diện học tập cải tạo. Ở Sàig̣n, trước năm 1975 có bao nhiêu nhà văn, nhà thơ? Vậy mà cộng sản đă sàng sẩy, đăi lọc để chỉ bắt, chỉ c̣ng tay hơn mười người. Hơn mười người đang có mặt tại một địa chị chung của xă hội chủ nghĩa, đang cởi trần, mặc quần xà lỏn, và mồ hôi nhễ nhăi khắp ḿnh mẩy, đầm đ́a trên khuôn mặt buồn bă. Mỗi người một tâm sự. Mấy ông kư giả c̣n thêm nhiều thắc mắc, như ông Đào Xuân Hiệp, thông tín viên ṭa án, đă giải nghệ và đă làm “tà loọc” cho chủ nhà hàng Đồng Khánh, Lê Lai, không hiểu tại sao ḿnh bị bắt. Như ông Văn Minh, chủ nhiệm tuần báo Con Ong, nửa chữ không biết viết, không hiểu tại sao ḿnh bị bắt. Như Chóe đă làm tới chức thư kư tuần báo Lao Động Mới, không hiểu tại sao ḿnh bị bắt…
Hôm sau, Ba Trung gọi tôi ra. Vẫn ly cà phê đen, b́nh trà và gói Nông Nghiệp trên bàn. Nó mở đầu câu chuyện t́nh cảm.
- Chiều qua, tôi đến nhà anh. Tôi biết chị ấy có nhà, nhưng chị ấy sai bà cụ ra nói chị ấy vắng nhà. Tôi hẹn buổi tối trở lại và trao thư của anh tận tay chị ấy.
Ba Trung thở dài:
- Chị ấy không tin thiện ư của chúng tôi.
Tôi nói:
- Nhà tôi bị khủng hoảng tinh thần.
Nó cười:
- Tuy nhiên, vẫn có lẽ giải sao ở sân nhà anh. Có thể giải được các sao nhưng không tài nào giải được sao vàng. Buổi tối tôi tới, gặp chị ấy, đưa thư của anh. Tôi hỏi chị ấy muốn trả lời anh th́ tôi ngồi đợi chị ấy viết. Và chị ấy nói không cần thiết nữa.
- Cám ơn anh.
- Hôm nay anh làm tự khai.
Ba Trung lôi ngăn kéo ra một tập giấy pelure fort do Cogido sản xuất. Nó không quên đặt lên tập giấy 2 cây Bic.
- Tôi viết ǵ?
- Trước hết là “Sơ yếu lư lich” rồi quá tŕnh đời anh, từ 10 tuổi đến ngày anh bị bắt. Thời gian từ 1954 đến 1963, anh không được quên một chi tiết nào. Đoạn anh theo đảng Duy Dân, anh nhớ viết đầy đủ. Mỗi tờ báo anh cộng tác, mỗi cuốn sách ánh sáng tác, anh phải nói rơ cảm hứng nào anh cộng tác, anh sáng tác. Anh tóm tắt từng cuốn sách.
- Như thế dài lắm.
- Chúng ta có nhiều th́ giờ. Anh ngồi một ḿnh ở đây viết cho yên lặng. Cần ǵ th́ anh báo cáo cán bộ trực. Tôi có việc với anh Anh Quân.
Ba Trung bỏ đi. Tôi đốt điếu thuốc lá mới. “Chúng ta có nhiều thời giờ”. Dương Nghiễm Mẫu đă dọn sẵn 12 năm lưu đầy. Có lẽ, Mẫu đúng và người công an miền Nam sai. Tôi chưa quên vụ Nhân Văn giai phẩm. Mới chỉ là những ẩn ức được giải tỏa theo chính sách “sửa sai” của Đảng, theo mỹ từ “trăm hoa đua nở” của Nhà Nước mà Trần Dần, Phùng Quán, Hữu Loan cùng đi lao động cải tạo vài năm rồi bị đuổi khỏi Hội Nhà Văn, bị giải nghệ viết lách, mặc dù, Trần Dần là người có công to với cách mạng, được Hồ Chí Minh đánh giá cao tác phẩm Người người, lớp lớp. Và những Hoàng Cầm, Văn Cao bị đẩy vào trong đói rách, lăng quên. Và những Nguyên Hồng, Nguyễn Tuân bị kiểm điểm tơi tả. Và Nguyễn Hữu Đang, Thụy An là hai người cuối cùng của Nhân Văn giai phẩm được bước ra khỏi trại cải tạo sau 20 năm đầy đọa (1956 – 1976). Vậy th́, chúng tôi, Doăn Quốc Sĩ, Dương Nghiễm Mậu, Nhă Ca, Nguyễn Mạnh Côn, Như Phong, những nhà vẫn chống cộng rơ nét nhất, tích cực nhất, chắc chắn, phải nằm tù ít nhất, cũng phải bằng Nguyễn Hữu Đang. Nhật báo Giải Phóng (một thứ Nhân Dân miền Nam do cục R chủ trương) đă nêu đích danh chúng tôi, gọi chúng tôi là tay sai của CIA gài lại và kết tội chúng tôi “kéo dài chiến tranh”. Nhật báo ấy mỉa mai Doăn Quốc Sĩ: “Nó tự ví nó là viên kim cương và nó xấc láo bảo rằng cộng sản không thể cắn vỡ nó nổi”! Nhật báo ấy cay cú Dương Nghiễm Mậu: “Nó dám so sánh nơi chúng ta giải phóng dân tộc là địa ngục có thật, nhân dân trong xă hội xă hội chủ nghĩa của chúng ta là những kẻ sống đă chết”! Nhật báo ấy nguyền rủa tôi: “Ở chỗ nào nó cũng có thể t́m cách nhục mạ lănh tụ của chúng ta và chúng ta. Nó dám hỗn láo, mất dạy so sánh tay của Bác không gây cảm xúc bằng tay Con Thúy. Và trong cuốn Gấu Rừng, nó cho con nít đánh nhau với khỉ th́ nó nói hạ được vài chiến sĩ vô sản chính thống”!"
Người công an miền Nam đă “lạc đường vào lịch sử”, lạc đường vào kháng chiến, lạc đường tập kết; đă bị phản bội, đă mệt nhoài và đă cam đành trong một guồng mày khốn kiếp, bằng t́nh cảm của người dân đồng bằng sông Cửu Long, không thích kéo dài thù hận, muốn ḥa giải dân tộc thật t́nh nhưng ông ta nhỏ bé, ông ta làm ǵ nổi! Cái 10 ngày học tập của “ngụy quân, ngụy quyền” đă thành cái vô hạn kỳ của Đảng. Th́ cái sau bầu cử cả nước, chúng tôi sẽ về, đúng với ư nghĩ của người công an miền Nam cũng phải thành cái vô hạn kỳ. Dù sao, tôi vẫn phải ghi nhớ chân lư “Chớ dại chết v́ cái lỗ chân trâu” và lời khuyên cần thiết: "Anh sẽ phải làm tự khai nhiều lần. Vậy khi viết phải sáng suốt mà nhớ những ǵ ḿnh đă viết”.
Tôi đặt bút viết Tự khai… Không, tôi viết những lời buộc tội tôi. Ở chế độ cộng sản, con người không biết ḿnh có tội ǵ mà vẫn phải tự nhận ḿnh có tội bằng bút tích. Và đó là … tự khai! Một ngày nào đó, khi cờ búa liềm ngạo nghễ bay trên ṭa Bạch Ốc, th́ ngay cả đồng chí Gus Hall cũng phải làm tự khai, nói chi các mợ Jane Fonda, Elizabeth Hopkins, những anh chị trong ṭa án Bertrand Russell và các chú thực hiện Vietnam, a television history. Đừng bao giờ tưởng chống chiến tranh là có công với cộng sản. Cộng sản chỉ thích phản chiến khi họ đă xâm lăng toàn cầu. Ḥa b́nh của chó sói khác ḥa b́nh của người công chính. Người cộng sản chủ chiến, không chủ ḥa. Họ ra vẻ ḥa b́nh là v́ họ c̣n yếu. Cộng sản thực sự mạnh về kinh tế, nhân loại sẽ biến thành biển máu. Anh cần nhớ tâm niệm của người Mác xit là tiêu diệt đế quốc tư bản để nắm quyền lực độc tôn của đế quốc cộng sản. Có lẽ, chỉ khi anh phải làm tự khai nhận tội phản chiến, anh mới hiểu ḷng dạ cộng sản. Khi ấy, anh chẳng c̣n dịp than thở với ai, sám hối với ai nữa. Khi ấy đă là đại nạn hồng thủy Liên Xô, tàn bạo, phũ phàng hơn đại nạn hồng thủy. Và hiện thực. Và khi ấy, trước giờ phút ră rượi gục chết trên một trang tự khai nào đó nhận cái vô tội làm cái có tội, anh sẽ chợt hiểu tại sao người Việt Nam bỏ quê hương, xứ sở lưu vong sang nước anh bằng những chiếc thuyền gỗ nhỏ bé lênh đênh trên đại dương để chịu đựng mọi bỏ rơi, hắt hủi, xua đuổi của anh. Anh sẽ thấm thía những phán xét về người tị nạn cộng sản là đê tiện, ích kỷ, hẹp ḥi. Nhưng, rốt cuộc, anh vẫn chết trong cô đơn và ngu xuẩn truyền thống. Cái chết của anh lăng nhách. Anh không được phục sinh. V́ anh đă không được để lại cho đời sống kế tiếp một ư nghĩa nào về sự sống hay kinh nghiệm sống của con người. Nếu anh sợ hăi chết dần chết ṃn trong cô đơn, nếu anh thèm khát phục sinh, anh nên nh́n rơ cộng sản và khơi dậy từ trái tim anh niềm trắc ẩn đối với nạn nhân cộng sản anh sẽ được cứu rỗi. Tôi nhắc anh: Đă 12 giờ thiếu 15 phút!
“Sơ yếu lư lịch” của tôi dưới 2 chữ “tự khai” to tướng:
Họ và tên: Vũ Mộng Long.
Bút hiệu: Duyên Anh.
Sinh năm: 19-8-1935.
Sinh quán: Thái B́nh (Bắc Việt Nam)
Nơi đăng kư hộ khẩu thường trú: 225 Bis Công Lư, Sàig̣n 3.
Quốc tịch Việt Nam.
Dân tộc: Kinh.
Nghề nghiệp: Nhà văn.
Bị bắt ngày: 8-4-1976.
Can tội: Nhà văn chế độ cũ.
Nếu được viết thêm “người bắt”, tôi sẽ viết “người Việt Nam”. Tôi không muốn nói xa xôi, tôi muốn nói thật gần gũi thôi. Từ 30 năm nay (1945-1975), từ ông Hồ Chí Minh đọc Tuyên Ngôn Độc Lập 2-9-1945, ở quê hương yêu dấu của tôi, chỉ thấy người Việt Nam bắt bớ người Việt Nam, bỏ tù người Việt Nam, tra tấn người Việt Nam, đày đọa người Việt Nam, trả thù người Việt Nam. Cộng sản giải phóng chúng tôi, nó không bắt chúng tôi.
Tư bản khai phóng tự do, dân chủ cho chúng tôi, nó không bắt chúng tôi. Liên Xô và Mỹ không bắt chúng tôi.
Chủ nghĩa của chúng nó bắt chúng tôi. Chúng tôi dại dột quá, nhân danh chủ nghĩa vô sản, chủ nghĩa tư bản và bằng vũ khí của vô sản, tư bản, chúng tôi đâm chém, tàn sát lẫn nhau ṛng ră 30 năm. Chúng tôi thủ tiêu nhau, thù hận nhau ṛng ră 30 năm. Bằng nhà tù, giây kẽm gai, xiềng xích, c̣ng khóa tư bản và vô sản, chúng tôi nhốt nhau, trói buộc nhau ṛng ră 30 năm. Bằng công cụ tra tấn và phương pháp tra tấn tư bản, vô sản, chúng tôi hành hạ nhau.
Bằng xương máu, nước mắt và mồ hôi, chúng tôi làm sáng danh chủ nghĩa. Và, hăy cứ hiểu là chiến tranh ư thức hệ hay chiến tranh bẩn thỉu đi, th́ sau ḥa b́nh của thứ chiến tranh ấy, sau cuộc phiêu lưu man rợ dẫn dắt bởi Liên Xô và Mỹ, chúng tôi c̣n lại ǵ?
Chúng tôi c̣n nguyên vẹn nhà tù, c̣ng khóa nhăn hiệu USA, chúng tôi có thêm trại tập trung, phương pháp tẩy năo nhăn hiệu USSR. Trước 1975, Việt Nam Cộng Hoà bắt nhốt Việt Cộng v́ chủ nghĩa … tự do, dân chủ.
Sau 1975, Việt Cộng bắt nhốt Việt Nam Cộng Hoà v́ chủ nghĩa… giải phóng nô lệ.
Bạn rơ chưa? Chủ nghĩa đến, chủ nghĩa đi, chủ nghĩa ở lại. Nó đến, nó đi hay nó ở lại, th́ người bản xứ vẫn chết thảm, vẫn tù ngục, vẫn xa rời t́nh tự dân tộc ḿnh. Để ngu dốt, đói khổ v́ chủ nghĩa. Mà chủ nghĩa cứ công khai bắt tay hữu nghị, toa rập đầy đọa những nước nhỏ có sự hiện diện của chúng nó.
T́nh trạng năo nề này đă “hiện thực xă hội xă hội chủ nghĩa” ở Việt Nam, ở Nicaragua, ở Mozambique. Sẽ ở El Salvador, ở cùng khắp các xứ sở gọi là thế giới thứ ba chậm tiến! Bạn hăy lo thân phận bạn và số phận dân tộc của bạn đi là vừa. Tôi nhắc bạn: Theo cộng sản th́ khổ, theo tư bản th́ nhục.
Chia đôi đất nước, một nửa theo cộng sản, một nửa theo tư bản th́ có kinh nghiệm Việt Nam. Vậy phải làm sao? Đó là suy tư của bạn, tài năng của bạn. Một nhà văn nước nhỏ như tôi không đủ tư cách đề nghị một giải pháp. Trước hết, tôi không phải là nhà tư tưởng chính trị. Sau hết, tôi rất ít học.
Tôi đọc lại cái “sơ yếu lư lich” của tôi. Nghề nghiệp: Nhà văn. Can tôi: Nhà văn chế độ cũ. Không chỉ riêng nhà văn, nhà thơ, nhà báo chế độ cũ bị chế độ mới c̣ng tay tống vào ngục tù đầu. C̣n có nhà soạn kịch và đạo diễn điện ảnh. Vào tù hết. V́ anh thuộc sản phẩm của chế độ cũ. Vào tù hết v́ anh đă có ảnh hưởng trong quần chúng. Chị Jane Fonda sẽ vào tù v́ chị được xếp vào hàng văn nghệ đồi trụy! Các anh nhà báo Mỹ sẽ vào tù v́ các anh cộng tác với … tư bản. Ở chế độ cũ, dĩ nhiên, nếu cộng sản nuốt gọn nước Mỹ, người đi tŕnh diễn học tập cái tạo đầu tiên sẽ là ngài Edward Kennedy. Cháu nội vĩ nhân Al Capone sẽ là chủ tịch cả nước Hoa Kỳ. Đồng chí Gus Hall thoát tù th́ cũng đến làm … chủ nhiệm trường mù! Tương lai rực rỡ cho anh đấy, kẻ theo voi ăn bă mía ạ!
Ba Trung trở lại. Nó đọc bản tự khai của tôi, cười mỉa:
- Anh xúc động à?
Tôi đáp:
- Không phải xúc động mà là chưa quen tự khai. Chẳng c̣n ǵ tẻ nhạt hơn viết về ḿnh một cách trung thực.
- Rồi anh sẽ quen.
- Vâng, nhưng khó.
- Khó cũng phải quen. Cả buổi anh viết xong có cái “sơ yếu lư lịch”. Anh tự hào viết nhanh nhất nước cơ mà.
- Khi tôi thích viết.
- Bây giờ anh không thích?
- Anh muốn tôi thành khẩn hay gian dối?
- Thành khẩn.
- Phải, tôi không thích.
- Chúng tôi thừa hiểu các anh không thích. Xin các anh đừng bắt chúng tôi phải làm các anh thích.
Ba Trung doạ tôi. Một người nhà văn trẻ bị bọn Xuân Diệu, Chế Lan Viên chèn ép không cho nổi tiếng, không thể có sách xuất bản, vào Sàig̣n t́m gặp tôi và nói riêng với tôi: Khi công sản muốn giết anh, anh cúi đầu lạy nó, nó vẫn giết. Khi nó không thể giết anh, anh ngẩng mặt lên, nó cũng không dám giết. Khi ấy, nó ném anh vào trại tập trung để bọn cai tù giết anh, ŕnh rập giết anh bằng tội trốn trại vượt ngục, bằng tội vi phạm kỷ luật bị bỏ đói chết dần ṃn. Vậy anh nhớ, đừng ngẩng mặt với bọn chăn trâu cắt cỏ. Với bọn cai tù ranh con, anh nên ngoan ngoăn, nên tỏ ra biết điều, nên nhịn miếng ăn ngon biếu nó. Tôi muốn ngẩng mặt. Nhưng, nghĩ lại, Ba Trung không xứng đáng để tôi ngẩng mặt. Tôi không thích chết trong cái lỗ chân trâu.
- Anh bảo chúng ta có nhiều th́ giờ.
- Đúng.
- Tôi sẽ nhàn nhă viết
- Đồng ư. Miễn là anh thích.
- Tôi phải thích. Tù nhân phải làm theo ư thích của người giam nhốt nó.
- Thành thật, tôi không muốn anh nhận anh là tù nhân.
- Tôi là ǵ, thưa anh?
- Anh là nạn nhân của chế độ cũ, là nạn nhân của chính anh.
- C̣n anh?
- Tôi là cán bộ của cách mạng!
Thêm nỗi đau đớn nữa của thời đại tôi: Tù nhân không được nhận ḿnh là tù nhân và cai ngục chỉ là cán bộ cách mạng. Tôi về pḥng. Buổi chiều, tôi lại ra viết tự khai. Sáng sau, chiều sau. Măi măi. Tự khai, tự khai. Tôi đă mô tả cái thủ thuật truy nă linh hồn nầy tường tận và cay đắng trong truyện dài Sỏi đă ngậm ngùi.
--------------------------------
1 Trong Vụ án Hồ Con Rùa, vợ chồng Trần Dạ Từ c̣n bị Ba Trung miệt thị kỹ hơn.
2 Hồ Nam đă công khai viết và miệt thị Nguyễn Mạnh Côn là "nhà văn tố cộng" trên nhật báo Quyết Tiếncủa Hồ Văn Đồng.
3 Vũ Hạnh, bây giờ thật tội nghiệp. Bạn sẽ đọc loạt bài "Thân phận Vũ Hạnh và những người nằm vùng". Và bạn sẽ thấm thía nếu bạn đang nằm vùng cho cộng sản ở ngoại quốc.
CHƯƠNG 6.
Tôi được vợ con tiếp tế thực phẩm, thuốc men, tiền bạc vào mỗi thứ năm hàng tuần như tất cả mọi tù nhân khác. Tôi ở pḥng B, nhà tù sở Công An đă qua hai tuần lễ. Đầu tuần lễ thứ ba, người ta cho phép chúng tôi cắt tóc, cạo râu. May mắn, tôi gặp Nguyễn Văn Sao làm gị chả ở G̣ Vấp, cung cấp hàng cho toàn khu Chợ Cũ, Sàig̣n. Anh ta vượt biên từ Bắc vô Nam năm 1956, được các linh muc G̣ Vấp giúp đỡ và cưới vợ cho anh ta. Sau 30-4-75, Sao là Chủ tịch ủy ban nhân dân ấp, có súng lục và nhiều quyền hành. Anh đă đào nhiệm, theo ông Đinh Xuân Cầu và bị bắt cùng ông Đinh Xuân Cầu trên đường vào nhà Thái Ngũ lần thứ hai. Ngày Sao và Cầu bị bắt, tôi biết nhưng không biết nơi giam nhốt họ. Khi tôi thấy tên ông Cầu ghim trên miếng b́a đỏ, tôi cũng chỉ đoán ông nằm ở Sở Công An. Tôi để Sao gị vẽ bản đồ Phú Quốc bằng cái tông-đơ cùn nhay tóc trên đầu, sau gáy tôi mà nói chuyện riêng.
- Ông Cầu đâu?
- Pḥng A. Ông vững dạ, không ai khai ǵ về ông cả.
- Bảo đảm?
- 100 phần 100
- Nói với ông Cầu là ông ấy ngây thơ lắm, ông ấy bị thằng mục sự chó đẻ Trương Phiên giảng tin độc rồi. Nó nói phét, hoàn toàn nói phét.
Sau ngày Giáng Sinh năm 1975, tại nhà tôi, số 225 bis Công Lư Sàig̣n 3, có một cuộc họp tay tư. Đinh Xuân Cầu, Trương Phiên, bà Th. và tôi. Linh mục Trần Hữu Thanh, theo lời Trương Phiên (tôi chưa hề gặp gỡ linh mục Trần Hữu Thanh trước kia và sau này), cứ đ̣i mời vợ ông chủ báo quá cố V. S. Phan Mỹ Trúc tham gia nội các. Trương Phiên từ chối. Ông Phiên đă mời bà Th., tiến sĩ, tốt nghiệp tại Mỹ. Bà Th. đồng ư nhập cuộc. Lư do Trương Phiên chê bà Trúc v́ bà này có tiệm sách Giải Phóng ở Thị Nghè. Cuộc họp chớp nhoáng. Tôi được giao nhiệm vụ đi mời bà Khánh Trang, cựu bí thư của bà Ngô Đ́nh Nhu hay bà Nguyễn Văn T., chị của giáo sư Nguyễn Ngọc Huy. Nội các Đinh Xuân Cầu có sự tham gia của ông cựu Giám đốc VTX, thứ trưởng Bộ Thành Niên và Tuyên Truyền. Ghế Bộ trưởng c̣n để trống. Trương Phiên bảo mọi người tự ư chụp một kiểu ảnh, lấy chợ sách Lê Lợi làm phông, nhớ t́m quán bán lịch 1976 để ngoại quốc có chứng cớ cụ thế là nội các thành lập ngay Sàig̣n rồi mới lưu vong. Tôi đến nhà bà Khánh Trang, đường Hồng Thập Tự, Sàig̣n. Gặp một lô nón cối, giép râu, nói năng trỏ trẻ, không dám nói chuyện thật với bà Khánh Trang nữa. Lại ghé về đường Pasteur, vào kiếm bà Nguyễn Văn T.
- Chuyện đứng đắn hay chuyện phong thần hả, Duyên Anh?
- Chuyện đứng đắn.
- Duyên Anh có tham gia không?
- Có
- Làm ǵ?
- Báo.
Bà T. cáo lỗi v́ bận tiếp thân chủ của bác sĩ Nguyễn văn T.. Một cách tiễn khách khéo léo. Chuyện gom góp một số người có uy tín để chiến đấu chống cộng sản sau 30-4-75 đă trở thành chuyện … phong thần. Nghĩ mà buồn bă và xót xa cho thân phận trí thức. Và tội nghiệp ông Đinh Xuân Cầu. Người ta đă và đang vượt biên trốn khỏi Việt Nam bằng thuyền gỗ đó, có chi là phong thần? Tôi bỗng nổi máu – sự nổi máu biến tôi thành tên biệt kích cuối cùng ra khỏi tù – Trước hết tôi đi t́m Bùi Duy Tâm. Ông Khoa trưởng đại học Y Khoa Minh Đức của tôi đă bị nhúm vô trại cải tạo Long Giao 3 tháng. Như Nguyễn Tuấn Anh, Bùi Duy Tâm về sum họp gia đ́nh trước Giáng Sinh. Tôi nói với Tâm sự nhập cuộc của tôi. Anh không có ư kiến ǵ cả, chỉ vỗ vai tôi một cách thân t́nh:
- Ai dám chọi nhau với cộng sản lúc này đều can đảm hơn người. Chỉ lúc này mới chứng tỏ được rằng chống cộng sản để không ăn cái giải ǵ ngoài lư tưởng đích thực của ḿnh. Chức tước là thứ h́nh thức cần có ở một giai đoạn nào đó. Anh đừng câu nệ. Rồi ai cấm anh nhả nó ra. Tôi chưa biết cuộc phiêu lưu đưa anh về đầu, vào đâu, nhưng anh hăy yên tâm, c̣n ở Sàig̣n ngày nào, tôi lo sức khỏe cho chị và các cháu giùm anh.
Từ giă Bùi Duy Tâm, tôi tạt sang Nguyễn Tuấn Anh. Cũng nói với Tuấn Anh như nói với Tâm. Anh giữ tôi lại khá lâu. Cuối cùng, anh tiễn tôi về với câu dặn ḍ cần thiết:
- Duyên Anh thận trọng nhé, tôi nghe nói nhiều người bị bắt rồi đấy!
Đời tôi có nhiều lần ngông và lắm lần dại. Mười chín tuổi, tôi đă xách khăn gói tới nằm ở hành lang Ṭa Thị Chính Hà Nội, đợi người Pháp đến đón sang phi trường Gia Lâm, bay vào Sàig̣n, tứ cố vô thân. Hai mươi tuổi, tôi theo đảng Duy Dân lên Ban mê Thutc, lập chiến khu chống Mỹ, Diệm, Pháp, Bảo Đại và cộng sản. Và cả Vatican nữa! Tôi học tập Tru trị lụccủa Lư Đông A, ngâm thơ chính khí Lư Đông A, nghiên cứu tư tưởng chính trị, kinh tế, quân sự, xă hội Lư Đông A. Rồi tôi tẩu hỏa nhập ma biến thành một ông nhóc quốc gia cực đoan rẻ tiền và lạc hậu. Rẻ tiền và lạc hậu v́ không ai hiểu nổi tâm hồn Lư Đông A. Đàn anh của tôi cũng bị tẩu hỏa nhập ma. Khi tôi thấy có những bốn hệ phái Duy Dân ở Sàig̣n, tôi cảm thấy ḿnh bị lừa gạt niềm tin. Và tôi đă diễn tả trong Ảo vọng tuổi trẻ. Nhưng tôi nhờ Duy Dân mà biết Ḥa Hảo, vào núi sống với Bảy Đởm, làm Cao Ba Quát cho giặc cỏ Lê Duy Mật một thời gian. Hai mươi nhăm tuổi, nhờ vài cái truyện ngắn, tôi được miễn bằng cử nhân, với sự tiến dẫn của ông Nguyễn Bích Liên, người ta nhận tôi làm Biên tập viên và người ta đẩy tôi lên hàng chủ bút! Hai mươi tám tuổi, tôi chửi nhau với Tổng giám đốc Nguyễn Ngọc Tú, bỏ nghề công chức ra làm báo. Bắt đầu làm báo là tôi viết bài quan trọng cho trang nhất. Từ đó là ngông nghênh và ngông cuồng. V́ từ đó tôi biết rơ trí thức khoa bảng và các thần tượng chính trị, thần tượng văn học nghệ thuật. Ba mươi lăm tuổi, tôi nhận ra tôi ngông nghênh láo lếu. Tôi bắt đầu làm lại bằng Tuổi Ngọc. Tôi cố nhịn nhục cuộc đời để dứt bỏ cái ngông nghênh ngu dại của ḿnh. Bốn mươi tuổi, đúng cuối năm 1975, tôi lại ngông. Lần này không biết định nghĩa chữ ngông ra sao v́ lần này tôi bị tước đoạt hết, kể cả quyền con người. Tôi nhận lời làm Bộ trưởng Thanh Niên và Tuyên Truyền cho nội các Đinh Xuân Cầu.
Ông Cầu không phải người đầu tiên mời tôi tham gia chiến đấu. Trước ông ta, khoảng tháng 8-1975, một người gọi dây nói cho tôi (bấy giờ, điện thoại nhà tôi chưa bi cắt) bảo rằng có người bạn cũ, đồng hương, muốn gặp tôi. Câu chuyện trong điện thoại:
- Tùy anh lựa chọn địa điểm và giờ giấc.
- Anh phải cho tôi biết tên người muốn gặp tôi.
- Để anh ngạc nhiên. Anh yên tâm, hoàn toàn thiện ư.
- C̣n anh?
- Tôi hay đánh phé với anh ở nhà Trần Dạ Từ. Mấy năm trước, tôi là chánh sự vụ sở chương tŕnh của Đài Sàig̣n.
- Chiều mai, nhà hàng Kim Hoa, 5 giờ.
- Anh đến một ḿnh nhé!
- Tôi đă không đến một ḿnh. Đặng Xuân Côn đến với tôi. Côn đến nhà hàng Kim Hoa, đường Lê Lợi, từ 4 giờ 30. Tôi dễ dàng nhận diện người bạn tây-đầm-bồi-x́. Họ đợi tôi ở chiếc bàn góc pḥng. Người bạn cũ, đồng hương của tôi rất … xa lạ với tôi. Chúng tôi chưa hề quen nhau, gặp nhau. Anh ta tự giới thiệu.
- Tôi là em vợ của Đào Quang Huy, dân Thái B́nh.
Ông Đào Quang Huy, tiến sĩ luật khoa, luật sư Ṭa Thượng Thẩm Sàig̣n, thầy cũ của tôi, người bị tôi tặng hỗn danh Huy Cà Chua v́ cái mũi to và lúc nào cũng đỏ. Tôi không thích ông Huy từ ngày ông ta làm cố vấn cho Bộ trưởng Thông Tin Linh Quang Viên và ra ứng cử dân biểu đứng dưới tên Trần Thế Minh “tâu tắng”.
- Anh gặp tôi có chuyện ǵ?
- Việc chung. Nhưng anh mời anh Côn sang dùng chung bữa với chúng ta.
- Xin lỗi, tôi đề pḥng.
Đặng Xuân Côn không biết người biết rơ ḿnh. Chúng tôi đi vào chuyện trước khi ăn uống. Tôi học tập Vơ Ṭng đối xử với Thi Ân.
- Tôi ở rừng về Sàig̣n mua thuốc. Tôi trốn tŕnh diện. Chúng tôi muốn mời anh nhập cuộc chơi mới.
- “Chúng tôi”?
- Đàn anh và thầy của tôi, các ông đại tá. Họ đă họp, đă chọn lựa và, cuối cùng, quyết định chọn anh v́ ảnh hưởng sâu rộng của anh đối với tuổi trẻ. Tôi được chỉ định về Sàig̣n mời anh, nhờ tôi là dân Thái B́nh, em vợ anh Đào Quang Huy và chơi thân với anh Chánh sở. 1
- Tại sao chỉ mời tôi?
- Muốn các anh không cộng tác với địch.
- Phần đông nhà văn của chúng ta nghèo, anh biết chứ?
- Các ông ấy sẽ lo vấn đề mưu sinh, sẽ có tiền trao tận tay từng anh em.
- Đó là vấn đề tiên quyết. C̣n tôi, tôi vào rừng?
- Anh hoạt động ở ngay Sàig̣n, khi lâm nguy mới rút vào rừng.
- Cái thân tôi kể như tàn tạ rồi, chẳng sợ ai gài bẫy ḿnh nữa. Cộng sản muốn bắt tôi lúc nào là bắt nên tôi không nghi ngờ ǵ anh cả. Có điều, muốn tôi nhập cuộc, phải đưa vợ con tôi ra khỏi Việt Nam. Khi tôi biết vợ con tôi an toàn ở ngoại quốc, các anh bảo tôi làm ǵ tôi cũng làm.
- Anh cam kết?
- Phải, tôi cam kết.
- Tôi sẽ về cho các ông ấy biết điều kiện của anh và sẽ gặp anh tại nhà anh. Tôi sẽ lái chiếc Cortina số ED, đậu bên kia đường. Thời gian chờ đợi, cần liên lạc ǵ, anh liền lạc với anh Chánh sở. Anh ấy bán xăng lẻ dưới gốc cây đường Trần Quư Cáp, lưu động dọc đường nầy. Đó là một trong những địa điểm của chúng tôi.
- Tôi nhớ.
- Anh Duyên Anh, chẳng cần dấu diếm anh làm ǵ, nếu hôm nay anh không nhận lời mới của chúng tôi, chúng tôi sẽ bắt anh đưa vào rừng.
Tôi giật ḿnh. Rồi nh́n chung quanh. Có đến năm người nh́n tôi, cười thân mật.
- Sự hợp lư của anh là điều kiện anh nêu ra. Ta cứ coi đây là buổi sơ ngộ.
Ngày hôm sau, tôi đảo dọc đường Trần Quư Cáp t́m người bán x́-phé. Anh ta cho tôi biết em vợ Đào Quang Huy là sĩ quan t́nh báo và những người có mặt hôm qua đều là biệt kích. Người anh em đă tin tôi, tôi đặt hết niềm tin vào họ. Hai tuần sau, vào một buổi sáng trời mưa, người anh em bấm chuông cổng nhà tôi. Tôi nh́n sang bên kia đường có chiếc Cortina ED đậu. Người anh em che ô đến, dáng điệu b́nh thản. Tôi biết, bên ngoài c̣n nhiều anh em khác.
- Các ông ấy đồng ư. Anh cho chị và các cháu chuẩn bị sẵn sàng. Như là đi du lịch, thật giản dị. Sẽ có một em gái trạc 16 tuổi, mặc quần áo hướng đạo đến báo tin và hẹn giờ giấc, địa điểm. Chị và các cháu sẽ đi bằng thuyền nên anh phải lo thuốc chống say sóng. Chuyến này, chị và các cháu đi với một nhân vật quan trọng của chúng tôi. Nếu lỡ, chuyến sau, chị đi với những người vượt biên. Sau khi chị và các cháu an toàn ở Mỹ, chúng tôi sẽ thảo luận kế hoạch đối kháng kẻ thù. Anh cần hỏi ǵ thêm?
- Nhà tôi được mang theo tiền bạc chứ?
- Được. Theo tôi, vàng bạc, hột xoàn nên để lại. Đi tay không là an toàn nhất.
- Tôi sẽ nghe lời anh.
- Tôi về, ngồi lâu không tiện v́ anh có thể bị chúng nó theo dơi.
Người anh em thật chí t́nh. Ba hôm sau, buổi chiều, một em bé gái, mặc quần áo hướng đạo, đến bấm chuông. Vợ tôi đang lên cơn sốt nặng lúc đó. Tôi dẫn em bé vào pḥng. Em bé chứng kiến vợ tôi đang vật vă trên giường. Tôi nhờ em nói giùm là chuyến nầy vợ con tôi không thể đi. Em bé trở lại buổi tối, bảo tôi yên tâm đợi chuyến sau và phải đợi lâu. Măi đến khi ông Đinh Xuân Cầu t́m tôi, em bé gái vẫn không trở lại trong thao thức chờ đợi của tôi. Tôi đă mất một cơ hội. Chẳng phải tại tôi. Định mệnh đă an bài như thế, đă an bài nỗi thống khổ mà vợ con tôi cam đành chịu đựng cùng với tôi gần trọn một thập niên. Người anh em tuyệt tích. Tuyệt tích luôn người bạn x́-phé bên đường Trần Quư Cáp. Tạm biệt anh em, chúng ta sẽ gặp lại h́nh ảnh kỷ niệm tuyệt vời ở pḥng 6 khu C1, đề lao Gia Định với Thanh Thương Hoàng Nguyễn Thanh Chiểu, chủ tịch Nghiệp Đoàn Báo Chí Việt Nam.
Ông Đinh Xuân Cầu mừng rỡ khi tôi quyết định dấn thân. Tôi muốn giúp ông ta, đi mời nhiều nhân sĩ, trí thức nhưng tất cả đều cho chuyện lập nội các, họp báo quốc tế rồi lưu vong là chuyện phong thần. Miếng đỉnh chung không nh́n thấy, chỉ nh́n thấy con đường dẫn vào nhà tù, vào sự chết thảm, chết vô danh, chết không một nấm mồ; danh vọng không nh́n thấy chỉ nhận thấy cái án tích phản động tập trung cải tạo, sự mỉa mai của bọn thiếu can đảm nhưng đầy ác ư, sự phiền trách của vợ con, nên cái hợp thời và khôn ngoan nhất là t́m cách vượt biên hay ngồi yên hưởng nốt của cải c̣n lại. Tôi không muốn nhận tôi là người can đảm. Tôi không thích danh vọng chính trị v́ tất cả danh vọng của Bộ trưởng, Thủ tướng, Tổng thống Việt Nam không lừng lẫy và vĩnh cửu bằng danh vọng của một nhà văn nổi tiếng. Tôi đă nổi tiếng, ở Việt Nam, chẳng thèm nhờ chức tước Bộ trưởng mà nổi tiếng. Nhận làm Bộ trưởng, lúc này, không ngu th́ ngông. Tôi ngông. Thế thôi. Và tôi nghĩ tôi đủ khả năng làm đến nơi đến chốn nhiệm vụ người ta giao phó cho tôi. Điều oái oăm trong số phận của tôi là, người ta chỉ giao phó nhiệm vụ cho tôi, tin tưởng tài năng của tôi vào thời gian bóng xế, vào không gian quạnh hiu của nền chống cộng, vào thời buổi chẳng ai c̣n một đồng bạc nào cho nhau, chẳng lạc quyên ở đâu nửa cắc để uống nước mía mà làm … Bộ trưởng!
- Ông Cầu, khi ra ngoại quốc, ông t́m người khác thay thế tôi nhé!
- Ông phải làm việc tới khi thành công.
- Tôi không biết làm chính trị. Tôi nói trước kẻo ông sẽ trách tôi, sang nước ngoài, tôi làm cu li mưu sinh. Bấy giờ, mọi việc dễ dàng, ông kiếm Bộ trưởng không khó. Tôi nhắc lại: Tôi chỉ tin ông, không tin Trương Phiên. Và tôi cũng không tin Trương Phiên đem vợ con tôi ra khỏi Việt Nam.
- Thế tại sao ông nhận lời?
- V́ ông tin tấm ḷng trong sách của tôi, tin tài năng của tôi. Cũng v́ tôi tuyệt vọng, tôi muốn t́m từ trong nỗi tuyệt vọng một niềm hy vọng mới. Tôi đă là con số zéro, tự làm thành con số 9. Hôm nay, tôi lại trở về con số zéro. Tôi không tiếc rẻ sự mất mát. Sự khó khăn của tôi hiện tại chỉ là trách nhiệm của tôi đối với vợ con tôi. Nếu tôi độc thân hay nếu vợ con tôi đă di tản, tôi chấp hết.
- Tôi xin được phép chia xẻ một phần trách nhiệm với ông.
- Cám ơn ông. Tôi sẽ chọn lựa một người làm việc chung với tôi.
- Ông toàn quyền.
Tôi rủ Mai Thảo lên Kim Hoa ăn sáng, nói cho anh ta biết tôi đă tham gia một tổ chức chống cộng sản. Tôi cũng tŕnh bày cái nội các lưu vong và mục đích của nó. Tôi mời Mai Thảo vào cuộc chơi. Anh ta bằng ḷng. Rất khiêm tốn, tôi nói:
- Tôi biết ông không câu nệ chức này, chức nọ. Hăy coi tôi làm chủ nhiệm và ông làm chủ bút hoặc ông làm phụ tá.
Mai Thảo cười:
- Xong rồi.
- Ông v́ vợ con tôi mà đừng nói chuyện này với ai.
- Tôi hứa.
Mai Thảo hứa và Mai Thảo nuốt lời hứa. Anh ta đem chuyện chống cộng sản cô đơn và lăng mạn của tôi (và của anh nữa v́ anh ta đă nhận lời) kể vung vít. Chắc chắn, với sự mỉa mai của anh ta và với những nụ cười khinh mạn của những người nghe anh ta kể. Ít nhất đă 3 người nghe Mai Thảo kế. Doăn Quốc Sĩ, khi nằm chung đề lao số 3 khu C1 đề lao Gia Định, đă thuật lại với tôi. Hoàng Hải Thủy, khi tôi trở về cuối năm 1981, đă thuật lại với tôi và trách móc: “Tại sao mày rủ thằng Mai Thảo mà không rủ tao?” Bà Nguyễn Đ́nh Vượng tâm sự với vợ tôi rằng: “Ông Mai Thảo dặn tôi đừng tin Duyên Anh”, cứ làm như thể tôi sẽ … quyên vàng của bà ta để kháng chiến! Mai Thảo không hề biết chính tôi phải ủng hộ tổ chức của tôi một lạng vàng. Và trong cái lạng vàng chia cắt ra mua xăng nhớt, có mấy chục dúi vào tay Mai Thảo ở nhà hàng Kim Hoa. Nhớ kỹ đi, Mai Thảo. Nhớ thêm có một lần tôi chở Mai Thảo bằng chiếc R-8 xuống làng Báo Chí kiếm Nguyễn Đ́nh Toàn, ăn nhậu ở nhà Toàn, kéo nhau lên Phan Đ́nh Phùng, hút thuốc phiện trên Quang Minh Đỉnh. Lần đó, Mai Thảo khuyến cáo tôi: “Đừng nói ǵ với Nguyễn Đ́nh Toàn, miệng nó hở lắm”. Trong số nhà văn Việt Nam, tôi có nhiều kỷ niệm với Mai Thảo. Tôi không hề dính dáng tới Sáng Tạo hay Nghệ Thuật của anh ta. Tôi chơi với Mai Thảo khi tôi đă có Hoa Thiên Lư, Thằng Vũ, Mây Mùa Thu. Kỷ niệm khởi sự, Mai Thảo không biết, không muốn biết. Lúc ấy, anh ta nằm ở Grall để … tị nạn t́nh yêu sau khi bị Lê Quỳnh sửa một trận kỹ lưỡng, rạch trán Mai Thảo v́ Mai Thảo dan díu với Thái Thanh. Năm giờ sáng, Anh Ngọc ṃ lên toà soạn nhật báo Sống, yêu cầu chúng tôi loại bỏ cái tin “từ thành đến tỉnh”, thứ tin xe cán, chó chết, “Mai Thảo bị đánh ghen”, nằn ń chúng tôi và xin các báo bạn đừng đăng tin này, đừng tạo ra x́-căng-đan ầm ỹ. Chúng tôi đă “bao kín”. Tôi quen và thân Mai Thảo từ đó. Được nghe một chuyện t́nh lớn của anh ta, được nghe tâm sự ủ ê của lăng tử độc thân, tôi mến Mai Thảo. Anh ta trầm lặng, anh ta đứng đắn. Nhưng, cuối cùng, anh ta đă dẫm lên ḷng quư mến của tôi dành riêng cho anh ta. Có lẽ, anh ta tưởng tài năng của anh ta quần chúng thiên hạ, bất khả xâm phạm chăng? Có lẽ, anh ta tưởng tôi sẽ chết rủ trong ngục tù, chẳng c̣n dịp gặp anh ta nữa chăng? Tôi đă hiện diện. Tôi c̣n sung sức. Mai Thảo th́ tàn tạ, cằn cỗi rồi. Tôi không hề có ư “tính sổ” với anh. Chỉ nhắc nhở anh một sai lầm đi ra ngoài cái thiên chức của một nhà văn tự nhận ḿnh là “chef de file” khi anh rỉ tai với Nguyễn Tuấn Anh: “Duyên Anh bậy lắm, trong tù, nửa đêm nó bảo anh em đun nước pha cà phê uống, rồi nó uống một ḿnh!” Làm ǵ có chuyện ấy, làm như có chuyện xích lô chạy ở Pleiku như anh viết trong tiểu thuyết của anh. Anh chưa có một ngày trong tù cộng sản nên anh không biết rằng, ngay cả cả phê cũng bị cấm đem vào nhà tù nói chi lửa bếp. Ở đề lao Gia Định, đến tháng 8-1976, cà phê và trà bị cấm tiếp tế. Trước đó, cà phê được phép và chỉ pha bằng nước nóng của trại phát buổi sáng và buổi trưa. Tù nhân nào hâm đồ, đun nước, bằng bao túi ni lông trong xà lim, bị phát hiện, sẽ bị c̣ng chân nhốt ở cachot, sẽ bị cấm viết thư, nhận thư và thăm nuôi. Ở Chí Ḥa, kỷ luật khe khắt hơn. Bị gọi ra đánh sưng mày mặt. Ở các trại tập trung, nếu lén lút gởi mua được cà phê, tù nhân pha ngoài băi lao động hoặc chủ nhật tự do nấu nướng trong bếp của trại. Tôi thấy Thế Phong xếp anh vào loại nhà văn viễn mơ không sai. Anh ham ngồi xích lô, nên anh cho nhân vật của anh ngồi xích lô trên đường dốc Pleiku. Anh ghét tôi, ghét kẻ luôn luôn yêu mến anh, ghét kẻ thường xuyên thù tạc anh champagne và vin, ghét kẻ luôn luôn bênh vực anh, ghét kẻ luôn luôn dùng uy thế của ḿnh với các nhà xuất bản để bán tác phẩm dùm anh khi anh đă hoàng hôn xế bóng và anh cho tôi “pha cà phê trong ngục thất nửa đêm” và nhiều chuyện bịa đặt nham nhở khác. Anh Mai Thảo, với anh th́ tôi chỉ cần nói sự thật. Và anh đừng quên không phải là tôi không có tài tưởng tượng, thêu dệt.
Đầu tháng giêng năm 1976, ông Đinh Xuân Cầu phát một tín hiệu mới: Một nửa nội các ra đi, một nửa ở lại hoạt động ngay tại Sàig̣n. Tôi đến căn nhà của người thợ may, anh ruột của Trần Văn Lợi, khu chợ An Đông, nằm trên gác cùng với ông Cầu. Bây giờ, tổ chức có thêm Đặng Xuân Côn, đặt địa điểm liên lạc với Trương Phiên tại trụ sở Mai Hà công ty, đường Lê Lợi. Sáng 2-1-76, Đặng Xuân Côn tới An Đông để tiễn chân tôi. Buổi trưa, Trương Phiên xuất hiện. Ông ta nói t́nh h́nh bất ổn trong chiến khu. Nguyễn Cao Kỳ đă về nước, khống chế lực lượng của Bùi Thế Lân và bắt giam Lân. Kỳ muốn nắm nội các! Trương Phiên phàn nàn linh mục Trần Hữu Thanh không dứt khoát đi hay ở. Chuyến đi phải hoăn. Tôi ngỡ ngàng một chút và ngờ vực nhiều chút. Khởi sự, nội các họp báo quốc tế, cầm chân các thông tin viên bốn tiếng, rút vào bưng, xuất ngoại. Rồi một nửa nội các ra đi không kèn không trống. Rồi t́nh h́nh chiến khu bất ổn. Và, sau hết, Trương Phiên bảo tôi:
- Anh đừng về nhà nữa. Công an của pḥng chính trị bảo vệ đă bao vây nhà anh.
Trương Phiện dặn ḍ chúng tôi cách khai báo, nếu rủi ro bị bắt. Phiên quả quyết người của tổ chức nằm ở hàng ngũ công an chấp pháp Sở Công An, không sợ hăi ǵ cả, anh em sẽ giải thoát. Tôi thực sự lưu vong ở … Sàig̣n. Người ta t́m một căn nhà ở Tăng Bạt Hổ, đưa ông Cầu và tôi đến tá túc. Chủ nhà là một kỹ sư nông nghiệp hồi hưu, người miền Nam. Ông cụ biết mưu đồ của chúng tôi và tỏ ra quư mến chúng tôi. Cụ bà càng tha thiết, quyến luyến. Các cụ có 2 người con trai, một du học bên Pháp, ở lại, lấy vợ Pháp; một phi công trực thăng, đă hy sinh tại mặt trận Pleiku. Trần văn Lợi giới thiệu tôi đến đây. Ba người con gái của cụ, một cô là hotesse de l’air đường bay quốc ngoại, đă lấy chồng; hai cô đang c̣n là sinh viên và là độc giả của tôi. Rất lăng mạng, dù trong nghịch cảnh, hai cô mường tượng nhân vật Dũng cách mạng của Nhất Linh là tôi. Và tôi, tôi cũng thấy ở một cô, dáng dấp của Loan. Nếu sự “bôn ba" của chúng tôi chỉ là một tṛ chơi của gián điệp Mỹ Trương Phiên th́ đau đớn quá. Tṛ chơi này đă xấc xược bước lên niềm tin của nhiều người bằng gót giày thô bỉ của nó. Tôi đă nghĩ, sau này, nếu tôi c̣n sống và được viết không gây nguy hai chi đến gia đ́nh ân nhân của tôi, căn nhà số chẵn đường Tăng Bạt Hổ phải là một truyện dài t́nh nghĩa. Nó phải được ghi rơ số nhà cùng tên tuổi thật của những người cư ngụ trong đó.
Trương Phiên lại đến Tăng Bạt Hổ. Ông ta đưa cho tôi chút tiền. Khi Trương Phiên về, tôi và Đinh Xuân Cầu thảo luận trong nỗi bực tức của tôi.
- Tôi không tin những ǵ Trương Phiên nói.
- Tôi tin.
- Tôi cũng không tin nó vừa đi Mỹ về.
- Tôi tin.
- Ông tin là quyền của ông, tôi muốn t́m hiểu sự thật với chứng cớ cụ thể.
- Tôi có chúng cớ cụ thể.
- Hai tuần nữa, không rời khỏi Việt Nam, tôi về nhà tôi. Tôi không muốn bị bịp.
Tôi bàn với Đinh Xuân Cầu cái kế hạ sách của tôi bắt trói Trương Phiên lại, sai Sao Gị tra tấn y, Trương Phiên sẽ phải khai sự thật. Ông Cầu cười. Tôi cười. Chúng tôi cười rũ rượi, cười ngây ngất. Đinh Xuân Cầu, rốt cuộc, chỉ là một nghệ sĩ, ngây thơ và mơ mộng. Ông ta đă vẽ ra cảnh đất nước toàn thiện, toàn mỹ khi quyền bính về tay người quốc gia chân chính.
- Nếu Trương Phiên bị bắt, tôi bảo đảm, chỉ vài tháng sau nó được tự do.
- Tại sao?
- V́ nó là gián điệp.
- C̣n ông?
- Tôi chết mục trong tù.
- C̣n tôi?
- Thôi, đừng nói chuyện này nữa, ông Duyên Anh.
Ông Cầu rời Tăng Bạt Hổ đi đâu, tôi không biết. Tôi ở lại đây một tuần lễ. Khi t́nh yêu của tôi với cô con gái út của ông cựu kỹ sư vừa chớm nở th́ Sao Gị chở tôi đến căn nhà của ông trùm xóm đạo, đường Tô Hiến Thành, Ḥa Hưng. Người ta đă tổ chức cầu nguyện cho chúng tôi. Người ta đă cung phụng cho chúng tôi những ǵ người ta có. Người ta tin tưởng chúng tôi. Chắc chắn, tôi phải t́m cách giết Trương Phiên, nếu tṛ chơi của nó làm mất niềm tin của nhiều người. Ông Cầu, Sao Gị và tôi tá túc tại Tô Hiến Thành hai ngày. Chúng tôi di chuyển xuống ngă tư Bảy Hiền. Các chức sắc Xóm Mới thay phiên nhau đến thăm chúng tôi. Tôi áp lực với ông Cầu phải bắt Trương Phiên nói sự thật. Ông Cầu đi gặp Trương Phiên.
- Tôi đem các con tôi ra thề với ông rằng, chính mắt tôi, đă coi những dias mà Trương Phiên chụp đứng cạnh Lư Quang Diệu. Trương Phiên nói, để chứng minh sự thật, y sẽ đưa Ngô Quang Trưởng về Sàig̣n gặp chúng ta.
- Tôi vẫn chưa tin.
- V́ ông tỏ vẻ không tin nên Trương Phiên có ư đề pḥng ông.
Tôi nổi giận:
- Nó đề pḥng tôi, tôi sợ ǵ nó!
Ông Cầu trấn an:
- Ông đừng hiểu đề pḥng theo nghĩa xấu. Ngày mai, tôi hẹn Trương Phiên ở nhà em tôi, Đinh Xuân Thọ, đường Nguyễn Hoàng.
Chúng tôi đợi Trương Phiên. Ông ta đă tới. Trương Phiên trả lại tôi một lạng vàng. (Tổ chức mượn tôi 2 lạng). Ông ta đưa tôi coi một tờ báo bí mật in roneo của Phục Quốc. Rồi ông ta nói:
- Nếu các ông nóng ḷng ra đi, tổ chức sẽ chỉ lo các ông tới Thái Lan thôi. Tương lai chính trị của các ông sẽ mất mát nhiều, v́ các ông khó trở về Việt Nam.
Tôi nói:
- Tôi không cần tương lai chính trị, không cần ra đi. Tôi chỉ cần biết ông kéo dài tṛ chơi này bao lâu và tṛ chơi của ông nhằm mục đích ǵ?
Trương Phiên nghiêm nghị:
- Trước hết, tôi không phải là cộng sản. Thế th́ hành động của chúng ta không phải là tṛ chơi.
Tôi đập bàn:
- Vậy các ông hành động đi, tôi bỏ cuộc.
Tôi về nhà tôi. Tôi không thấy một dấu hiệu nào của sự bao vây, theo rơi tôi. Sao Gị vẫn liên lạc tôi qua Đặng Xuân Côn. Tôi biết ông Cầu đă gặp Thái Ngũ ở Chợ Lớn và đă nhận được tài trợ của Thái Ngũ. Ông Cầu hẹn tôi ở Bảy Hiền. Tôi giới thiệu Hoàng Ngoc Thân với ông Cầu. Ông ta cho chúng tôi hay mọi diễn tiến tốt đẹp. Cuối tháng 1-1976, ông Cầu và Sao Gị bị bắt trên đường vào nhà Thái Ngũ. Chính Trương Phiên lên Nam Hà công ty báo tin này cho Đặng Xuân Côn. Trương Phiên hẹn gặp tôi ở nhà Đặng Xuân Côn. Ông ta đă thất hẹn. Sau Đinh Xuân Cầu, linh mục Trần Hữu Thanh bị bắt. Rồi Trần Thiện Ngọ, Hà Tường Cát … Tôi bắt đầu lo lắng. Ăn tết xong, tôi vẫn chưa bị bắt. Đặng Xuân Côn thường xuyên liên lạc với Trương Phiên. Ông ta nói với tôi rằng không muốn gặp tôi v́ tôi nóng tính. Côn có vẻ tin Trương Phiên, ít nhất, tin rằng người của tổ chức nằm ở Sở Công An, do đó, tôi không bị bắt. Tôi cứ thắc mắc tại sao Trương Phiên, kẻ chủ chốt, vẫn khơi khơi ngoài đời?
Nguyễn Văn Sao, từ Sao Gị, chuyển lời của tôi cho ông Đinh Xuân Cầu khi anh ta về pḥng. Buổi chiều, anh ta ra hành nghề hớt tóc tù, Sao xin phép cán bộ tặng tôi khúc bánh ḿ chả quế. Tôi hiểu ư, moi ổ bánh ḿ, lôi mẫu thư của Cầu: “Ông bi quan quá, mục sư vẫn là mục sư. Tôi tin.” Tôi không tin mà yên tâm ông Cầu đă quên tôi trong “tự khai”. Ba Trung cũng chẳng đề cập ǵ đến “Nội các Đinh Xuân Cầu” khi mạn đàm với tôi. Nó không gọi tôi ra viết tự khai nữa. Bản tự khai của tôi chưa hết quá tŕnh từ 10 tuổi đến khi tôi di cư vào Sàig̣n. Ba Trung bỏ rơi tôi. Nó gọi Đằng Giao. Nó gọi Nguyễn Viết Khánh. Nó gọi Thanh Thương Hoàng. Thời gian này, pḥng B tiếp nhận một nhân vật của sách vở Sàig̣n: Ông Nguyễn Văn Trường, chủ nhân nhà sách Khai Trí, chủ nhiệm tuần báo Thiếu Nhi. Ông Trường vào với tin sốt dẻo: Các giám đốc của các nhà phát hành Nam Cường, Đồng Nai, Việt Nam đă bị bắt hết. Nguyễn Hữu Hiệu phát biểu một câu chính xác: “Ở chế độ mới, những ai dính líu vào chữ nghĩa mà không bị bắt là một điều ô nhục!” Rất nhiều kẻ không những đă không bị bắt mà c̣n rạch miệng theo thời kết án những người bị bắt. Thí dụ tên Hồ Thành Đức, chồng của Bé Kư, đă đăng đàn nhục mạ vợ chồng Trần Dạ Từ. Thí dụ con gái tên cộng sản nằm vùng, đă đứng trong pḥng triển lăm tội ác Mỹ Ngụy, nh́n sách của Nhă Ca tŕnh bầy mà cười sung sướng. Vân vân … Tôi ái ngại nhất trường hợp Đằng Giao. Cả đời cậu Trần Duy Cát chưa hề vẽ một bức tranh chống cộng sản. Đằng Giao bị bắt chỉ v́ là con rể của Chu Tử. Trước 30-4-75, Chu Tử đă yếu lắm rồi, sắp chết rồi. Tay Chu Tử run. Môi Chu Tử thường xuyên mấp máy. Chu Tử theo đứa con trai đầu ḷng xuống tàu. Việt cộng bắn tàu. Tất cả sống nhăn hoặc bị thương, trừ Chu Tử bị chết và bị quăng xác giữa biển khơi. Đằng Giao, Chu Thị Thủy ở lại, biến 104 Công Lư thành quán cà phê, bún chả, bánh ḿ… Bạn bè tá túc 104 Công Lư có Ninh Chữ be be chửi cộng sản, có Nguyễn Hữu Đống, tự Đống hói, giép râu túi vải thời thượng khó hiểu. Anh em văn nghệ tới Đằng Giao ăn uống giúp đỡ bạn đều bị ghi tên vào số đen. Ai ghi? Đằng Giao biết và Đằng Giao chẳng thể tuyết hận được v́ kẻ ấy đang có mặt ở Paris, cũng sinh hoạt hội đoàn sôi nổi! Người ta bắt Đằng Giao, bắt vợ Đằng Giao, bắt con mới sinh ra được 3 ngày của Đằng Giao v́ 104 Công Lư là nơi tụ tập phản động. Không, v́ không bắt nổi Chu Tử, cộng sản giận cá chém thớt. Và đó là đạo đức cách mạng, là khoan hồng chủ nghĩa, là phẩm cách cộng sản! Người ta c̣n nói thêm, đó là cái “bách chiến bách thắng”, cái “ưu việt” của chủ nghĩa", cái nôi của loài người. Cộng sản là những người trả thù vặt vănh, là những người nuôi thù hận cả ngh́n đời. Hăy nghe một bài hát của họ:
Ta là người nông dân
Mặc áo lính
Chiến đấu v́ giai cấp bị áp bức từ bốn ngh́n năm…
Từ bốn ngh́n năm cũ, con người đă là đối tượng thù hận của cộng sản. Tất cả đều là kẻ thù của cộng sản khi họ đến. Phải đợi 100 năm sau, khi cộng sản “trồng người” thành công cụ bịt tai, che mắt và chỉ biết tiến lên tuyến đầu mà chết thảm, bấy giờ, họ mới hết nội thù. Nhưng vẫn c̣n ngoại thù.
…Sống tập đoàn cùng thế giới công khai
Và kiến thiết xă hội ngày mai
Lúc đế quốc đang sắp tan ră dần.
Ta tiền phong tiến tới
Sức chiến đấu đi xuống miền Đông Nam
Lúc đế quốc đă tàn …
Bạn ơi, lúc đế quốc tàn là đời bạn cũng tàn, là con cháu bạn phải hứng đau khổ giùm bạn. Lúc ấy là da đen, da đỏ biến thành công cụ của thù hận trừng phạt da trắng. Và người cộng sản th́ làm linh mục, mục sư, giảng phúc ấm về đạo đức, khoan hồng, phẩm cách, ưu việt, hạnh phúc, tự do, dân chủ, ḥa hợp… Đừng nghĩ rằng nước Mỹ không thể bị thôn tính bởi cộng sản. Vũ khí tiêu diệt toàn bộ nước Mỹ của cộng sản là ḷng ích kỷ, sự trịch thượng và tinh thần thân cộng làm dáng tiến bộ của người Mỹ. Cộng sản luôn luôn tự hào ḿnh giỏi sáng tạo nỗi khổ. Họ sẽ có dịp sáng tạo nỗi khổ trên khắp nước Mỹ. Một trong những nỗi khổ mà người Mỹ ớn hơn bị mọi da đỏ lột da đầu là xuống hầm phân cải tạo, dùng tay bốc cứt, với hàng tỉ con ṛi bỏ lên thân thể, chui vào lỗ mũi, lỗ tai. Wait and see, American!
Cuối tuần lễ thứ ba xảy ra một chuyện toát mồ hôi lạnh. Vào lúc 11 giờ đêm, chúng tôi đang nằm yên, bỗng nghe tiếng ch́a khóa tra vào ổ. Người cai ngục đă chứng tỏ một nghệ thuật siêu đẳng về sự gây ra tiếng động hăm doạ chết chóc. Chúng tôi vụt ngồi dậy. Cai ngục kéo cánh của sắt thật chậm chạp, cố t́nh tạo âm thanh “két két” nổi da gà. Hắn vào pḥng, cầm tờ giấy, soi dưới ánh đèn vàng:
- Năm người có tên sau đây chuẩn bị đồ cá nhân. Khẩn trương!
Chúng tôi hồi hộp. Tim đập th́nh thịch. Khoảnh khắc sợ hăi đó, mỗi người trong chúng tôi đều chỉ nghĩ tới sự bất hạnh khốn cùng. Có thể chúng tôi bị bắn. Có thể chúng tôi bị thủ tiêu. Có thể chúng tôi bị lưu đày. Ai là năm người? Ai cũng mong đừng là ḿnh, dám là ḿnh. Cảm giác này không bao giờ có ở những anh bên ngoài nhà tù giải thích về ḷng can đảm và phán xét sự khiếp nhược. Những anh ưa giải thích ḷng can đảm trong b́nh yên sẽ xón đái, vải cứt ra quần ngay, sẽ ngất xỉu khi nghe gọi tên ḿnh. Không chừng, quưu quá, mấy anh phán xét rẻ tiền sẽ móc lỗ đít, đưa lên ngửi, rồi nếm và hy vọng đó là phép lạ cứu ḿnh! May quá, chúng tôi không có ai xón đái, tuy rất sợ hăi.
- Nghe tôi đọc tên, đáp có, xách hành lư ra khỏi pḥng ngay.
Cai ngục hắng giọng:
- Hoàng Anh Tuấn!
- Có.
Hoàng Anh Tuấn chụp vội cái điều cày và bước ra hành lang.
- Trần Duy Cát!
- Có.
- Nguyễn Hải Chí!
- Có
Cửa pḥng khép lại, khóa kỹ. Những người lọt sổ thở phào. Một tiếng đồng hồ sau, khi mồ hôi lạnh của tôi vừa kịp khô th́ ch́a khóa lại tra vào ổ rất điệu nghệ.
- Ba người có tên sau đây …
Rồi tiếp tục. Đến 4 giờ sáng. Cuối cùng, pḥng B c̣n lại Dương Nghiễm Mậu, Nguyễn Hữu Hiệu, Hồng Dương và tôi là văn nghệ sĩ. Chúng tôi có tin lành sáng hôm sau. Chú công an Hồng nói, đêm qua chuyển tội phạm sang đề lao Gia Định. Năm chúng tôi bị chấp pháp bỏ rơi. Nguyễn Hữu Hiệu nói:
- Nó sẽ phân tán mỏng chúng ta. Gom toàn bộ nhà văn một pḥng, tin tôi đi, chúng ta sẽ lập thuyết, sẽ có thuyết mới ra đời.
Tôi cần nói thêm, chúng tôi sống chung với Trịnh Quới Tài, nhân viên của Pḥng Nh́ cũ, tiếp tục nghề nghiệp qua các chế độ Ngô Đ́nh Diệm, Nguyễn Văn Thiệu. Ông ta bị bắt từ 1-5-75. Chức tước của ông ta: trung tá phủ đặc ủy T́nh Báo Trung Ương. Ông Trịnh Quới Tài làm tự khai ngày nầy qua ngày khác. Thiếu thuốc phiện, trí nhớ của ông ta sụt giảm. Sở Công An biết điều này, mỗi ngày cho ông ta “làm việc” một lần. Ông được hút thuốc phiện và khai báo đủ thứ chuyện. Một nhà báo liếc đọc trên tờ khai của ông ta có tên Thanh Thương Hoàng, Tô Ngọc, Trịnh Viết Thành… Tất cả kư giả nhận tiền của Trung Ương T́nh Báo đều bị Trịnh Quới Tài … tự khai. Tuy không liên hệ ǵ với Trung Ương T́nh Báo, Mậu, Hiệu và tôi rất ngán ông Tài. Chúng tôi chỉ sợ làm mất ḷng ông ta. Ông Tài thích kể kỷ niệm xuống Long Xuyên, vây bắt bố vợ tôi, ông Nguyễn Ngọc Đề, người “chống luật người cày có ruộng không biết mệt mỏi”.
Cùng với những người bị bắt về đủ thứ tội, cụ già và con nít, chúng tôi ở Sở Công An đă qua bầu cử. Chúa ngục Hai Phận hân hoan bao tin:
- Bầu cử quốc hội cả nước thành công vĩ đại.
Y trơ trẽn nói:
- Gia đ́nh các anh rất cảm động khi đọc thư các anh. Vợ con các anh khen các anh đă vào tù mà c̣n nhắc nhở bổn phận bầu cử!
Hai Phận bắt chúng tôi viết đúng boong câu mồi của chế độ rồi y khen chúng tôi! Trong một ngh́n nỗi bất hạnh con người phải chiu đựng, nỗi bất hạnh chảy nước mắt nhiều nhất là vào nhà tù cộng sản để có ông thầy Hai Phận, biểu tượng thê thảm của chủ nghĩa ưu việt. Cộng sản kiêu ngạo một cách ngu xuẩn. Họ mắc cái bệnh thích làm thầy mọi người. Họ khoái được giáo dục con người. Cứ mở miệng là họ đ̣i … giáo dục. Họ đă giao nhiệm vụ giáo dục chúng tôi cho Hai Phận dốt nát. Mỗi sáng thứ bẩy, y ngồi chễm chệ trên ghế đẩu, giảng dạy văn hóa Mác xít như Hồ Chí Minh giảng dạy cách giết người. Chúng tôi phải nghe. Không dám cười.
- Hôm nay, tôi dạy các anh về bệnh ghẻ. Các anh có biết tại sao miền Nam ghẻ mà miền Bắc không ghẻ không?
Im lặng, Hai Phận cười:
- Cần một anh trả lời và hỏi. Học, hỏi, hiểu, hành. Học mà không hỏi th́ hiểu ǵ mà hành!
Trưởng pḥng bèn lễ độ:
- Thưa ông Trưởng trại, chúng tôi không hiểu tại sao?
Hai Phận gật gù:
- Thế mới phải học. Học, học, học nữa, học măi. Miền Nam ghẻ v́ dân miền Nam mặc quần áo ni-nông. Quần áo ni-nôngbí lắm, mồ hôi nhễ nhăi gây ngứa, găi lung tung rồi nhiễm trùng là sinh ghẻ. C̣n miền Bắc mặc quần áo vải, thấm mồ hôi không có ngứa. Đấy, bệnh ghẻ là do ni-nông! Hay chưa? Vỗ tay đi!
Chúng tôi vỗ tay. Hai Phận quả thật vĩ đại hơn Hồ Chí Minh. Y có cả một triệu bài học. Bài học thứ 2 y dạy chúng tôi là … kinh tế:
- Kinh tế miền Nam là kinh tế phồn vinh giả tạo. Cho các anh biết tất cả của cải miền Nam gộp lại cũng chỉ xây nổi một nửa Lăng Bác thôi. Mấy cái máy lạnh, tủ lạnh, xe hơi, honda, ti vi của miền Nam thấm tháp ǵ! Miền Nam có mỏ dầu hỏa chưa? Miền Bắc đă có, ở huyện Tiền Hải, tỉnh Thái B́nh đó. Cần quái ǵ phải giàn khoan, cứ cắm ống nứa xuống đất là dầu phụt lên, muốn xăng có xăng, khí đốt có khí đốt.
Kết luận của bài học kinh tế, Hai Phận hỏi:
- Các anh có muốn ăn thịt lợn quay không?
Trưởng pḥng đáp:
- Muốn.
Hai Phận nói:
- Muốn th́ chung tiền lại, chiều nay cán bộ đi mua về cho mà ăn.
Hôm nay, chúng tôi nhiệt liệt vỗ tay hoan hộ Hai Phận. Thế giới gọi các nhà tù cộng sản là trại học tập cải tạo. Thế giới dùng chữ nghĩa của cộng sản một cách khơi khơi. Và nếu đúng ư muốn của cộng sản và thế giới tự do, tôi, một tù nhân lương tâm, đă học tập được ở trại cải tao Sở Công An hai bài học phi thường: Bệnh ghẻ do mặc quần áo ni-nông và không cần giàn khoan, cắm ông nứa xuống mỏ, dầu phụt lên, phân loại xăng, khí đốt, khỏi cần lọc!
--------------------------------
1- Tôi quên mất tên của ông chánh sở chương tŕnh và em vợ Đào Quang Huy.
CHƯƠNG 7
Để tôi đếm lại cho chính xác những nhà văn, nhà thơ bị bắt trong chiến dịch 2-4-1976.
Doăn Quốc Sĩ
Dương Nghiễm Mậu
Lê Xuyên
Nguyễn Mạnh Côn
Mặc Thu
Nhă Ca
Trần Dạ Từ
Thái Thủy
Hoàng Anh Tuấn
Thế Viên
Duyên Anh
Vũ Hoàng Chương
Chỉ có từng ấy người bị c̣ng tay dẫn vào tù, bị nhốt chung với ăn trộm, ăn cắp, vượt biên, tư sản mại bản và đảng phái trốn tŕnh diện. Chỉ từng ấy người bị công an chấp pháp quần thảo tơi tả và bị Hai Phận vĩ đại dạy học ở Sở Công An. Trong số những người ấy, tội nghiệp nhất Thế Viên. Anh ta chẳng có tội t́nh ǵ cả. Anh ta làm nghề dạy học và làm thơ ca ngợi t́nh yêu. Từ Nha Trang, anh ta ṃ vô Sàig̣n thăm Doăn Quốc Sĩ, ăn cơm trưa nhà Sĩ. Đừng níu bạn lại uống cà phê, nghe nhạc th́ bạn thoát6 năm tù lăng nhách. V́ Sĩ hiếu khách quá, Thế Viên đă gặp lại học tṛ cũ của ḿnh đến bắt Sĩ và lũ học tṛ đốn mạt đó đă sẵn c̣ng, c̣ng luôn thầy ḿnh. Cách mạng 1945, học tṛ của nhà văn Lan Khai bỏ thầy vào cái bao tải, buộc đá, liệng thầy xuống sông. Cách mạng 1975, học tṛ của thi sĩ Thế Viên c̣ng tay thầy đẩy vào tù! Vẫn thứ cách mạng tồi tệ đó. Nó đă anh dũng sát hại một nhà thơ tài hoa của dân tộc là Vũ Hoàng Chương. Ôi! Vũ Hoàng Chương, người thi sĩ gió thổi mạnh là bay theo gió, người thi sĩ ḿnh hạt vóc mai, mà cả Đảng Cộng Sản Việt Nam cộng với “chủ nghĩa bách chiến bách thắng” mới giết nổi khi đă c̣ng tay đưa vào tù th́ thi ca của họ Vũ phải vinh tồn bằng trăng sao vạn kỷ. Và chủ nghĩa cộng sản phải dùng danh từ ǵ để cực tả ḷng khinh bỉ? Hai tiếng chó đẻ, có lẽ, đắc ư nhất. Tôi nghĩ những người cộng sản sẽ không phản đối. Bởi v́, tự bản chất họ đă bộc lộ niềm khao khát làm người. Hăy nghe họ mơ ước.
Nếu là chim, tôi sẽ là loại bồ câu trắng.
Nếu là hoa, tôi sẽ là một đóa hướng dương.
Nếu là mây, tôi sẽ là một vầng mây ấm.
Nếu là người, tôi sẽ chết cho quê hương.
Họ chưa là người. Họ đang mong làm người. Bảo họ là chó đẻ, có khi họ rất hồ hởi, phấn khởi! Nhưng đừng nói thật với Hai Phận vĩ đại. Những ngày tạm ngụ tại địa chỉ của chủ nghĩa, các bạn sang đề lao Gia Định gần hết, chúng tôi buồn lắm. Cửa sắt là chỗ ngồi “rửa mắt” của Dương Nghiễm Mậu và tôi. Tôi đă gặp Nguyễn Sĩ Tế mặc quần xà lỏn, cởi trần, ngồi hớt tóc. Anh ta gầy ốm, hom hem. Nằm cachot riết, nước da anh xanh tái. Tên tập truyện Chờ sáng đă vận vào người anh. Anh nằm trong cachot tối tăm như cuộc đời tối tăm mà chờ sáng. Nguyễn Sĩ Tế bị bắt trước tháng 4-1976. Bị bắt cùng ngày, cùng vụ với anh c̣n có Đặng Lê Kim, giám thị trường Trường Sơn, quản lư tạp chí Hiện Đại của Nguyên Sa. Anh Nguyễn Sĩ Tế dính líu vào một tổ chức chống cộng sản sau 30-4-1975. Không biết anh có mời ông “nhà văn” nọ tham gia tổ chức của anh không mà, v́ ông ta là thầy giảng dạy triết học ở trường của anh, em vợ Hưởng Triều Trần Bạch Đằng, được Trần Bạch Đằng cho “nằm vùng” báo Tin Sáng của bọn Ngô Công Đức, đi Bắc về Nam như … đảng viên, nên người ta nghi ngờ ông “nhà văn” nọ đă gài bẫy anh. Y hệt trường hợp luật sư nằm vùng Đỗ Hữu Cảnh đă gài bẫy đưa bạn cũ của ḿnh là Dương Đức Dũng, Đoàn Kế Tường cùng cô Phan Vô Kỵ vào tủ. Ít nhất, Đỗ Hữu Cảnh, bí danh Ba Sơn, đă chỉ điểm cộng sản bắt gần một ngàn sinh viên, học sinh phản động. Anh Tế rất phờ phạc, buồn bă. Anh thấy chúng tôi, lắc đầu chán nản. Chúng tôi gặp Nhă Ca đi tắm, cười toe toét.
Tôi tưởng Ba Trung quên hẳn tôi. Không dè nó lại gọi tôi ra.
- Hôm nay anh gặp lănh đạo của tôi, đồng chí Giám đốc.
Ông Mai Chí Thọ, con cháu ngài Tổng Đốc Nam Định Phan Đ́nh Ḥe, em ruột ông Lê Đức Thọ, gặp tôi! Chỗ ông ta ngồi là chỗ của Trang Sĩ Tấn ngày xưa. Chức Giám đốc Sở Công An của Mai Chí Thọ là chức nổi, ông ta nắm toàn bộ lực lượng vũ trang miền Nam. Ông ta niềm nở mời tôi ngồi, sai cán vụ bưng nước, mang thuốc lá Thăng Long chiêu đăi tôi. Ông ta thân mật khiến tôi sửng sờ.
- Thế nào, Duyên Anh?
- B́nh thường, thưa ông Giám Đốc.
- Giam giữ anh em nhà văn là khuyết điểm của anh em chúng tôi nhưng bắt buộc phải làm vậy. Duyên Anh có buồn không?
- Thưa ông, tôi không được phép buồn.
- Đừng khách khí, Duyên Anh. Tôi đọc Duyên Anh nhiều. Mây mùa thu t́nh tự dân tộc lắm. Luật hè phố rất hay. Tại sao không viết như thế măi măi?
- V́ độc giả của tôi cần thay đổi. Và tôi cũng cần thay đổi.
- Đáng tiếc. Trước đây, Duyên Anh định viết 10 cuốn truyện căn cứ vào “10 điều tâm niệm của học sinh tiểu học”, bây giờ, liệu có cảm hứng viết 5 cuốn truyện nhi đồng, căn cứ vào “5 điều dạy học sinh” của Hồ chủ tịch không?
- Tôi sợ viết văn rồi.
- Tại sao?
- Viết văn đă gây ra tại họa cho tôi.
- Đáng tiếc. Duyên Anh muốn làm ǵ?
- Thưa ông, tôi thật chưa biết sẽ nên làm ǵ.
- Anh em trong pḥng ra sao?
- B́nh thường cả.
Mai Chí Thọ thăm hỏi anh em tôi ngoài Bắc và vợ con tôi trong Nam. Câu chuyện kéo dài gần một tiếng. Và chỉ có thế. Ông ta tỏ ra hết sức lịch sử và kẻ cả. Ông ta hơn tôi tuổi tác, kinh nghiệm chiến đấu và kiến thức chính trị. Ông ta thua tôi nghệ thuật viết văn. Cái mà ông ta đang hơn tôi rơ rệt là ông ta có quyền giam nhốt tôi. Chưa chắc ông ta đă có quyền tha tôi. Về pḥng, tôi kể cho Dương Nghiễm Mậu nghe.
- Thằng ấy cáo già thật, Mẫu nói. Nếu nó gọi tôi, tôi cũng không thể trả lời khéo hơn ông. Ḿnh cứ tùy cơ ứng biến. Ông mà nhận lời viết, nó sẽ khinh ông. Cộng sản gộc, nó cao ngạo lắm. Ḿnh ở vào cái thế hết lạy nó được rồi. Tôi và ông thống nhất điểm này: Ḿnh sẽ nhận hết tội với Đảng và cách mạng, không nhận tội với nhân dân. Với nhân dân, chúng ta vô tội. Nhân dân đâu có kết tội chúng ta. Và nữa, chúng ta chống Đảng, chống cách mạng, không chống nhân dân. Chúng nó bị thực dân bắt cũng nhận tội hết. Sự tồn tại là cần thiết, tiểu tiết bỏ đi. Tồn tại để viết, nhẫn nhục để viết. Chết ngu là bất trí.
- Nó chiếu cố ḿnh th́ hơi phiền.
- Phiền ǵ? Nó hiểu ông có ảnh hưởng sâu rộng với tuổi trẻ hơn nhiều anh em khác. Nó sẽ làm ông điêu đứng về mọi mặt. Có vinh quang nào không phải trả giá bằng xương máu? Tôi xin ông một điều.
- Chi?
- Ông bớt nóng tính đi. Bữa nọ tôi thấy ông chửi thằng tư sản mại bản Chợ Lớn thật đúng v́ quyền lợi tập thể. Ông c̣n tiếp tục v́ quyền lợi tập thể, ông sẽ hố. Tôi nhắc để ông nhớ châm ngôn tù mà ông đă từng viết “Bạn tù, t́nh nhà thổ. Trong tù thấy chuyện bất b́nh th́ câm”. Ông ưa bầy tỏ chính kiến quá. Cái chính của ông sẽ bị cái at át giọng. Về tư tưởng bất đồng, người ta có thể giết nhau, huống chị nói xấu lẫn nhau.
- Cám ơn ông.
Dương Nghiễm Mậu ít tuổi hơn tôi, ít học ở nhà trường như tôi, nhưng Mậu điềm đạm hơn tôi. Một nhà văn thuần túy th́ chỉ có người thích và người không thích. Một nhà văn đi làm nhật báo ồn ào, đụng chạm tứ tung, th́ nhiều người yêu và lắm kẻ ghét. Dương Nghiễm Mậu hạnh phúc hơn tôi. V́ không ai ghét Mậu cả. V́ Mậu đă không làm nhật báo ồn ào. Ở đời, có những điều ḿnh muốn mà chẳng được, có những điều ḿnh chẳng muốn mà bị muốn, bị cuốn hút vào quỹ đạo mong muốn của người khác. Tôi đă không muốn làm báo, viết báo. Thuở c̣n ngồi tiểu học, thầy giáo cho bài luận: “Lớn lên anh làm ǵ?”, tôi đă khước từ chọn lựa nghề nghiệp v́ tôi lười, tôi dốt, tôi không thể làm bài luận hóc búa ấy. Lớn lên, theo Duy Dân, được biết phái xuống Long Xuyên dạy học bất đắc dĩ, tôi bỗng yêu nghề dạy học. Sự yếu mến nồng nàn này tôi đă diễn tả trong Ngựa chứng trong sân trường. Rất tiếc, tôi c̣n quá trẻ và cần mảnh bằng tú tài. Tôi trở về Sàig̣n học thi tú tài. Định mệnh xui tôi đến cái lớp chuyện dạy Việt văn của giáo sư Lữ Hồ Nguyễn Minh Hiền, sau này là biên tập viên ở những báo tôi làm chủ bút. Tôi đứng ngoài, nghe Lữ Hồ nói phét câu giờ dễ sợ. Lữ Hồ hơn tôi vài tuổi. Anh có thêm tài vẽ. Anh vừa vẽ vừa giảng văn chương. Tôi nghĩ không nên có anh chàng nầy làm thầy ḿnh. Và tôi bỏ mộng thi tú tài, bỏ mộng làm thầy giáo. Nếu tôi có tú tài, tôi sẽ vào trường Bộ Binh Thủ Đức, chẳng hiểu đời ḿnh sẽ là cái ǵ! Loay hoay ít lâu, tôi viết truyện ngắn. Nhờ truyện ngắn, tôi thành anh công chức. Nhờ đảo chính 1-11-1963, tôi thành anh nhà báo và thành người sửa bài, viết giùm giáo sư văn chương Lữ Hồ. Giáo sư viết yếu quá. Tôi tưởng tôi sẽ chỉ viết những truyện hiền ḥa như Hoa thiên lư, dễ thương như Thằng Vũ, nồng nhiệt như Bồn Lừa, êm đềm như Mây mùa thu. Ai ngờ tôi lại phải viếtĐiệu ru nước mắt, Vết thù hằn trên lưng con ngựa hoang, Trần Thị Diễm Châu. Và, theo đà cuốn hút của thời đại, của những đ̣i hỏi của chủ nhiệm nhật báo, tôi biến thành cha đẻ của loại phóng sự chính trị nham nhở, sống sượng. Cuộc mưu sinh của tôi thật khó khăn. Tôi phải tự lắp sừng nhọn vào đầu tôi mà húc, mà tranh đấu với cuộc sống vốn chẳng tử tế ǵ. Sách của tôi xuất bản, không ai thèm nhắc tới. Thỉnh thoảng cũng có người phê b́nh th́ cũng khen chê kiểu “b́nh thường hiện thân”. Bọn sa-đích phê b́nh văn nghệ rẻ tiền – chữ của Nguyên Sa – không dám đụng đến tôi. V́ tôi có sừng nhọn Thương Sinh của nhiều nhật báo. Châm ngôn của tôi hồi đó: “Thằng nào cắn ông một miếng, ông cắn lại đủ 26 miếng nhân với 4!” Khi sách của tôi bán chạy nhất nước, tôi làm nhà xuất bản, tôi là con “cưng” của các nhà phát hành, tôi khá giả, bọn sa-đích văn nghệ quên làm tính nhân, quên luôn 50 tác phẩm bán chạy ṛng ră 10 năm, tác phẩm tôi thức đêm viết, hút cả tấn khói vào phổi mà viết, dài tay ra mà viết. Tính vất đi, mỗi cuốn tôi hưởng lợi nhuận 500,000 đồng quốc gia, tôi đă có 25 triệu đồng rồi. 25 triệu nhỏ quá. 25 triệu tính bằng 1 tỉ chữ, càng nhỏ hơn. Tại sao chúng nó không dám thị phi những thằng thầu đổ rác, những thằng tham nhũng, những thằng thầu khoán chiến tranh? Mà lại chỉa mũi dùi bẩn đâm lén một thằng viết văn khá hơn chúng nó. Tôi phải tự vơ trang sừng nhọn, v́ thế. Sa-đích văn nghệ chơi tôi đủ kiểu. Chúng nó thấy các trường trung học trần thuyết sách của tôi, các trường đại học nghiên cứu sách của tôi, chúng nó điên lên, xếp tôi vào loại những nhà văn “không có ǵ để phê b́nh”. Sa-đích văn nghệ tự bào chữa cho chúng nó: “Sách của các ông bán ế v́ độc giả ngu, không đủ kiến thức thưởng ngoạn!” Quư vị nhà văn tự cho ḿnh lớn, tự cho ḿnh là hàng đầu, đă giả vờ quên tôi, mặc dù, quư vị ấy chán tôi lắm, tại tôi đă “đánh đu văn chương”, tôi đă “thao túng văn nghệ” và đẩy quư vị ấy vào bóng tối. Tôi cần thiết có nhiều bút hiệu để viết báo. Để viết văn. Để quảng cáo tôi. Để bảo vệ tôi. Người như Cao thế Dung và Nguyên Sa thật hiếm. Lúc ấy, Cao Thế Dung viết: “Thằng Vũ là giải lụa đào trong văn học Việt Nam. Chỉ cần một Thằng Vũ thôi, Duyên Anh đă xứng đáng là nhà văn hàng đầu của văn học hiện đại”. Nguyên Sa viết: “Thằng Vũ là vàng mười của văn chương Việt Nam”. Trước khi sa cơ c̣n được đọc những lời tuyên dương lên mấy chém, tưởng cũng nên bằng ḷng. Tôi giải thích tại sao lại có Thương Sinh: V́ cuộc sống nhiều sa-đích văn nghệ. Tôi trả lời bạn hữu tôi, sẽ c̣n Thương Sinh nữa không: C̣n chứ, v́ sa-đích văn nghệ vẫn ŕnh rập tôi, sa-đích mà Nguyên Sa đặt tên mới là Thiện Mông Cổ. Tôi bằng ḷng hơn khi biết ḿnh đă có nhiều đồ chơi lạ mà sa-đích văn nghệ th́ cứ đếm nút khoen và đẩy lon sữa ḅ! Tôi bằng ḷng hơn nữa, khi thấy hàng tỉ chữ cộng sản dùng để chửi bới nhà văn, nhà thơ lừng lẫy Sàig̣n, đă chẳng có chữ nào họ bố thí cho sa-đích văn nghệ. Cuối cùng, tôi rút một kinh nghiệm: Ở nước tôi, càng nổi tiếng bao nhiêu, càng tai họa bấy nhiêu, bất cứ lănh vực nào. Riêng lănh vực báo chí, văn nghệ là tồi tệ nhất.
Và tôi đă tiếc không chịu ẩn dật như Dương Nghiễm Mậu, không vô vi như Dương Nghiễm Mậu, Ôi! Định mệnh đă an bài! Cái triết lư mất vợ của ông Tư Con thật tuyệt diệu. Nguyễn Mạnh Côn, hai tháng trước khi bị bắt, tâm sự với tôi hết sức tỉnh táo:
- Tôi rất tiếc trường hợp câu.
- Anh tiếc cái ǵ?
- Khi không cậu chống chính quyền rồi cậu chống cộng sản.
- Anh hối hận đă chống cộng sản à?
- Tôi chỉ nói cậu thôi.
- Tôi đâu có ân hận.
- Nếu cậu không chống chính quyền, chống cộng sản, chỉ riêng những sách viết về tuổi thơ, cậu là nhà văn của dân tộc, hoàn toàn thuộc về dân tộc. Cậu tin tôi đi, cộng sản không ngu đâu, nó sẽ dùng cậu viết về tuổi thơ.
- Tuổi thơ của Bác?
- Cậu cứ đùa cợt hoài.
Trên vỉa hè Tự Do, ở một quán cà phê lề đường, Cao Dao gặp Mai Thảo và tôi. Anh nói:
- Nghề nghiệp của các cậu chấm dứt rồi. Họ có cho viết, anh nào ham viết sẽ nhục với chữ nghĩa. Bởi các cậu không viết theo kiểu của họ nói. Họ không có tiểu thuyết. Trừ Duyên Anh, nếu Duyên Anh viết thuần túy về tuổi thơ loại Thằng Vũ, Bồn lừa.
Tôi có thể nói Hà Nội thèm một người việt truyện trẻ con như tôi mà không sợ lộng ngôn. Ba mươi năm xă hội chủ nghĩa ưu việt, tính đến tận hôm nay, nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ của Đảng và Nhà Nước, đă cung cấp rất nhiều sách cho thiếu niên, nhi đồng nhưng chỉ là loại sách mỏng và không làm say mê độc giả tuổi nhỏ. Những người viết tung ra hàng ngh́n mẫu dũng sĩ tẻ nhạt, không một cá tính riêng biệt mà chỉ có … đảng tính (Đảng tính là yếu tố cần thiết trong văn học Mác xít). Do đó, độc giả tuổi nhỏ không thấy một chút ǵ về họ. Họ không t́m ra họ trong xă hội truyện của nhà Kim Đồng. Đừng tưởng những người viết cho Kim Đồng hay các nhà xuất bản sách thiếu nhi khác không được tự do viết. Họ không thể viết được truyện tuổi nhỏ. Chẳng tin, cứ bảo Vơ Phiến, Mai Thảo, Vũ Khắc Khoan, Mặc Đỗ thử viết truyện Dzũng Dakao thôi, xem nó ra sao. Viết truyện tuổi thơ rất khó. Đẩy nhân vật tuổi thơ vào vũ trụ tiểu thuyết với thời tiết, sân chơi, tṛ chơi, ngôn ngữ của tuổi thơ càng khó. Bởi vậy, cả nước Mỹ chỉ có Mark Twain với Tom Sawyer bất hủ. Trước 1945, chúng ta có ba nhà văn viết truyện tuổi thơ: Tô Hoài, Nguyễn Đức Quỳnh và Lê Văn Trương. Tô Hoài đă làm say mê thiếu niên thời đó với những truyện loài vật và sâu bọ. Từ O Chuột đến Chuột thành phố, Dế mèn, Dế mèn phiêu lưu kư, Tráng sĩ bọ ngựa, Tô Hoài vẫn chỉ là người biết nhân cách hoá loài vật, sâu bọ một cách tài t́nh, duyên dáng, vẫn chỉ là người viết cho tuổi thơ. Đúng nghĩa: những truyện kể trên viết cho độc giả tuổi nhỏ giải trí. Nguyễn Đức Quỳnh là nhà văn đầu tiên ở Việt nam muốn đưa tuổi thơ vào tiểu thuyết như những nhân vật đầy đủ yếu tố nhân vật tiểu thuyết. Những Thằng Ḱnh, Thằng Cu So của ông chưa thật sự sống đúng với tuổi thơ của nó v́ ngôn ngữ và sự suy nghĩ của chúng nó c̣n đầy dáng dấp người lớn. Cái khó của người viết về tuổi thơ là thiếu một vùng ánh sáng soi rơ lối về của quá khứ ḿnh và không thể sống lại tuổi thơ của ḿnh như nhân vật đang vùng vẫy trong tiểu thuyết của chính ḿnh. Lê Văn Trương với Anh em thằng Việt, Thằng Việt nghỉ hè th́ nặng nề triết lư người hùng, tuy đă hấp dẫn và cảm động. Những người viết truyện tuổi thơ đều quên rằng độc giả tuổi nhỏ của họ thích sang trang, sang trang và khoái đối thoại. Chi tiết rườm rà, ư nghĩ triền miên làm họ chán nản v́ họ phải đậu lâu một chỗ, trong khi, như con chim mới ra ràng, họ thèm chuyền nhảy liên miên. NhưngThằng Ḱnhvà Anh em thằng Việt, với riêng tôi, đă là cảm hứng tuyệt vời để có Thằng Vũ, Thằng Côn, Con Thúy, Thằng Khoa, Thằng Vọng … Sau đó, chúng ta có Nhật Tiến. Những truyện về trẻ em mồ côi, Chim hót trong ḷng, chẳng hạn, rất hay nhưng rất sầu thảm. Mà tuổi thơ cần thiết sân trường, sân cỏ, bóng nắng, tiếng cười hơn là khung cảnh cô nhi viện buồn bă. Chúng ta c̣n thêm Lê Tất Điều thổi cảm xúc vào đồ vật khá tinh tế và đầy nghệ thuật. Và chỉ có thế, về những người viết truyện cho tuổi thơ. Tôi rất tự hào về nhà xuất bản Tuổi Ngọc của tôi, với vốn liêng của cá nhân tôi, với khả năng làm việc của riêng tôi, không có Nhà Nước, không có Đảng tung tiền “trồng người”, chỉ có Bộ Văn Hóa Giáo Dục với các ngài Quốc Vụ Khanh đặc trách Văn Hóa, ngoài hát bội ca cải lương th́ chẳng c̣n biết văn học nghệ thuật là cái ǵ, ngoài cái Trung tâm Học Liệu chỉ biết ấn loát sách dịch của Sartre, của Daudet th́ chẳng c̣n biết in thứ ǵ thêm, mà tôi đă một ḿnh một ngựa, vừa chống bọn sa-đích văn nghệ, vừa chống bọn “phối hợp nghệ thuật”, vừa chịu sự lạnh nhạt của các nhà văn tư tưởng, triết học, siêu h́nh, cô đơn, hiểm hóc, khều mặt trời “Tôi có thể đến gịng sông, bà ta có thể đến gịng sông; chưa chắc tôi đă đến gịng sông, chưa chắc bà ta đă đến gịng sông, bởi v́, chưa chắc đă có gịng sông!” để hạ gục bảng hiệu Kim Đồng và 30 năm hoạt động của nó. Cộng sản Việt Nam có Hồ Chí Minh vĩ đại, có chiến thắng Điện Biên Phủ, có đại thắng mùa xuân, nhưng đă không có nổi một Bồn Lừa.
Nguyễn Thanh Trịnh, giải thưởng văn học nghệ thuật về bộ môn kịch, tác giả Ví dụ ta yêu nhau, mà tôi viết tựa, sau nầy hợp tác với tuần báo Tuổi Trẻ, cơ quan ngôn luận của Thành Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, đă gặp tôi khi tôi rời trại tập trung. Trịnh có bút hiệu mới: Đoàn Thạch Biền. Dù hợp tác với Tuổi Trẻ, Trịnh vẫn quư mến tôi như thuở tôi “lăng xê’ Nguyễn Thanh Trịnh trên Tuổi Ngọc. Trịnh cho tôi biết, nhà xuất bản Tuổi Trẻ đă thuê Hoàng Ngọc Tuấn viết một truyện tương tự Bồn Lừa. Tuấn đẻ ra nhân vật Hoàng keo, bắt bóng dính hơn Chương c̣m. Cuốn sách đă xuất bản và ch́m trong sự rửng rưng của độc giả cũ và mới. Trịnh c̣n cho biết, trong phiên họp kiểm điểm cuối năm 1981 của Tuổi Trẻ, đồng chí Bí thư Thành Đoàn thanh niên đă nêu một thắc mắc:
- Tại sao giải phóng đă sáu năm rồi, ảnh hưởng văn nghệ của bọn nhà văn cũ đă bị tận diệt rồi, chúng ta đầy đủ cơ hội thuận lợi, mà vẫn chưa tạo nổi một người viết làm say mê tuổi trẻ, tuổi thơ như thằng Duyên Anh?
Một câu tương tự, chính mắt tôi được nh́n người nói và nghe ông ta trên ti vi, hồi tôi ở Z30D và ở đội vệ sinh chuyên nghề xúc phân ở bệnh xá. Người nói là ông Thứ trưởng Bộ Văn Hóa:
- Tôi không hiểu tại sao, ngót sáu năm hết bóng quân thù rồi, mà ở Sàig̣n và các tinh phía Nam, các thầy cô vẫn để hoc sinh viết lưu bút, lưu niệm cuối năm bằng thứ văn chương lăng mạn, tiêu cực, ảnh hưởng nặng nề văn nghệ đồi trụy Mỹ Ngụy? Không riêng ǵ học sinh cấp ba và đại học, chính một số các thầy cô vẫn c̣n say mê đọc tiểu thuyết của bọn nhà văn phản động như Duyên Anh, Mai Thảo, Nhă Ca …
Nhiều anh em được nghe, hôm ấy, đă lo sợ giùm tôi. Nhiều anh em tuyên dương:
- Duyên Anh, sáu năm bốc cứt mà vẫn c̣n thơm!
Tôi hiểu v́ đâu Nguyễn Mạnh Côn “rất tiếc” trường hợp của tôi, v́ đâu Ba Trung nhận lệnh lănh đạo của nó gợi ư cho tôi “Đảng không bắt anh phải phục vụ Đảng, Đảng muốn anh đem tài năng của anh phục vụ quê hương, đất nước”. V́ đâu Mai Chí Thọ “đáng tiếc” là tôi đă không chỉ viết Mây mùa thu, Luật hè phố. Tự tôi, tôi cũng đáng tiếc cho tôi. Đáng tiếc tôi đă bước vào nghề văn chương một cách bất đắc dĩ. Đáng tiếc cái đáng tiếc của Nguyễn Mạnh Côn và Mai Chí Thọ. Ở quê nhà, tôi đă không viết truyện về tuổi thơ (sở trường của tôi, mọi thứ khác là sở đoản, là những thứ tôi thua kém tất cả) cho độc giả tuổi nhỏ của tôi đọc mà say mê, mà tung tăng theo nhân vật của tôi trong không gian hoa ngàn cỏ nội. Tôi đă tưởng, chút tài năng cuối mùa của tôi c̣n được phục vụ độc giả tuổi nhỏ của tôi ở quê người. Và tôi đă đánh đu với sự chết, xuống thuyền gỗ vượt biên. Tôi thấy ǵ bên kia dốc mơ? Toàn bộ tác phẩm của tôi bị ăn cướp. Bọn xuất bản gian manh "đồng bào"của tôi đă kiếm cả triệu đô la bằng 15 năm thao thức suy tư, bằng 6 năm quằn quại tù ngục của tôi mà không trả tôi cắc nào, không hỏi tôi nửa lời. Tôi thấy ǵ nữa? Tác phẩm của tôi, bày bên cạnh nước mắm, rau cỏ ở các tiệm chạp phô! Tôi thấy ǵ nữa? Văn hữu của tôi phải làm các nghề vớ vấn để mưu sinh. Và, đau đớn nhất, tôi chẳng c̣n độc giả nhỏ để chăm chút văn chương bồng bế cho họ nữa. Họ đă quên hết tiếng và chữ Việt Nam rồi! Tôi sẽ viết thẳng John, thằng Bob hay thằng Mít ngọng? Ai đọc tôi? Tôi là một nhà văn tội đồ ở quê nhà, một nhà văn cùng đồ ở quê người. Một nhà văn bị cấm viết th́ đáng kiêu hănh. Một nhà văn không bị cấm viết mà không viết được v́ không ai đọc cả th́ đau đớn khôn cùng. Bởi thế, những nhà văn lừng lẫy của chúng ta đă không có ǵ đáng kể sau mười năm xa xứ. Bởi thế, những nhà thơ nồng nàn của chúng ta không có ǵ đáng kể sau mười năm xa xứ. Và nhân danh “bảo tồn văn hóa”, nền văn hóa Việt Nam được tha thiết bảo tồn ở hải ngoại chỉ c̣n ông Kim Dung và bà Quỳnh Dao, người Trung Hoa! Và những thứ tiểu thuyết nhảm nhí mà chính chúng ta đă muốn khu trừ khi chúng ta chưa mất Sàig̣n. Và lại ‘tiền chiến” với thơ Xuân Diệu, kẻ hàng ngày chửi rủa chúng ta, kẻ to tiếng miệt thi “ngụy quân, ngụy quyền” xấc láo. Tôi lại hiểu tại sao Boris Pasternak phải van lạy Khroutchev để xin khỏi bị trục xuất, tại sao Soljenitsyne chỉ rời nước Nga khi bị đuổi đi. Tôi đă quên lời linh mục ḍng Tên ở Đắc Lộ, người Basques, an ủi tôi và khích lệ tôi sau 30-4-75: “ Hăy can đảm như những nhà văn Xô Viết!” Tôi hoàn toàn thiếu can đảm, không dám ở lại Việt Nam. V́ tôi thương vợ con tôi lưu lạc xứ người. V́ tôi sợ bị bắt nữa.
Mỗi hoàng hôn của một thời đại đều có những nghịch cảnh năo nùng cho những người làm văn chương. Đă thấy một Tản Đà coi bói và “nhận viết quảng cáo vui buồn trong xă hội” mưu sinh. Lại thấy Lê Xuyên đạp xe cà-là-dỉ đi bỏ bánh ḿ ngọt rẻ tiền khắp vỉa hè Sàig̣n. Nguyễn Thụy Long bán phụ tùng xe đạp. Dương Nghiễm Mậu mài tranh. Trần Lê Nguyễn, Đỗ Tấn bán báo. Nhă Ca bán cà phê. Hoàng Hải Thủy làm hoa vải. Trần Tuấn Kiệt viết thư thuê ở Bưu Điện! Ở Sàig̣n đấy. Những người khác đang làm ǵ bên Mỹ, tôi không biết. Riêng tôi, ở Paris, định xin chân gác dan ban đêm, bằng hữu thương quá cho một chân đánh máy chữ. Mắt đă mờ v́ tù và già, đánh máy chữ hết nổi, bằng hữu bảo nằm nhà viết truyện. Tôi đă vừa hết một năm ăn lương thất nghiệp của nước Pháp. Sự giúp đỡ của bằng hữu không đủ chi dùng. Bèn vẽ thêm nghề viết quảng cáo cho nhà sản xuất băng nhạc kiếm rượu, soạn nhạc kiếm gạo, diễn thuyết kiếm vé du lịch, vân vân và vân vân …
H́nh như tôi mộng du quá tường nhà tù. Tôi trở lại với Dương Nghiễm Mậu, Nguyễn Hữu Hiệu, Hồng Dương và một người bạn mới gia nhập làng xuất bản là ông Đặng Hải Sơn. A, tôi có thêm ông Khai Trí. Tại sao ông Khai Trí mà cũng bị bắt? Giản dị lắm, v́ ông ta giàu. Với cộng sản, giàu lương thiện hay giàu bất lương đều chung một tội: Tư sản. Xuất thân, ông Khai Trí rất nghèo. Phong trào di cư 1954 và sự mở mang giáo dục, sau đó, đă đưa nghề bán sách của ông phát đạt. Ông xây nhà cao lớn. Ông xuất bản tự điển, sách giáo khoa và đủ mặt sách. Ông có 9 kho sách vĩ đại. Mỗi kho là một ngân hàng, vốn lời vô tả. Khác với những người bán sách, xuất bản, ông Khai Trí theo chủ nghĩa snobisme, tỏ ra thích sưu tầm sách báo cũ. Ông đă từng lặn lội xuống lục tỉnh mua sách báo cũ nếu có người gởi thư đ̣i bán. Tầng thứ ba của ṭa nhà Khai Trí, đại lộ Lê Lợi, là thư viên Khai Trí đầy đủ Nam Phong, Tri Tân, Đông Dương tạp chí, Phong Hóa, Ngày Nay, Tiểu thuyết thứ bảy… từ số ra mắt đến số đ́nh bản. Sách th́ vô kể. Ông có cả sách ấn loát giấy bán của “phường” nầy, “phường” nọ … Tóm lại, thư viện của ông chỉ thua lượng, chứ không thua phẩm Thư Viện Quốc Gia. Nhưng ông chỉ ngắm sách cho sướng mắt, riêng ông, không cho ai đến mượn đọc cả. Ông cũng ít thiện cảm với nhà văn và tỏ ra hep ḥi chi tác quyền. Thường th́ ông mua bản thảo v́ cảm t́nh, v́ tội nghiệp, rồi không xuất bản. Vào tù, mất hết cả, ông mới hối hận cung cách sống chỉ biết đếm bạc của ông. Sự t́nh đưa ông Khai Tri vào nhà tù và mất nốt nhà sách Khai trí chỉ tại cái thư viện riêng và chủ nghĩa snobisme. Thứ trưởng Văn Hóa Lâm Thời Miền Nam Thanh Nghị thèm rinh thư viện Khai Trí. Giám đốc Sở Thông Tin Văn Hoá cũng thèm. Nhiều đứa thèm. Không đứa nào dám ăn mảnh. Rốt cuộc, chúng nó chụp mũ “tư sản mại bản” lên đầu người bán sách cần kiệm. Và đám côn quang văn hóa đă xông vào thư viện Khai Trí, lượm mỗi đứa một mớ đem về làm … tư hữu. Quân vô sản thèm tư hữu. Chúng nó đă ỉa lên chủ nghĩa của chúng. Chúng đă, với riêng ông Khai Tri, làm tan nát công tŕnh sưu tầm sách báo ṛng ră 40 năm của ông. Khai Trí vào tù mang theo bịnh trị và vỏn vẹn 10 đồng bạc. Tôi không hiểu kinh nghiệm Khai Trí có làm sáng tâm hồn những người đang kèn cựa, tàn sát đồng hương ở Mỹ, ở Pháp, ở Úc để làm giàu? Cuộc đời thật phù ảo. Hữu đấy rồi vô đấy. Sắc đấy rồi không đấy. Hạnh phúc và niềm vui cá nhân xem chừng mỏng manh quá. Cái tiểu ngă phải nhập vào cái đại ngă th́ mới hạnh phúc vĩnh cửu. Khi tôi thấm cái triết ly sống đẹp đẽ đó, tôi đă thành kẻ lưu đầy, lo tiền nhà, tiền gạo, tiền điện, tiền gaz, tiền vé metro chưa xong, nói chi đến sự đóng góp hoặc chia xẻ hạnh phúc của ḿnh cho mọi người.
- Tôi chỉ c̣n tiếc cái thư viện của tôi, ông Khai Trí nói.
- Tiếc làm ǵ, ông Khai Trí, tôi nói.
- Làm sao có lại nó?
- Ồ, người ta làm ra sách, sách đâu có làm ra người. Quư hồ ông c̣n sống để lập thư viện.
- Tôi sẽ lập thư viện công cộng.
- Nếu như thư viện của ông đă là thư viện công cộng, ông không mất nó, không bao giờ mất nó.
- Tôi hiểu ư ông rồi, ông Duyên Anh ạ!
- Tôi cũng mới hiểu cái ư của tôi, từ khi vào tủ. Mỗi chúng ta cần nhiều suy nghĩ. Điều duy nhất để tôi yêu ông, tâm sự với ông hôm nay là, sau 30-4-75, tôi thấy ông đi trên vỉa hè Saigon, mua tất cả các tạp chí Văn đóng bộ, tuần báo Tuổi Ngọcđóng bộ, tạp chí Bách Khoa đóng bộ… Khi chữ nghĩa của 20 năm văn học nghệ thuật Sàig̣n bị dẫm nát bằng dép râu hỗn xược, c̣n một người biết đau đớn đi nhặt nhạnh, nâng niu, cất dấu, dù không đọc, hỏi sao tôi không xúc động.
- Trước đây, ông ghét tôi?
- Ông cũng chẳng yêu ǵ tôi.
- Chúng ta không hiểu nhau.
- Có thể.
- Tại sao ông ghét tôi?
- V́ ông giàu. Tôi ghét hết bọn nhà giàu. Tôi cho bọn giàu là bọn bất lương, ích kỷ.
- Nay tôi nghèo rồi.
- Ông nghèo, tôi có giúp nổi ông đâu. Ông giàu tôi có xin được ông đâu.
- Tại sao ngày xưa ông không năng đến tôi?
- Tôi đă nói.
- V́ ông không đến tôi, ông kiêu ngạo nên tôi không ưa ông.
- Ông chẳng yêu ai cả.
- Bây giờ tôi yêu mọi người.
- Vẫn c̣n sớm.
- Tôi kết nghĩa anh em với ông được chứ?
- Được. Nhà tù kết nghĩa!
Tôi và Khai Trí thành anh em. Và tôi gọi ông là anh, xưng em. Tự nhiên, Khai Trí hỏi tôi:
- Theo chú, một người làm tuyên truyền giỏi phải như thế nào?
Hồi tôi làm Biên tập viên của Tổng Nha Thanh Niên, biệt phái ra làm báo Chiến Đấu, người ta bắt tôi nghiên cứu các phong trào thanh niên phát xit, cộng sản, Do Thái, vệ binh đỏ, thanh niên cứu quốc và những bài nói chuyện với thanh niên cộng ḥa của ông Ngô Đ́nh Nhu. Nhân đó, tôi phải nghiên cứu nghệ thuật tuyên truyền phát xít, cộng sản. Cộng thêm những điều tôi nhớ ở Cổ Học Tinh Hoa, Đông Chu Liệt Quốc và những “sáng tạo” của riêng tôi, tôi thao thao nói với chủ nhà sách Khai Trí. Câu kết luận, tôi mượn ư của ông Quản Trọng:
- Sáng chính nghĩa ở nước ḿnh chưa đủ, phải chế chính nghĩa ra bốn phương. Người biết làm tuyên truyền c̣n làm được đạo diễn, đạo diễn từ tổng thống đến các bộ trưởng. Nữa, phải biết viết và biết thưởng ngoạn cái hay của người viết; phải biết nói trước quần chúng mà không cần mang kính đọc bài!
Chợt nhớ “nỗi sợ” của ḿnh, tôi hỏi:
- Anh muốn biết làm ǵ?
Khai Trí đưa tay vỗ trán:
- Anh em họ muốn biết. Tiếc là hỏng hết rồi! Giả biết sớm hơn 1.
Tôi không tin Khai Trí dám dính líu đến một tổ chức nào. Có thể, trước năm 1975, Khai Trí được thăm ḍ bởi một người bạn nào muốn tham chính chăng? Nhưng, tôi nhớ không sai, một tháng sau 30-4-75, tôi nhận được một cú điện thoại. Người gọi cho tôi là giáo sư toán nổi tiếng, người miền Nam:
- Tạm chia buồn với ông. Hiện tại, ông không thể viết ǵ được, nhưng ông có nghĩ đến kinh nghiệm viết của ông dạy cho các bạn trẻ miền Nam không?
- Tại sao chỉ bạn trẻ miền Nam?
- V́ chỉ họ mới cần ông. V́ ông đă là người miền Nam, vợ con ông người miền Nam.
- Người miền Nam thiếu ǵ?
- Họ không hấp dẫn tuổi trẻ thành phố bằng ông. Họ không biết mở phong trào.
Thú thật, lúc ấy, tôi cần đề pḥng. Mỗi ngày, người ta gọi dây nói mỉa mai hỏi tôi “C̣n chống Cộng nữa không?”. Đến nỗi tôi muốn cắt dây điện thoại.
- Tôi mệt mỏi rồi. Tôi không thể làm ǵ được.
- Sẽ liên lạc với ông sau.
Tôi không hiểu người miền Nam này sẽ làm ǵ. Chỉ biết, buổi chiều 30-4-75, nón tai béo (giải phóng miền Nam) va nón cối (bộ đội miền Bắc) tranh nhau lượm súng đạn trên đường phố Sàig̣n, mạnh ai nấy gom … chiến lợi phẩm. Và, ít ngày sau, một thông cáo ra lịnh cho bất cứ ai giữ vũ khí của “ngụy quân’ phải đem ra nộp, dù là quân giải phóng. Chưa có ǵ ổn định cả, cho đến nay, ở miền Nam. Hà Nội đă gài người của họ xuống tận cấp huyện. Rồi sẽ cấp xă. Bài hát “giải phóng miền Nam” đă bị cấm. Ngày kỷ niệm thành lập Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam đă bị xóa. Cả bài “Tiến về Sàig̣n ta quét sạch giặc thù” cũng bị tiêu diệt luôn! Nhưng những người lính nón tai bèo lượm vũ khí Mỹ, đem đi đâu, họ đang ở đâu, th́ vẫn c̣n là niềm bí ẩn. Rơ rệt nhất, ở các trại tập trung phía Nam, không hề t́m ra một công an cai ngục nào người miền Nam cả.
Chúng tôi có tin mừng: Trịnh Quới Tài chuyển trại. Một số can phạm h́nh sự chuyển trại. Thay vào là những can phạm phản động, trẻ có, già có, vị thành niên có. Sở Công An có một pḥng nhốt đàn bà, con gái. Pḥng quá hẹp nên mỗi ngày đều có chuyển tù nhân. Pḥng A, cạnh chúng tôi, Trịnh Viết Thành, Anh Quân, Lê Xuyên đă đổi chỗ. Đinh Xuân Cầu và Nguyễn Văn Sao đi luôn. Nhă Ca rời bỏ cachot cùng Nguyễn Mạnh Côn. C̣n một Nguyễn Sĩ Tế, bút hiệu Người Sông Thương, côi cút ở khu cachot heo hút, ghê rợn. Chúng tôi đă hết cảm giác khi nghe ch́a khóa tra vào ổ ban đêm. Cũng chẳng c̣n buồn cười khi nghe Hai Phận vĩ đại giáo dục. Đây là bài học thứ ba của Hai Phận, chuyên viên cai tù từ năm 17 đến năm 50 tuổi. Y đếm niên đảng của y bằng những năm quằn quại, ră rượi của tù nhân.
- Hôm nay, tôi dạy các anh một bài học, về bước tiến bộ mới của cách mạng. Cuộc kiểm kê dân số sau bầu cử thành công vĩ đại, cho ta một sự so sánh vẻ vang: Dân tộc ta bằng dân tộc Pháp!
Ngừng lại một giây, Hai Phận nói:
- Dân số nước ta bằng dân Pháp rồi. Hơn 50 triệu đấy nhé!
Hai Phận rất tốt bụng. Ư muốn chúng tôi cười cho đỡ buồn. Tiếc rằng y chọc cười khiếp đảm quá nên chúng tôi tê dại cảm giác. Câu “mặt trơ trán bóng” phải dùng cho cộng sản mới đúng. Lănh tụ mặt trơ một kiểu, cán bộ trán bóng một lối. Cái dũng sĩ, anh hùng; cái vĩ đại, vẻ vang của cộng sản là họ chẳng cần biết họ ngu hay không ngu. Họ cứ bắt dân chúng phải nghe, phải tin những ǵ họ nói. Và họ bảo đó là giáo dục của Đảng. Trên đời này, từ cổ chí kim, chỉ có những người cộng sản, mà Hai Phận là biểu tượng, là dấu ấn của thời đại, mới dám giáo dục sư tổ của y bằng những bài học buồn mửa. Nỗi nhục của con người khi bị thống tri bởi con vật là thế.
Bẵng vài bữa, Ba Trung lại gọi tôi.
- Đồng chí lănh đạo của tôi rất có cảm t́nh với anh.
Tôi nhả khói thuốc:
- Ông ấy lịch sự lắm.
- Theo ư tôi, anh nên viết lại.
Chắc chắn, ông Mai Chí Thọ đă chỉ thị cho Ba Trung truy nă tư tưởng của tôi.
- Tôi đă thưa với ông giám đốc, tôi sợ viết văn rồi.
- Không viết văn, ra ngoài làm ǵ?
- Buôn bán lằng nhằng.
- Chế độ này rất ghét trung gian tiêu thụ. Anh đă biết, tất cả là quốc doanh mậu dịch.
- Th́ về quê vợ làm ruộng.
- Ai cho anh ruộng? Ông già vợ của anh đâu c̣n là điền chủ nữa.
- Về vùng kinh tế mới.
- Nói thật đi, anh Duyên Anh, ra ngoài anh sẽ vượt biên, sẽ viết nguyền rủa chúng tôi.
Ba Trung không muốn tôi chột dạ v́ câu nói trúng tim đen của nó. Nó rót thêm nước trà vào ly của tôi.
- Chuyện này anh cần biết.
- Tôi nghe.
- Nó thuộc về dĩ văng. Từ năm 1972, Đảng đă muốn anh suy nghĩ lại. Miền Bắc đánh giá cao cuốn Mây mùa thu của anh, trong khi Bộ Thông Tin ngụy quyền kiểm duyệt và tịch thu. Anh có nghe ông Nguyễn Ngọc Lan diễn thuyết ở đại học Văn Khoa không?
Tôi không đi, nhưng tôi được đọc bài tường thuật. Linh mục Nguyễn Ngọc Lan (Hồi ấy, chưa có cởi áo ḍng lấy vợ, hồi ấy, cùng với linh mục Chân Tín và tạp chí Đối Diện, là đối tượng thù nghịch của tôi v́ lập trường ḥa b́nh thiên vị; sau này, cảm nhận nỗi cô đơn của 2 người, hiểu chính xác rằng Nguyễn Ngọc Lan và Chân Tín không bao giờ là cộng sản, cám ơn đă chăm sóc, bênh vực, giúp đỡ vợ con tôi rời Việt Nam trong khi tôi c̣n trong tù, nên tôi đă trở thành bạn thân của hai người) tỏ thái độ khó chịu về những bài tôi đả kích ông kư bút hiệu Thương Sinh, tuy nhiên, vẫn nồng nhiệt ca ngợi Mây mùa thu là tác phẩm thể hiện t́nh nghĩa dân tộc, t́nh thương yêu Nam Bắc . Cuốn sách tôi bị Bộ Thông Tin kiểm duyệt một trang tôi viết về tuổi trẻ miền Bắc t́nh nguyện vào Nam, đáp theo "Tiếng súng Nam Bộ" v́ sự nghiệp đánh đuổi thực dân Pháp năm 1946. Nhà xuất bản không chịu bôi bỏ trang ấy và Bộ Thông Tin đi tịch thu.
- Không.
- Ông Lan khen anh tận t́nh. Miền Bắc khen anh tận t́nh. Nếu không bị Mỹ dội bom trở lại, Hà Nội sẽ diễn vở Thành Cát Tư Hăn của Vũ Khắc Khoan và phát một giải thưởng văn học cho Mây mùa thu. Anh có thể tiếp tục viết như Mây mùa thuchứ?
- Tôi cùn rồi.
- Thành khẩn một chút, anh Duyên Anh! Sau ḥa b́nh có hàng ngh́n đề tài cha con, anh em, vợ chồng, bạn bè cảm động rất hợp với lối viết của anh.
- Nhà văn Bắc thiếu ǵ?
- Tôi nói thẳng với anh: Theo báo cáo của Vũ Hạnh và Nguyễn Mai 2, lănh đạo của tôi muốn xử dụng anh làm nam châm cuốn hút người khác và chinh phục độc giả cũ của anh.
- Lănh đạo của anh đánh giá tôi cao quá. Tôi là bông hoa đă tàn rồi.
- Anh về pḥng suy nghĩ hai ngày.
Tôi không thể suy nghĩ, cũng không thể nói với Dương Nghiễm Mậu v́ Mậu sẽ bảo tùy tôi lựa chọn. Mai Thảo đă tâm sự với tôi: “Tôi có một ông thầy, ông ta nói với tôi rằng, con người sống đến 50 tuổi là quá đủ. Tôi năm nay 50, tôi thấy tôi đă sống quá đủ, không c̣n ǵ để tiếc nữa. Nhưng tôi sẽ không để chúng nó bắt, trừ khi dí súng vào gáy, dao chĩa sát bụng”. Tôi kém Mai Thảo 9 tuổi. Cuộc đời tôi, có lẽ trầy trụa, nhọc nhằn hơn Mai Thảo. Vậy cũng kể là đă 50 tuổi. Tôi không cần suy nghĩ. Và sự không cần suy nghĩ của tôi thật đúng dù tôi phải trải dài nỗi đau đớn của ḿnh ngót sáu năm tù ngục, lưu đày. Thật đúng v́, khi trở về, tôi nh́n rơ Thái Bạch bệ rạc nằm ở ṣng hút thuốc phiện, xin xỏ từng điếu. Nó đă bị đá ra khỏi sinh hoạt văn nghệ. Cái hiệu sách Giải Phóng của nó ở đường Gia Long đă biến thành trụ sở công an phường. Quần áo nó lếch thếch, hôi hám. Cái chất nhễ nhăi vênh vang trên khuôn mặt đắc thời của nó giữa tháng 5-1975 đă khô rom. Nó bắt đầu chửi cộng sản chỉ để bấu một điếu thuốc phiện rẻ rề. Thế Nguyên th́ tuyệt tích. Vũ Hạnh phải làm xà pḥng lậu, bị công an phường gây khó dễ. Sơn Nam, quần ống thấp, ống cao, lang thang hè phố. Em rể Trần Bạch Đằng nằm ấp Chí Ḥa một ngày, vợ nhận hết tội “áp-phe” xuất cảnh, nằm thế chồng ba tháng, nhà cửa bị khám xét, đồ tế nhuyễn bị tịch thu. Lệ Hằng hết mon men tới Hội Nhà Văn sau vở kịch chửi vượt biên, rồi vượt biên bị bắt. Từ Kế Tường mất chức chủ nhiệm nhà Văn Hoá quận 4. Nguyễn Thanh Trịnh, Ngụy Ngữ, Hoàng Ngọc Tuấn, một năm chỉ được đăng hai truyện ngắn. Ngô Công Đức, Hồ Ngọc Nhuận mất Tin Sáng, mất luôn tổ hợp tranh sơn mài, đi buôn bán tre và sẽ bị bắt. Vân vân … Suy nghĩ chi nữa. Biết chắc làm anh hèn cũng chẳng xong, th́ tội ǵ không làm anh b́nh thường. Với tôi, cái b́nh đă vỡ. Và ngậm ngùi nhớ Nguyễn Du.
Bây giờ b́nh đă vỡ rồi,
Lấy thân mà trả nợ đời cho xong…
--------------------------------
1-Năm 1982, tôi gặp Khai Trí, anh ta đă thật sự mất trí v́ mất hết tài sản, con cái lưu lạc. Anh ta như Thạch Sùng, ngơ ngơ ngẩn ngẩn, tội nghiệp lắm.
2-Nguyễn Mai từng làm thầy c̣ cho tuần báo Người và Tuổi Ngọc của tôi.
KỲ 3
CHƯƠNG 8.
- Anh đă suy nghĩ kỹ chưa?
- Rồi.
- Anh suy nghĩ cái ǵ?
- Sự viết lại.
- Không, tôi muốn, trước hết, anh suy nghĩ về gia đ́nh anh, cha mẹ anh, ông bà anh, giai cấp anh, ấu thơ anh, niên thiếu anh. Ông nội anh là nhà nho nghèo nàn, khí tiết. Cha anh là một tiểu thương lận đận. Ấu thơ anh ảm đạm. Niên thiếu ánh khốn khổ. Anh, đáng lẽ, phải là vô sản. Tại sao anh phản bội giai cấp của anh? Tại sao anh chống cộng sản? Ngụy quyền cho anh ǵ? Nó thường xuyên đe dọa anh, ghét bỏ anh, bắt anh đi lính. Anh trốn chui trốn lủi. Anh tưởng nó tạo cơ hội để anh mua villa, tậu xe hơi à? Không, anh đă lao động khó nhọc bằng tài và sức của anh. Anh c̣n xứng đáng hưởng ngàn lần hơn nữa cơ.
Chẳng c̣n ǵ đau đớn, nhục nhă hơn bị một thằng ḿnh khinh bỉ nó mà đành ngồi im nghe nó “lên lớp” ḿnh. Tất cả đều cam đành như tôi. Hăy nói cho tôi biết vị anh hùng nào dám căi lại, dám to tiếng với công an chấp pháp ở Sở Công An, ở đề lao Gia Định, ở khám Chí Ḥa hay ở bất cứ trại tập trung nào! Sự can đảm, tinh thần bất khuất chỉ t́m thấy ở các buổi diễn thuyết của các ngục sĩ khi đă thực sự thoát khỏi móng vuốt của kẻ thù. Và cũng chỉ t́m thấy trong đ̣i hỏi của những anh không hề bị tù, không hề biết 90 ngày “tự khai” liên tiếp ra sao! Có nhiều kẻ đă bỏ qua cái tuổi “tri thiên mệnh”, tóc bạc phơ, răng rụng hết rồi mà vẫn khoái huyễn hoặc người khác bằng sự gian dối với chính ḿnh. Tôi muốn thí dụ một ông trung tá đă giải ngũ từ lâu. Tôi sẽ không nêu tên ông ta để ông ta yên tâm nhắm mắt mà đi về với đất … Mỹ. Cộng sản không hề bắt sĩ quan giải ngũ đi tŕnh diện học tập (Măi đến khi Trung Quốc đánh phá miền Bắc, họ mới đến tận nhà c̣ng sĩ quan giải ngũ vào tù). Vị trung tá nọ sợ quưnh lên, khăn gói đi tŕnh diện, nghĩ rằng “đi sớm về sớm”. Cộng sản đưa vị ấy đi hơi xa và hơi lâu. Khi về, thoát nanh vuốt kẻ thù, vị ấy làm thơ ví ḿnh như anh hùng, v́ sự “đi sớm về sớm” như mối thù nặng ngh́n cân. Và dọa nạt lung tung. Và làm phán quan xét tội những người mà v́ ấy không hề ở chung với họ ngày nào. Vị ấy quên sờ gáy để nhớ bức chân dung Hồ Chí Minh và lời tự khai thành khẩn: “Đây là họa phẩm đắc ư nhất trong sự nghiệp của tôi”! Nhớ chưa, phán quan. Hay phải nhắc bức chân dung vẽ ở trại nào?
- Anh đă suy nghĩ bản chất giai cấp của anh chưa?
- Tôi ít nghĩ tới tôi.
- Anh không phải trí thức chứ?
- Đúng thế.
- Anh không phải địa chủ chứ?
- Đúng.
- Anh không phải tư sản chứ?
- Đúng.
- Anh không phải cường hào ác bá chứ?
- Đúng.
- Anh chưa nợ máu với nhân dân chứ?
- Chưa hề.
- Vậy anh tự quyết định thành phần giai cấp của anh đi.
- Tôi là tiểu tư sản.
- Sai rồi. Anh là vô sản. Anh là người vô sản đă quên bản chất của ḿnh, rồi phản bội giai cấp ḿnh. Anh nên tỉnh ngộ trở về với giai cấp.
- Muộn rồi, anh ạ.
- Tại sao muộn?
- V́ tôi luôn luôn nhận tôi là con người phi giai cấp. Con người lương thiện là đủ, cần ǵ khoác ao giai cấp cho nó?
- Anh hơn Nguyễn Mạnh Tường và Trần Văn Giàu không?
- Tôi không dám ví với ai cả.
- Đầu hàng giai cấp mới khó. Trở về giai cấp của ḿnh thật dễ.
- Với tôi tất cả đều khó. Tôi mệt mỏi rồi, tôi chán nản rồi. Tôi không thiết ǵ nữa.
- Anh mệt thật à?
- Phải, tôi mệt!
- Vậy anh về nghỉ, hôm khác chúng ta làm việc.
Ba Trung nhận chỉ thị của ông Mai Chí Thọ, quay tôi như quay chong chóng. Nó bảo tôi suy nghĩ một chuyện, rồi nó xoáy vào tâm thần bấn loạn của tôi một chuyện khác. Nó bắt tôi nhận thuộc thành phần giai cấp vô sản để làm ǵ chứ? Quả thật, tôi cũng chẳng hiểu tôi thuộc thành phần nào, giai cấp nào trong xă hội loài người. Giai cấp là cái con mẹ ǵ? Đứa khốn nạn nào trên trái đất này đặt ra thành phần giai cấp? Thượng Đế sinh ra con người có bảo nó mày thuộc giai cấp nào đâu. Con người tự gây khó khăn cho con người. Không, chủ nghĩa ép buộc con người phải nhận rơ thành phần, giai cấp của ḿnh. Đề thù hận thành phần, giai cấp khác. Điều khác lạ, đối với tôi, là người cộng sản không bắt tôi nhận bất cứ một tội ǵ khác, ở cái địa chỉ chung của chủ nghĩa nầy, ngoài giai cấp tôi. Họ bắt tôi truy nă thân phận tôi. Tôi đă truy nă. Không, nhất định, không bao giờ tôi là vô sản hay tư sản, trí thức hay công nhân. Tôi là một người b́nh đẳng với mọi người trên trái đất, đúng ư Thượng Đế. Nếu Thượng Đế – Thượng Đế là tôi trong ư nghĩ tôi sắp nói – phán: “Duyên Anh, mày thuộc giai cấp vô sản đấy!”, tôi sẽ bằng ḷng khoác nhăn hiệu vô sản lên con người tôi. Ngoài ra, đừng ai nên qui định thành phần, giai cấp con người. Bởi v́, nó sẽ tương tự chủ trại chăn nuôi phân loại súc vật: Ḅ gầy, ḅ mập, ḅ nhiều sữa, ḅ ít sữa, ḅ đắt tiền, ḅ rẻ tiền, ḅ giống nọ, ḅ giống kia … Chủ nghĩa đâu phải chủ chăn nuôi. Có lẽ, chủ nghĩa cộng sản đă là chủ chăn nuôi từ lâu mà loài người chưa biết chăng. Chủ nghĩa đê tiện đó đă đánh dấu giai cấp bằng thù hận, như chủ trại chăn nuôi đă đánh dấu súc vật bằng sắt nung đỏ. Tôi không hiểu nổi cộng sản, không ai đoán nổi mưu đồ của cộng sản. Tṛ chơi của họ biến đổi khôn lường. Nhưng có một kiểu chơi của họ tôi đă hiểu và chỉ hiểu bằng kinh nghiệm rạc rài. Đó là cung cách đối xử, ngôn ngữ đối thoại của lănh tụ. Đại lănh tụ của họ, Phật hơn cả Phật, Chúa hơn cả Chúa. Nghiên cứu những danh ngôn Hồ Chí Minh sẽ thấy. C̣n họ, luôn luôn cao thượng, lịch sự. Mỗi ông Ủy Viên Bộ Chính Trị Trung Ương là mỗi thi sĩ hiếu hỉ. Họ không làm mất ḷng anh khi anh được gặp họ, dù anh là … nhà văn, nhà thơ, nhà báo phản động. Những ǵ anh muốn – dĩ nhiên đừng muốn tự do ra khỏi nhà tù – họ giải quyết liền, hiệu quả tức khắc. Anh đừng quên, sau khi chia tay anh, ho phủi tay bằng chỉ thị cấp thừa hành. Và họ sẽ sẵn sàng phê b́nh nghiêm khắc kẻ thừa hành chỉ thị của họ trước mặt anh. Cộng sản có một câu rửa tội tuyệt diệu: Hiện tượng chứ không phải bản chất. Hiện tượng bắt buộc khác bản chất. Bản chất của chủ nghĩa – của chế độ – tốt đẹp, lư tưởng. Hiện tượng của cán bộ – của đảng viên – sai lầm. Bản chất của Đảng quang vinh, rực rỡ. Đảng họp bàn, quyết định thủ tiêu trên 1 triệu 500 ngàn dân, mùa Cải Cách Ruộng Đất năm 1956. Lănh tụ Hồ Chí Minh vẫn vĩ đại. Chỉ có hiện tượng Trường Chinh sai lầm, tạm mất chức Tổng Bí Thư, để Đảng … sửa sai. Vậy đối tượng chiến đấu của anh là ai? Là mấy cậu công an vênh váo, là mấy chú bộ đội khờ khạo, là mấy anh cán bộ ngớ ngẩn? Không, phải là lănh tụ và thủ thuật của họ. Từ 30 năm nay, chúng ta chỉ nói cộng sản gian ác và cộng sản ngọng nghịu, ngu đần. Chúng ta quên không chứng ḿnh cái ǵ, đứa nào biến con người thành ngọng nghịu, ngu đần. Để chúng ta chạy bán sống, bán chết. Bây giờ chúng ta vẫn tiếp tục mỉa mai những nạn nhân của chủ nghĩa, của lănh tụ. Chúng ta dồn nạn nhân của chủ nghĩa, của những kẻ bị bóc lột tàn bạo nhất – của những kẻ chưa kịp sống, chưa biết mùi vị ái t́nh, của những kẻ tưởng hy sinh cho tổ quốc mà hóa ra đă hy sinh cho sự sống lâu của lănh tụ. Mấy thế hệ bộ đội, công an chết rồi. Trường Chinh, Lê Duẩn, Tố Hữu, Phạm Văn Đồng, và toàn bộ gánh hát già nua Cộng Sản Việt Nam cứ sống nhe răng giả, cứ diện tuồng tích cũ mèm, cứ ph́ nộn tươi thịt thấm da, hồng môi, sáng mắt. Trong khi bộ đội gian khổ chiến trường Kampuchia, ăn rau muống nhiều quá, môi thâm ś, hốc hác, thảm hại. Anh muốn tiêu diệt chủ nghĩa và lănh tụ hay muốn tiêu diệt con người? Tiêu diệt con người th́ anh không có khả năng đâu, anh chỉ ḥ hét, lạc quyên, tranh giành. Anh sẽ là hiện tượng. Mà tiêu diệt chủ nghĩa, lănh tụ th́ anh phải cần con người. Anh phải vận dụng khả năng của anh nói cho con người thấm thía. Rằng, con người là công cụ thù hận của chủ nghĩa và lănh tụ, con người ăn cỏ khô thành sữa để lănh tụ vắt mà uống. Kế thượng sách để tiêu diệt cộng sản Việt Nam – tôi muốn nói với đồng bào của tôi thôi – là biết hoán chuyển vị thế của hiện tượng và bản chất, là biết phơi bày chính xác thủ thuật và tâm địa của lănh tụ, là biết lôi ra cái đốn mạt của chủ nghĩa, là biết tạo thế cho âm binh vây hăm phù thủy, là biết gây chia rẽ tan nát trong những “giai cấp cộng sản” – ít nhất, cộng sản Việt Nam có đến chín giai cấp hưởng thụ khác nhau và giai cấp đông nhất, hy sinh kỹ nhất, không được hưởng thụ là giai cấp bộ đội, chưa kể giai cấp giải phóng quân bị đào thải tức tưởi. Kế hạ sách là đem quân ít của ḿnh đánh quân đông của kẻ thù. C̣n thứ kế đem quân tưởng tượng đánh cộng sản và hô hoán những chiến công chiêm bao th́ miễn bàn. Bởi đó là kế mưu sinh ô nhục như kẻ làm băng nhạc giả, in sách lậu của bọn gian manh.
Không để tôi nghĩ lâu, sáng hôm sau, Ba Trung gọi tôi ra. Vẫn gói Nông Nghiệp và ly cà phê đen trên bàn. Bên ngoài, mưa xối xả, hất cả vào chỗ tôi ngồi. Ba Trung không đóng cửa. Nguyên tắc làm việc của công an không đóng kín cửa pḥng khi đối diện can phạm tay không bị c̣ng. Nó sợ can phạm, bất chợt, hạ nó, áp đảo để vượt ngục.
- Anh Duyên Anh, người ta bảo anh khôn lắm.
- Người ta hay các anh?
- Bạn anh. Có những điều tôi kể ra sẽ làm anh sửng sốt. Bây giờ là phút nói thật, bởi v́, bây giờ, anh đă nằm gọn trong lưới cách mạng. Mọi người trong các anh, từ Doăn Quốc Sĩ, Dương Nghiễm Mậu, Nhă Ca, Mai Thảo … đều có hai cán bộ văn hóa của chúng tôi, ở cục R, nghiên cứu. Chúng tôi nghiên cứu các anh ở nội thành, ở R, ở Hà Nội. Anh có bao nhiêu bút hiệu, chúng tôi nắm hết. Kể cả những bút hiệu anh kư ở mục Nh́n xuống cuộc đời trên báo Tuổi Ngọc. Chúng tôi nghiên cứu bút pháp của các anh, diễn biến tư tưởng của các anh; chúng tôi theo dơi sinh hoạt của các anh, liên hệ giữa các anh. Tại sao chúng tôi dành nhiều công sức cho các anh thế? V́ chúng tôi sợ các anh, muốn có các anh. V́ các anh nguy hiểm, v́ các anh bị ngụy quyền bạc đăi. Nghĩ thử coi, anh Duyên Anh, trong các anh, đă có ai được ngụy quyền dịch tác phẩm phổ biến ra nước ngoài? Ai trong các anh đi họp Văn Bút Quốc Tế được Nguyên Văn Thiệu trả tiền vé máy bay và tiền tiêu vặt? Cái ngu xuẩn của ngụy quyền là nó không biết kết hợp các anh thành một chiến tuyến văn hóa. Nếu nó kết hợp được, và các anh đừng chia rẽ nhóm, chửi bới lẫn nhau, chiến tranh c̣n kéo dài bất phân thắng bại và, có thể, chỗ anh đang nằm là chỗ của tôi. Nguyễn Khánh tuyên dương các anh làm chúng tôi hoảng hốt. Nó là thằng duy nhất biết sức mạnh của mỗi ng̣i bút là một sư đoàn. Nó mới nói ng̣i bút của nhà báo, chưa đề cập đến sức mạnh của nhà văn, của những người làm tư tưởng cuốn hút nhân dân.
Ba Trung dẫn tôi vào ngơ ngác mới. Lănh đạo của nó đă dạy bảo nó huyễn hoặc tôi. Tôi sửng sốt thiệt t́nh. Tôi đâu dám tưởng tượng cộng sản đánh giá chúng tôi ghê gớm thế. Từ khởi sự cuộc đời văn chương, tôi đă nghĩ ḿnh viết văn mua vui cho độc giả để mưu sinh. Hoàn toàn tôi không có tham vọng ǵ vào văn chương. Tôi thấy Nguyễn Du vĩ đại đă khépTruyện Kiều bằng hai câu b́nh dị và khiêm tốn:
Lời quê góp nhặt dông dài
Mua vui cũng được một vài trống canh
Tiền bối vĩ đại không hề “phi lộ” đao to búa lớn. Rằng, ta, Tố Như, làm văn chương v́ mục đích này nọ. Hậu bối ễnh ương xem chừng khoái làm con ḅ văn học nghệ thuật. Đâu ngờ, cái sự mưu sinh bằng chữ nghĩa của ḿnh lại được cả cộng sản lẫn quốc gia ŕnh rập kỹ vậy. Cộng sản th́ tôi đă biết ở Sở Công An. Quốc gia th́ vừa biết khi sang Paris và gặp anh Phương Linh Châu. Ở Sàig̣n, tôi chưa được quen anh Châu. Anh ta làm việc cho Trung Ương T́nh Báo và đặc biệt theo rơi tôi. Anh cho biết, trong thân t́nh và việc đă qua rồi, anh quán triệt cá tính của tôi, từ cách ngồi viết ở ṭa soạn đến cách ngồi uống cà phê ở vỉa hè, giờ giấc sinh hoạt, liên hệ bạn bè… Người được anh chị thỉ theo dơi tôi là chủ bút tuần báo Tuổi Ngọc. Tôi giật ḿnh. Giật ḿnh hơn, Trung Ương T́nh Báo định bắt tôi và gài tôi vào cái thế phải làm việc cho họ với tư cách chủ bút một tờ báo của họ. Nhờ một sĩ quan già lục hồ sơ của tôi, đoán tử vi và nói chưa đến lúc bắt tôi, nên tôi thoát. Ông Thiệu trị nước có thầy bói bên cạnh! Trung Ương T́nh Báo cũng có thầy tử vi! Anh kể rất nhiều kỷ niệm theo rơi tôi. Tóm tắt, quốc gia ŕnh rập tôi mà tôi không hay. Hôm nay, nhờ cộng sản, nhờ quốc gia tiết lộ, tôi bỗng thấy nhà văn chúng tôi phi thường quá. Ôi, cuộc mưu sinh của tôi sao mà lận đận, sao lắm kẻ ŕnh ṃ, hăm hại thế! Vẫn chẳng có ǵ đáng để tôi kiêu hănh. Ta vẫn phải đi trên sầu đạo dằng dặc hệ lụy. Cái ǵ ta để lại ở cuối sầu đạo mới đáng để ta kiêu hănh. Và ta chỉ bằng ḷng chịu phán xét, lúc ấy.
- Thế giới biết nhiều về nhà văn, nhà thơ của chúng tôi hơn biết các anh. Tác phẩm của nhà văn, nhà thơ chúng tôi đă dịch mười thứ tiếng. C̣n các anh, chạy vạy xuất bản đă khó, thu tiền về c̣n nhục. Đă nhà văn nào của các anh diễn thuyết ở Hoa Thịnh Đốn, Đông Kinh, Ba Lê? Nhà văn của chúng tôi xách va li đi khắp thế giới. Các anh đều làm lợi cho ngụy quyền, cho Mỹ mà cả Mỹ lẫn ngụy quyền đều bạc đăi các anh. Đàn áp các anh. Bỏ rơi các anh. Anh nghĩ sao?
- Tôi nghĩ chính nhờ bị bạc đăi, bị đàn áp, bị bỏ rơi mà chúng tôi đă trở thành chúng tôi.
- Thành tội phạm?
- Vâng, tội phạm của chiến thắng của các anh.
- Kỳ-Thiệu về, giả sử thế, chúng nó có cứu các anh chăng?
- Không. Chúng sẽ giết tôi hoặc nhốt tôi măi măi.
- Anh đă làm lợi cho chúng nó?
- Tôi ích kỷ để nói với các anh rằng tôi chỉ làm lợi cho tôi, cho vợ con tôi. Nếu anh thích, và như nhận xét của anh, tôi làm lợi cho quê hương.
- Anh sẽ làm lợi cho quê hương chứ chưa làm lợi cho quê hương. Anh quyết định đi. Tôi nhắc lại, người ta bảo anh khôn lắm. Dễ hiểu thôi, anh là mẫu người thân lập thân, anh phải khôn anh mới là Duyên Anh. Anh đă dự định bán tuần báoNgười để lách thoát cái thế tranh chấp của Thiệu-Kỳ-Minh, thoát sự trả thù của Đặng Văn Quang, Hoàng Đức Nhă. Anh làm Tuổi Ngọc để thoát kư quỹ mười triệu đồng. Anh hô hoán những “đêm của lính” để được động viên tại chỗ. Anh lợi dụng Trần Hữu Thanh để viết hịch tham nhũng, chửi Thiệu qua miệng người khác. Anh lợi dụng diễn đàn Quốc Hội để viết diễn văn cho nghị sĩ, dân biểu đối lập phát biểu tư tưởng đối kháng của anh, trong khi, anh giả vờ làm báo con nít. Anh đă khôn, anh nên khôn thêm một lần cuối.
Cộng sản nó đi guốc trong bụng tôi. Nó biết tôi ngàn lần hơn tôi biết nó. Và tôi thua nó là hợp lư.
- Sự khôn của tôi đă là tai họa. Tôi không muốn khôn nữa.
- Anh lại khôn rồi đấy. Đừng khôn với cách mạng. Tôi hỏi anh, bị chúng tôi bắt, anh biết chắc Thiệu-Kỳ sẽ nhốt măi măi hoặc giết ngay, nếu chúng “giải phóng dân tộc”, anh tin ai cứu anh? Quốc tế à? Với quốc tế, anh vô danh tiểu tốt. Quốc tế đâu đă đọc sách của các anh mà can thiệp cho các anh. Anh chỉ có một hy vọng cuối cùng. Chúng tôi tha anh. Muốn được tha, là người khôn, anh tự hiểu anh nên làm ǵ.
Ba Trung nâng tôi lên, rồi đap tôi ngă chúi. Nó không bắt tôi nhận tôi là vô sản nữa. Hôm nay, nó “mạn đàm” với tôi về sự khôn của tôi và sự nắm linh hồn tôi của cộng sản và kích thích tự ái của tôi và nói rơ ẩn ức của tôi với chế độ cũ. Tôi không ngần ngại ǵ mà không nói những ẩn ức của tôi với chế độ cũ, từ sau 1-11-1963. Trước hết, tôi bất b́nh cái thái độ du côn của Nguyễn Cao Kỳ. Ông ta là thứ thủ tướng bất xứng về mọi phương diện. V́ bài phiếm luận của tôi đăng trên nhật báoTin Báo, đụng chạm tới Đô trưởng Văn Văn Của (Đô trưởng say rượu, bắn súng loạn cào cào, quân cảnh Mỹ c̣ng tay nộp cho Ty Cảnh Sát quận 1, Sàig̣n), ông ta họp báo bỏ túi, gọi tôi là côn đồ, đ̣i đánh nhau tay đôi nếu là Văn Văn Của và đóng cửa Tin Báo. Gọi tôi là côn đồ tức là đồng hóa tôi với “Việt Cộng ác ôn côn đồ”. Tôi chưa bỏ theo Việt Cộng đấy. Tôi ngậm trái thù, trả đũa liên tiếp Nguyễn Cao Kỳ và tay chân. Hôm nay vẫn chưa nguôi hận. Đáng lẽ, không bao giờ có tuần báo Con Ong, tuần báo Người, nếu Đinh Tŕnh Chính, đầy tớ của Kỳ, cho tôi xuất bản tuần báo Búp Bê. Chính ghét tôi, chấp nhận truyện tranh nhảm nhí “charlot Nguyễn Thọ” và chỉ “lưu t́nh” khi ông sắp mất chức Tổng trưởng Thông Tin. Tôi làm báo nhi đồng trong hoàn cảnh khó khăn. Và Búp Bê đ́nh bản sau năm số. Trở về nhật báo, tôi hung hăng, tôi tàn bạo, tôi sa lầy, tôi đầy ngất ân oán giang hồ. Từ đó là Thương Sinh dẫm lên tất cả. Kỳ và Chính đă không để tôi làm Duyên Anh viết truyện mơ mộng. Chúng nó dồn tôi vào con đường bất măn, tôi đi hết sai lầm này đến sai lầm khác, và tôi bị chụp bủa bởi cái lưới ngộ nhận oan nghiệt. Tôi rất muốn làm công việc nhỏ mọn có ư nghĩa cho đời sống. Và tôi chỉ gặp bọn quyền bính bỏ lửa vào tay ḿnh. Một lần nữa, tôi xuất bản tuần báo Tuổi Ngoc khổ lớn, tôi cố giă từ nhật báo, tuần báo nham nhở. Bấy giờ là triều đại của Thiệu và Tổng trưởng Giáo dục Lê Minh Liên. Ông Châu Kim Nhân giới thiệu tôi với Liên. Tôi tŕnh bày sự cần thiết phải có một tờ báo cho thiếu niên trong cái sa mạc sách báo tuổi trẻ. Ông Liên đồng ư. Ông hứa yểm trợTuổi Ngọc mỗi kỳ 500 số cho tới khi nó vững. Tôi mừng quá, hí hửng tính 500 số x 20 đồng bằng 10,000 đồng x 4 kỳ bằng 40,000 đồng, vừa đủ tiền b́a và công in offset cho 4 số báo. Chừng báo ra mắt, tôi gọi dây nói cho văn pḥng của ông Liên. Tôi được viên bí thư trả lời:
- Ông Tổng trường chỉ thị rằng mỗi kỳ báo, ông cho tùy phái đem lên Bộ 10 số báo, và Bộ sẽ trả bằng mandat mỗi tam cá nguyệt!
Tôi định chửi cha cái bộ … vô giáo dục đó một câu. Lại thôi, bèn đáp:
- Báo tôi nghèo không có tùy phái và không bán cho Bộ nữa. Ông thưa với ngài Tổng trưởng giùm, nếu ngài ấy rảnh, ghé ṭa soạn, tôi cho 500 số, về đọc, rồi bán kư tính giá đồng nát.
Bực quá, tôi viết Ngựa chứng trong sân trường để mở mắt bọn ngu xuẩn ở Bộ Giáo Dục, viết tiếp Ḅ sữa gặm có cháy, dạy lũ Thiệu cách huấn luyện nhi đồng. Đổng lư của Tổng trưởng Thông Tin Trương Bửu Điện mời tôi đến Bộ … thông cảm. Ḅ sữa chuyển vào phủ tổng thống. Sáu tháng không trả lời cho hay không cho xuất bản. Nhà Nguyễn Đ́nh Vượng đă in xong xuôi, chỉ c̣n chờ giấy phép. Cuối cùng, v́ thương cụ Vượng, tôi phải “xin được tự ư xóa bỏ hai chương phê b́nh tổng thống” để Ḅ sữa gặm cỏ cháy nhởn nhơ gặm cỏ cháy. Tôi đă khốn đốn v́ cuốn sách này khi làm việc với công an cộng sản.
- Thế nào, anh Duyên Anh?
- Anh muốn thế nào?
- Muốn anh tiếp tục nghề viết của anh. Trước hết, anh phải kiểm điểm toàn bộ sai lầm của anh trong ṿng 15 năm, kiểm điểm toàn bộ quá tŕnh viết lách của anh.
- Tôi sẽ viết trong tự khai.
- Không, anh sẽ viết trên báo Đảng, viết ở nhà anh.
- Tôi viết trong tù cũng được chứ.
- Anh viết trong tù, nhân dân sẽ nói công an cưỡng ép anh viết. Anh viết ở nhà anh, nhân dân tin anh thành khẩn.
Một phút thôi, một sợi tóc như Thạch Lam viết, sau những dồn nén không tài nào nhịn nổi, tôi nh́n thẳng vào đối mắt liến láu của Ba Trung:
- Anh không đủ tư cách tha tôi. Anh cũng không đủ tư cách cưỡng ép tôi viết.
- Đảng thừa tư cách.
- Anh không phải là Đảng.
- Ai là Đảng?
- Tố Hữu.
- Tố Hữu không phải công an.
- Vậy công an biết ǵ về văn chương mà luận bàn.
Ba Trung đập bàn. Nó đứng dậy, đôi mắt ánh lên thù hận. Tôi tưởng nó sắp đấm vỡ mặt tôi. Nó lại ngồi xuống:
- Anh mệt rồi. Hôm nay làm việc hơi căng.
Tôi lặng thinh. Nó đưa tay bóp trán:
- Anh về pḥng nghĩ. Cầm gói thuốc về hút.
- Cám ơn. Tôi không hút thuốc nữa.
- Tại sao?
- V́ ở tù có nhiều thứ cần phải nhịn.
Nó thông ḿnh lắm, hiểu ư câu nói của tôi. Nó mỉm cười rồi đưa tôi về pḥng. Tôi không biết Ba Trung đă làm việc với Hoàng Anh Tuấn ra sao. Nó có gợi ư cho Tuấn kiểm điểm quả tŕnh viết lách và hứa hẹn ǵ không. Tuấn đă chuyển trại, tôi mất dịp rút kinh nghiệm để đối phó với Ba Trung. Dương Nghiễm Mậu, Nguyễn Hữu Hiệu chưa hề bị gọi ra. Luôn luôn, tôi cô đơn. Tôi nhớ, cuối năm 1950, sau khi quy định thành phần giai cấp, loại bỏ toàn bộ trí thức và đảng phái ra khỏi kháng chiến, cộng sản tổ chức một khóa chỉnh huấn cho văn nghệ sĩ. Những Xuân Diệu, Thế Lữ, Nguyễn Tuân … sau khóa hoc, đă ỉa lên tác phẩm cũ của ḿnh những bài tự kiểm gớm ghiếc. Thơ thơ, Gửi hưởng cho gió chỉ c̣n là hai đống phân trong nhăn quan vô sản. Thế Lữ tha hồ mà chửi Nhất Linh và Tự Lực Văn Đoàn. Nguyễn Tuân coi Tàn đèn dầu lạc, Chiếc lư đồng mắt cua là sản phẩm của bồi tiêm thuốc phiện (tạp chí Văn Nghệ, liên tiếp 3 số, đầu 1951). Vẫn tṛ chơi bắt nghệ sĩ phóng uế lên sự nghiệp ḿnh, Trịnh Công Sơn đă tự kiểm để được làm ở Sở Thông Tin Văn Hóa thành phố. Loại bài tự kiểm của Trịnh Công Sơn đă làm ngao ngán tuổi trẻ ngưỡng mộ nhạc của Sơn. Từ đó, Sơn say mèm. Bố già Á Nam Trần Tuấn Khải tự kiểm trên tờ Văn Nghệ Giải Phóng mới nản chứ! Người nản nhất, xấu hổ nhất là Trần Việt Hoài. Anh đă uất ức làm bốn câu thơ trước khi chết:
Đầy tớ Mỹ ngă gục
Bồi Tàu, Nga reo vui
Riêng cháu con ṇi Việt
Ôi, xiết bao ngậm ngùi
Tôi đă thấy nghệ sĩ tự kiểm thuở chưa làm văn chương. Tôi vừa thấy nghệ sĩ tự kiểm khi đă làm văn chương. Tốt nhất, tôi nên tự khai trong tù. Dương Nghiễm Mậu hoàn toàn đúng. Chúng tôi không có tội với nhân dân. Chúng tôi cứ nhận phứa phựa có tội với chế độ. Lẽ phải ở bất cứ không gian, thời gian nào, đều nằm gọn trong tay kẻ mạnh. Điều đó đă thành chân lư muôn thuở. Để tự vệ, để tồn tại, tổ tiên ta đă có di chúc “Tránh voi chẳng xấu mặt nào”. Buổi chiều, Ba Trung gọi tôi ra. Lần này, ở pḥng của nó c̣n thêm một người mà Ba Trung giới thiệu là nhà văn cách mạng. Nó không nói bút hiệu nhà văn đó và tôi cũng chẳng buồn hỏi. Một lần, Trần Kim Thanh, nhà văn Hà Nội, đă nói với tôi: “Ở miền Bắc của chúng tôi có công an văn nghệ”. Nhà văn vừa gật đầu chào tôi, chắc chắn là nhà công an văn nghệ, thứ lính kín của văn học nghệ thuật.
- Buổi sáng căng quá, chiều nay chúng ta nói chuyện văn chương, Ba Trung giáo đầu.
Nhà công an văn nghệ hỏi tôi:
- Anh hiểu thế nào là một nghệ sĩ?
Tôi nói:
- Anh muốn có một định nghĩa chính xác về hai tiếng nghệ sĩ?
Nhà công an văn nghệ đáp:
- Phải.
- Anh có phải công an không?
- Tại sao anh hỏi thế?
- Tôi có hai lối trả lời. Một lối cho công an và một lối cho nghệ sĩ.
- Tôi là nhà văn.
- Hân hạnh cho tôi lắm lắm. Anh có đọc thơ cũ, thơ mà Xuân Diệu phủ nhận không?
- Không.
- Vậy tôi đọc cho anh nghe Xuân Diệu định nghĩa nghệ sĩ và tôi rất chịu.
Và tôi anh dũng đọc thơ đồi trụy, thơ vàng cho cộng sản nghe.
Tôi là con chim
Tới từ núi lạ
Ngứa cổ hót chơi
Khi ánh sáng vào reo um khom lá
Khi trăng khuya lên ủ mộng xanh tươi
Chim ngắm suối đậu trên cành bịn rịn
Hót tự nhiên nào biết bởi sao ca
Tiếng to nhỏ chẳng xui chùm trái chín
Khúc huy hoàng không giúp nở bông hoa
Cứ hót măi thế mà chim vỡ cổ
Héo tim non cho quá độ tài t́nh
Cả ánh sáng bảo lần giây màu đỏ
Rồi một ngày sa rụng giữa b́nh minh
Tôi rả rích chẳng qua trời bắt vậy
Chiếc thuyền ḷng nước chảy phải trôi mau
Gió đă nổi cho nên buồm phải dậy
Hồn vu vơ lời ấy bởi mây đào…
Đoạn kết, tôi nh́n Ba Trung, đọc một cách say sưa:
Tôi là con chim
Tới từ núi lạ
Ngứa cổ hót chơi
Hăy nghe lấy c̣n như sao rỉ rả
Nói làm chi tôi không biết trả lời!
Ba Trung cười:
- Con chim Xuân Diệu vô tội v́ nó lăng mạn. Con chim Duyên Anh khác xa.
Nhà văn nghệ công an đưa sang vấn đề khác:
- Tôi thấy văn nghệ Sàig̣n không chuyên nghiệp.
Nó vừa mới bảo tôi định nghĩa người nghệ sĩ, chẳng tỏ thái độ đúng hay sai, đă vội vàng chuyển mục.
- Ư anh muốn nói văn nghệ Sàig̣n không tốt nghiệp ở một trường chuyên nghiệp nào ra, phải không? Tôi hỏi.
- Đúng.
- Tôi công nhận đúng, song chỉ đúng với nghệ sĩ tŕnh diễn, đa số, họ đă không ở trường ca nhạc, kịch nghệ nào ra cả. Nhưng, theo tôi, nghệ sĩ Sàig̣n th́ chuyên nghiệp đúng nghĩa. Tất nhiên, nghệ sĩ Hà Nội không thể có cái đúng nghĩa ấy.
- Tôi cần được giải thích.
- Câu giải thích thật đơn sơ: Các anh không ôm một nỗi cô đơn nào cả.
- Các anh ôm nỗi cô đơn? Các anh cô đơn bằng hưởng thụ.
- Anh c̣n muốn nghe nữa không?
- C̣n chứ.
- Đừng mỉa mai vội. Tôi tin anh là nhà văn, dù anh có phục vụ ở ngành công an.
- Xin lỗi.
- Anh đừng xin lỗi tôi, v́ sự xin lỗi của anh càng tăng thêm vẻ mỉa mai.
Ba Trung giả vờ có việc đột xuất, rời khỏi pḥng. Người nhà văn công an, dân miền Bắc chính cống, h́nh như, nhiều quyền hành hơn Ba Trung nằm vùng. Nó dục tôi:
- Ta tiếp tục.
- Tôi xin phép được hỏi anh và anh trả lời chính xác, thành khẩn, rồi từ những câu vấn đáp sẽ có kết luận chuyên và không chuyên.
- Đồng ư.
- Có bao giờ anh thấy, ở rạp hát nào đó, tại Hà Nộihay bất cứ tỉnh huyện nào ở miền Bắc, dù mưa hay nắng, dù băo to hăy yên lặng, khi đến giờ bắt buộc phải kéo màn mà chỉ có vài khán giả không?
- Không, không bao giờ. Nhà hát của chúng tôi luôn luôn đông nghịt, bất kể giông băo.
- Có bao giờ anh thấy, ở vỉa hè Hà Nội, tác phẩm và tên tác giả nằm ngổn ngang không?
- Không, không bao giờ. Chúng tôi có mấy trăm ngàn xă, mỗi xă một thư viện. Tác phẩm của nhà văn của chúng tôi được xuất bản, ít nhất, cả 100 ngàn cuốn, chưa đáp ứng yêu cầu.
- Chúng tôi khác các anh, khác ghê gớm. Ở Sàig̣n, sân khấu cải lương vẫn phải kéo màn đêm mưa đột xuất dù khán giả vài chục người. Nghệ sĩ vẫn đông đủ. Tuồng tích không bị cắt xén. Giọng ca ngọt bùi hơn, tiếng đàn tha thiết hơn trong nỗi hoang vắng ấy. Ở những pḥng trà, gặp đêm giông tố, khách thưởng ngoạn vỏn vẹn một người thôi, ca sĩ của chúng tôi vẫn tŕnh diễn, và đă diễn tả hết cái cô đơn của con người trong quạnh hiu, trống trải. Mỗi tác phẩm văn học nghệ thuật là mỗi cuộc phiêu lưu. Nó đi từ nhà xuất bản đến nhà phát hành. Nó được xếp vào chỗ quan trọng của hàng sách hay bị xuống vỉa hè th́ nó vẫn có linh hồn. Tóm lại, chúng tôi thường xuyên trực diện nỗi cô đơn, uống từng giọt cô đơn trong đời sống. C̣n các anh, các anh được người ta lùa khán giả cho kín rạp để ca múa, các anh được người ta chỉ thị vỗ tay hoan hô, các anh được người ta khuân sách về xă ấp mà ra lệnh độc giả … học tập. Các anh không có nỗi cô đơn. Các anh chỉ là nghệ công hay nghệ nhân. Các anh chưa từng là nghệ sĩ. Như tôi mới là nghệ sĩ. V́ trọn đời tôi, tôi lạc lơng trong sương mù cô đơn; trọn đời tôi, tôi bị truy nă, săn đuổi; trọn đời tôi, tôi bị đố kỵ, ghen ghét; trọn đời tôi, tôi bị ngộ nhận, phản phúc. Bằng những cái đó, tôi trở nên chuyên nghiệp, tôi tồn tại và tôi có những cái mà người khác không có. Không có so sánh trong tác phẩm nghệ thuật, không có chối bỏ trong tác phẩm nghệ thuật. Anh có cái mà người khác không có, mà tôi không thể có v́ anh không phải là người khác, không phải là tôi, không thích đồng hoa, đồng dạng, đồng hành. Tôi xin nhắc lại: Những ǵ đă được quần chúng công nhận th́ không thể chối bỏ. Sự chối bỏ chỉ có tính cách nhất thời và gian dối. Nhiều chế độ đă bị xóa bỏ, tác phẩm nghệ thuật và nghệ sĩ vẫn tồn tại. Đă không thể chối bỏ được tác phẩm nghệ thuật th́ cũng không thể bắt nghệ sĩ chối bỏ nghệ thuật của nó bằng bá đạo.
- Anh kiêu ngạo qua, anh Duyên Anh ạ! Mỗi nhà văn nổi tiếng ở Saigon là một cái rốn của vũ trụ. Đă Vũ Khắc Khoan kiêu ngạo, Mai Thảo kiêu ngạo, Nguyễn Mạnh Côn kiêu ngạo… lại cả đến Dương Hùng Cường, Hoàng Hải Thủy cũng kiêu ngạo.
- Theo tôi, kiêu ngạo là tự do, dân chủ là nhận đường phấn đấu. Anh phải là cái ǵ mới được quyền kiêu ngạo chứ? Và kiêu ngạo của nghệ sĩ vô tội. Nó khiến anh khó chịu nhưng nó không bỏ tù được anh, không bắt anh nhịn đói, không cưỡng ép anh tự khai…
- Anh ám chỉ tôi?
- Anh là nhà văn mà…
- Phải, tôi là nhà văn.
- Tôi đang biểu dương anh. Tại sao anh không thích tôi kiêu ngạo? Anh nên nghiên cứu kỹ lưỡng về trường hợp tôi. Trong một xă hội phân hóa toàn diện, băng hoại từ gốc rễ, một ḿnh tôi cô đơn với mớ kiến thức c̣m cơi, đ̣i làm lại cuộc đời xum họp, b́nh yên, yêu thương và chia xẻ; một ḿnh tôi viết 50 cuốn sách, làm 200 số báo đẹp, tôi rất xứng danh kiêu ngạo. Sự lao động chân chính của tôi hơn các anh. Đă ai trong các anh viết nhiều bằng tôi?
- Anh có thể khắc phục sự kiêu ngạo được không?
- Anh bảo tôi kiêu ngạo th́ tôi kiêu ngạo. Anh đừng có định kiến ǵ về tôi, anh sẽ thấy tôi chả kiêu ngạo tí nào. Độc giả tuổi nhỏ của tôi có bảo tôi kiêu ngạo đâu. Chỉ những kẻ tự ti mặc cảm mới bảo tôi kiêu ngạo, chỉ những đứa thù ghét tôi mới bảo tôi kiêu ngạo.
- Tôi khuyên anh nên truy nă bản thân hiện tại của anh, anh nên tự hỏi anh nên ở đâu, nói chuyện với ai. Câu trả lời của anh cho chính anh sẽ giúp anh toàn diện.
- Cảm ơn anh. Tôi trả lời luôn: Tôi là nhà văn độc lập bị khép tội phản động, đang ở tù và làm việc với … nhà văn chiến thắng. Tôi không dám chết anh hùng v́ tôi sợ làm anh hùng, nhưng tôi t́nh nguyện chết dần chết ṃn theo cung cách chết b́nh thường của những tù nhân b́nh thường.
Tôi nh́n nhà văn công an:
- Anh c̣n ǵ hỏi thêm tôi nữa không?
Nhà văn công an móc thêm gói thuốc đen Tam Đảo, bốc ra, mời tôi:
- Anh nhớ Hà Nội chứ?
Tôi nhả khói thuốc:
- Nhớ.
- Hà Nội vẫn y nguyên như thời niên thiếu của anh. Căn nhà số 13 đường Ngô Thời Nhiệm chưa bị bom Mỹ san bằng. Chỉ có con ngơ Lệnh Cư ở Khâm Thiên đă bị B52 xoá bỏ dấu tích kỷ niệm của anh và căn nhà số 42 Cửa Bắc của “bác nhà” bị sập đổ. Bác gái chết v́ bom Mỹ năm 1969, anh biết chứ?
- Bố tôi đă kể.
- Anh c̣n yêu Hà Nội không?
- Tại sao không? Hà Nội hay Sàig̣n đều là thành phố của quê hương chúng ta.
- Anh muốn về Hà Nội?
- Dĩ nhiên, tôi để lại Hà Nội muôn vàn kỷ niệm.
- Bạn cũ của anh c̣n nguyên vẹn. Anh Nguyễn Thịnh giữ chức vụ quan trọng trong ngành xuất bản âm nhạc. Anh Đàm Việt Minh ở trong hội nghiên cứu văn học. Anh Lê Huy Luyến dạy ở đại học. Anh c̣n người em út tên là Vũ Hổ.
- Vâng, nó bị bắt v́ trốn lính và đang nằm ở Lào Kay.
- Bác trai cho anh biết?
- Vâng.
- Vũ Hổ là thứ Trần Đại của Hà Nội. Anh đă viết truyện du đăng về em anh đấy.
- Vinh dự quá.
- Tôi đến thăm anh với tư cách đồng nghiệp. Tôi thành thật nói với anh điều này để anh suy nghĩ: Nhạc sĩ Hoàng Dương, tác giả bài Hướng về Hà Nội, đă mang giày của giặc, về với cách mạng, vẫn được trọng dụng. Hiện nay, anh Hoàng Dương dạy nghệ thuật ở Viện Kịch Nghệ Âm Nhạc Hà Nội.
- Cám ơn anh.
- Điều này nữa: Anh không thể kiên tŕ bằng người cộng sản. Với cộng sản, nhiều người muốn chết mà cứ bị sống khi họ đă bị đánh dấu.
- Cám ơn anh. Tôi duy tâm và tôi tin sống chết có số.
Người nhà văn công an cho tôi một túi thuốc là Sông Cầu và gói kẹo Hà Nội. Tôi nhận một gói tượng trưng và vài cái kẹo mềm. Ba Trung trở về đúng lúc. Người nhà văn công an bắt tay tôi, tạm biệt. Tôi về pḥng, ân hận v́ ḿnh quá … kiêu ngạo, không thèm hỏi bút hiệu của nhà văn công an. Ít ra, nó đă đọc tôi, đọc kỹ Trường cũ và Ngày xưa c̣n bé của tôi. Nó biết nhiều về gia đ́nh tôi, bạn bè tôi, kỷ niệm Hà Nội của tôi. Nó chịu khó nghe tôi mà không đập bàn, dù tôi là can phạm. Tôi không nghĩ tất cả đảng viên trung cấp đều mất hết lương tâm. Người cộng sản đáng tội nghiệp. Họ bị chính đồng chí của họ ŕnh rập, soi mói. Sự ám ảnh bị ŕnh rập trở thành thói quen, thành lư tưởng nên họ đi ŕnh rập lẫn nhau. Lănh tụ cộng sản muốn có một phút sống thực với ḷng ḿnh mà cũng không được. C̣n những đảng viên nhỏ, những viên chức đối tượng đảng viên th́ phải đeo hai cuộc đời khốn khổ trên một cuộc đời hệ lụy. Cuộc đời khốn khổ thứ nhất là cuộc đời với tiếng nói giả dối, xu phụ, phét lác. Cuộc đời khốn khổ thứ hai là cuộc đời với tiếng nói thành khẩn chỉ dám nói thầm với ḿnh và đầy mặc cảm không ai thèm tin ḿnh. Xuân Thiều, nhà văn quân đội miền Bắc, người Vinh, đảng viên trung kiên của đảng Cộng Sản Việt Nam quang vinh đă dặn chúng tôi nên giữ kín những vụ liên hệ ăn uống, chơi bời với anh ta. Người đảng viên ấy mở miệng nói một câu xót xa: “Ngoài Marxisme, tôi c̣n thờ chủ nghĩa Marimite và bảo vệ nó tới cùng.” Lư tưởng nào rồi cũng ở cái nồi cơm, niêu cá!” Nếu xưa có kẻ si t́nh than thở: "Than ôi, chí lớn trong thiên hạ không đầy đôi mắt mỹ nhân” th́ nay, những đảng viên cộng sản trung cấp và trung kiên than thở: “Than ôi, lư tưởng cộng sản và chủ nghĩa Mác-Lê không đầy cái nồi cơm”! Xin có lời chia buồn muộn màng với Marx, với Engels dưới ḷng đất; với Lenine, với Hồ Chí Minh trong ḥm kính đ́u hiu.
“Với cộng sản, nhiều người muốn chết mà cứ bị sống khi họ đă bị đánh dấu.” Tôi không biết nên tin câu này như lời dọa nạt sinh tử hay lời căn dặn chân t́nh. Thôi, đành tin Trời Đất khi đă hết dám tin ai. “Trong tù, tuyệt đối không tin ai”. Người công an già miền Nam bắt tôi luôn luôn nhớ thế. Tôi vốn ham ngạo báng cả thần thánh lẫn ma quỷ. Trên đường mưu sinh, ở đoạn nào đó, người ta chỉ gặp may mắn và may mắn, người ta bỗng quên số phận mà chỉ tin vào tài năng. Đến lúc tuột dốc, người ta chợt tỉnh ngộ và người ta ngây thơ bấu víu lấy cái thiêng liêng vô h́nh để hy vọng. Buổi sáng ngày 8-4-1976, tôi đi t́m thấy bói Kim ở đường Chị Lăng, Phú Nhuận một lần nữa. Ông thầy bói mù gieo quẻ dịch. Đồng tiền bắn ra khỏi đĩa. Gieo lại. Bấm. Đoán.
- Trốn đi!
- Cụ đă bảo mệnh vững?
- Mệnh vẫn vững nhưng hôm nay nhằm ngày rất xấu của Mậu Dần tức là vợ ông. Trốn đi chừng ba tháng sẽ thoát tù tội.
- Nếu không trốn?
- Sẽ bị bắt trong ngày hôm nay!
- Rồi sao?
- Cũng sẽ về thôi. Vài năm đấy.
- Mấy năm?
- Không thể rơ. Đừng lo chết trong tù, bảo đảm mệnh vững. Ông Mạnh Côn mới nguy.
- Chắc chắn mệnh vững?
- Chắc chắn. Bị bắt th́ đừng quên Thường Tung: “Mềm c̣n, cứng mất”!
- Cám ơn cụ.
Buổi chiều 8-4-1976, đánh đu với số mệnh và cũng chẳng vất vợ con cho ai, tôi nằm nhà. Và bị bắt. Đúng quẻ Dịch của thầy bói Kim. Đă tin cụ Kim, tôi càng tin mệnh ḿnh vững. Mà nó không vững th́ cũng đành như tên một cuốn sách của Dương Nghiễm Mậu: Cũng đành. Tôi lại thở than với Nguyễn Du:
Cũng đành nhắm mắt đưa chân
Thử xem con tạo xoay vần ra sao.
CHƯƠNG 9
Không phải là Ba Trung nữa. Cũng không phải là pḥng làm việc của Ba Trung. Tôi đang “đương đầu” với người công an chấp pháp khác. Y nói tiếng Nghệ Tĩnh nặng nề. Trên bàn của y không có cà phê, không có thuốc lá. Những ngày “trăng mật” của tôi và công an chấp pháp, h́nh như, chấm dứt. Tôi đă đụng độ 4 chấp pháp tại Sở Công An Thành Phố. Người thứ nhất, biểu tượng của miền Nam, chẳng bao giờ muốn bị nhuộm đỏ linh hồn, đă chỉ điểm cho tôi biết chỗ nào là bom, ḿn, chông, bẫy trên tử đạo và triết lư sống đời tù cộng sản. Người thứ hai, biểu tượng của nằm vùng láu cá, muốn chứng tỏ ḿnh cao thượng. Người thứ ba, biểu tượng của nền văn nghệ công an. Và người thứ tư. Để xem, y là biểu tượng cái ǵ.
- Anh làm tự khai.
- Tôi đă làm.
- Tôi bảo anh làm tự khai với tôi.
- Khai ǵ nữa? Tôi đang khai dang dở th́ người ta ngừng lại mạn đàm. Tôi muốn coi bản tự khai dang dở để khai tiếp.
- Tôi là chấp pháp mới của anh, mọi việc bắt đầu lại.
- Nhưng khai gi?
- Quá tŕnh, cuộc đời anh từ mười tuổi đến ngày bị bắt. Anh nhập bằng cái sơ yêu lư lịch của anh.
Y đem cho tôi 10 tờ giấy khổ giấy in roneo và cây Bic:
- Trang nào xóa bỏ, anh không được phép xé, phải nộp đủ mười tờ. Anh nhớ chưa?
- Tôi nhớ.
- Yêu cầu của tôi là mỗi ngày anh viết 20 trang: sáng 10, chiều 10.
- Tôi không phải là máy viết.
- Ngày xưa, một ngày anh viết cho mấy nhật báo? Anh tự hào viết nhanh nhất nước mà.
- Viết nhanh v́ không cần suy nghĩ.
- Tự khai không cần suy nghĩ.
- Không suy nghĩ là thiếu thành khẩn.
Tôi hiểu ngay thủ đoạn của tên chấp pháp này. Y muốn tôi viết nhanh là y đă giăng bẫy. “Chúng ta có nhiều thời giờ”. Tôi nhớ Ba Trung. Và tôi không cần phí lời nữa. Tôi cầm bút, viết “phăng-tê-di” hai chữ Tự khai. Trong hàng chục chữ ghép sau chữ tự như tự do, tự hào, tự lực, tự lập, tự cường, tự chủ, tự vấn … tôi thấy có tự sát là bi đát nhất mà vẫn kém năo nùng hơn tự thú, tự kiểm, tự khai. Tự khai – tự thú – tự kiểm. Nhà thơ Paul Éluard đă viết tự do trên lá, trên hoa, trên bảng đen, trong trái tim … Tôi viết tự khai trên cái ǵ, trong cái ǵ? Nhà văn chúng ta không bị công sản bắt về các tội h́nh sự; chúng ta không hề là công cụ của chế độ, của thế lực nào; chúng ta không đảng phải đối nghịch ư thức hệ, tư tưởng; chúng ta đă là những con người của lương tâm. Và thế, hơn cả mọi thứ … giai cấp tù, nhà văn là tù nhân của lương tâm (prisonnier de conscience). Cộng sản bỏ tù cả lương tâm. Họ không có lương tâm, chủ nghĩa của họ không có lương tâm. Họ đă giết chết thi sĩ của t́nh yêu, của lương tri con người là Vũ Hoàng Chương. Họ đă đầy thi sĩ làm thơ tả giọt nước mắt của người yêu là Thế Viên. Họ đă c̣ng chân xích tay người viết cổ tích là Doăn Quốc Sĩ. Họ đă bắt cả lương tâm phải tự khai để truy nă niềm bí ẩn của lương tâm. Đó là cộng sản. C̣n những kẻ không hề bị tự khai, nhưng luôn luôn tự nhận ḿnh ấm áp lương tâm, cũng học đ̣i phán xét tù nhân của lương tâm. Trên cái ǵ, trong cái ǵ, tôi đă viết tự khai? Trên cay đắng phận người và trong cô đơn cơi đời. Trên cái ǵ, trong cái ǵ, tôi cần nói, sắp nói, sẽ nói với bọn học đ̣i phán xét tù nhân của lương tâm? Hăy để câu trả lời đó.
Như Tử Trường Tư Mă Thiên ôm nỗi đau dao hoạn hèn mọn. Ôi, 2000 năm cũ, lương tâm kẻ sĩ Tư Mă Thiên lên tiếng – Tiếng nói duy nhất của thời đại – v́ nỗi oan khiên của Lư Lăng, của con người. Lương tâm vằng vặc trăng sao ấy đă chịu nhục h́nh. Bằng hữu Tử Trường đâu, chiến hữu Tử Trường đâu, tri kỷ Tử Trường đâu? Họ đứng trước mặt Tử Trường. Xanh mặt v́ sợ bạo quyền, không dám bênh Tử Trường. Run rẩy v́ sợ bổng lộc, không dám cứu Tử Trường. Trơ mắt ếch nh́n kẻ sĩ thọ h́nh nhục nhă. Rồi phán xét mỉa mai: Tại sao chẳng can đảm chết đi, tại sao cam đành bị thiến. Cũng may, Tư Mă Thiên không bị tù, không bị tập trung lao cải. Chứ không sẽ: Thằng Tư Mă Thiên làm ăng-ten, bán bè bạn, quỳ gối ḅ đi lănh khẩu phần, xí gạt anh em nửa đêm dậy nấu nước pha cà phê rồi uống một ḿnh, bị chọc thủng một mắt rồi! Vân vân và vân vân … Tư Mă Thiên cô độc, đem tâm sự nói với người xưa. Và cái tồn tại, cái để lại ở cuối đường hệ lụy, cái làm phục sinh sự chết là Sử Kư Tư Mă Thiên. Tư Mă Thiên vĩnh cửu, lúc nào cũng gần gủi con người. Bằng tác phẩm. Bọn phán quan đâu rồi nhỉ? Chúng nó chết rửa xác, chẳng c̣n ai thèm nhớ, thèm biết chúng nó sau khi chúng nó “phản tỉnh” và đă thực hiện những số báo tưởng niệm, tưởng mộ, đă quyên tiền bỏ túi và tuyên bố giúp vợ con kẻ sĩ tù nhân của lương tâm. 2000 ngàn năm cũ mà ngỡ gần nhau gang tấc. Tự t́nh khúc của Cao Ba Nhạ có làm xúc động lũ sâu bọ triều đ́nh nhà Nguyễn đâu. Đă hiểu thế th́ cũng chẳng cần Tân tự t́nh khúc mai này. Có lẽ, Ru khúc, Sầu khúc, T́nh khúc đẹp hơn. Và, trong khi, ngậm trái đắng để làm ǵ hơn Sử Kư của Tư Mă Thiên, hăy ngâm thơ Nguyễn Bá Trác: "Chỉ ta ta biết, ḷng ta ta hay”. Hoặc cùng bằng hữu ở Paris, đêm đêm, vật ngă vài chai hồng tửu, nghe Quỳnh Dao thở nhẹ:
Thôi, đành ru ta với ta
bằng xót xa< br />đêm già,
ngục đá
Rượu mềm môi nuối tiếc kiêu sa phôi pha
Ở dĩ văng hiện về rét mướt phồn hoa…
Rồi đọc thơ Nguyễn Bính:
Thế nhân mắt trắng như ngân nhũ
Ta với nhà ngươi cả tiếng cười
Sau cái sơ yếu lư lịch, tôi ngừng lại. Tên chấp pháp – cứ như vơ hiệp Kim Dung, chấp pháp, trưởng lăo chấp pháp, mă đầu chấp pháp – ngồi hút thuốc, nh́n tôi viết. Y không mời tôi một điếu. Đúng là bản chất vắt chày ra nước của quê hương Hồ Chủ Tịch vĩ đại! Hay y cố t́nh thay đổi cung cách đối xử?
- Tôi nghĩ viết lâu rồi, không thể viết đúng yêu cầu của anh được.
- Phải khắc phục mọi khó khăn.
- Tôi không biết khắc phục.
- Th́ tuân hành mệnh lệnh. Anh đọc nội quy chưa?
- Tôi đă đọc.
Nội quy trại giam, Điều 1: “Can phạm phải triệt để tuân hành chỉ thị và mệnh lệnh của chiến sĩ và cán bộ trong trại giam”.
- Vậy tuân hành đi.
Tôi tuân hành. Tôi cho chữ ḅ chậm chạp trên trang giấy. Tôi viết như học tṛ viết “Ecriture”. Tôi bỏ hàng thừa. Tôi để lề rộng. Đến giờ cơm trưa, chỉ mới được hai trang.
- Viết xong 10 trang th́ anh về dùng cơm.
Y ngồi ́. Tôi ngồi ́. Không phải tôi không viết nổi mà là tôi chán viết. Chắc chắn, tôi t́m cách đổi chấp pháp. Với chúng tôi và với tất cả can phạm phản động hiện hành (những người chống cộng sau 30-4-1975), hễ chấp pháp làm việc không nổi hoặc không đủ khả năng làm việc với can phạm, Pḥng Chấp Pháp thay thế công an chấp pháp khác. Can phạm có quyền nói thẳng với chấp pháp: “Tôi không thể làm việc với anh”. Chế độ Nguyễn Văn Thiệu cũng không hề đánh đập, tra tấn nhà văn, nhà báo khi họ bị bắt về bất cứ tội ǵ. Nhiều can phạm phản động hiện hành bị tra tấn bằng các kiểu c̣ng, khóa ở đề lao Gia Định, bị đánh ở Cục Quân Báo (Tổng Nha Cảnh Sắt cũ) và trại Tô Hiến Thành. Những nhà văn bị bắt trong chiến dịch 2-4-1976 không hề bị đánh thẩm vấn ở Sở Công An, đề lao Gia Định, không hề bị chửi rủa tàn tệ. Đập bàn, quát tháo là căng nhất. Đưa vào cachot là biện pháp cuối cùng. Nắm được cái thế khỏi sợ ăn đ̣n, tôi bèn viết hoa lá cành về thời tiểu học. Ba Trung đă ra lệnh cho tôi: “Anh bỏ bớt râu ria thời thơ ấu”. Tôi quên Ba Trung, râu ria với tên chấp pháp Nghệ Tĩnh. Đoạn đời lớp ba ở huyện Phụ Dực, bị ỉa đùn trong lớp, tôi miêu tả kỹ lưỡng. Ông đói, mày cũng đói. Máy thèm ăn chứ ông không thèm ăn. Cơm tù hấp dẫn ǵ! Đúng năm trang chữ ruồi ḅ, y bảo tôi:
- Nghỉ, chiều viết tiếp.
- Chưa đủ 10 trang.
- Tôi bảo nghỉ!
- Tôi sợ buổi chiều không đủ 20 trang.
- Tôi bảo nghỉ. Đó là mệnh lệnh!
Bao tử của y chỉ thị y ban mệnh lệnh. Ăn cơm tập thể mà trễ bữa th́ chỉ c̣n vét đĩa. Đă có ư đồ, tôi năn nỉ y:
- Tôi đang hăng say viết.
- Nghỉ!
Y dằng bút khỏi tay tôi. Rồi y kêu quản giáo dẫn tôi về pḥng. Buổi chiều, y theo quản giáo đến tận pḥng đón tôi ra làm việc. Cũng như buổi sáng, y ngồi hút thuốc, không thèm mời tôi. Tiếp tục quăng đời thơ ấu, tôi sang trang thứ sáu. Vẫn cung cách lề rộng, hàng thưa, chữ ruồi ḅ, tôi viết tự khai, viết những ǵ mà Ba Trung bắt tôi viết. Người chấp pháp miền Nam đă dặn ḍ tôi: “Anh sẽ phải làm tự khai nhiều lần. Vậy, khi viết phải sáng suốt mà nhớ những ǵ ḿnh đă viết”. Tôi rất sáng suốt, lúc này, lúc mà tôi viết những ǵ tôi đă viết theo lệnh của Ba Trung. Được thêm hai trang, chấp pháp xứ Nghệ ra lệnh nghỉ. Y nh́n tôi, cười ruồi, gật gù:
- Anh thèm hút một điếu thuốc không?
Tôi có thói quen hễ viết là phải hút thuốc lá. Và hút liên miên. Ở nhà tù cộng sản, khi công an gọi ra làm việc, tù nhân không được phép mang theo thuốc lá và không được phép hút nếu công an không cho phép. Gă chấp pháp xứ Nghệ đă nghiên cứu kỹ lưỡng thói quen của tôi, y bắt tôi thèm hút để ban phát một ân huệ này, y sẽ đánh giá chúng tôi như những tên hèn mọn. Tôi chưa kịp trả lời, y nói tiếp:
- Anh Nguyễn Mạnh Côn rất chân thật. Anh ta thèm hút thuốc phiện, chúng tôi đem bàn đèn vào cho anh ta hút.
Tôi lặng thinh. Gă công an xứ Nghệ đă móc gói thuốc lá khỏi túi, đặt giữa bàn với hộp diêm Thống Nhất.
- Anh Côn viết tự khai thành khẩn lắm. Có đoạn anh ta chạy tội là đă không huấn luyện Hoàng Anh Tuấn, Nhă Ca và anh chống cộng sản. Các nhà văn trẻ của Sàig̣n đă phản bội Nguyễn Mạnh Côn, phản thầy, chống cộng sản.
Tôi bắt đầu khó chịu.
- Anh Côn khai hết những điều không lấy ǵ làm đẹp đẽ về bản thân anh và nhiều người khác.
Tôi chợt nhớ thủ đoạn gây mâu thuẫn của công sản mà tôi đă đọc trong cuốn sách nào. Sự khó chịu sơ khởi dành cho anh Côn bỗng tiêu tan ngay. Người ta đă chọn anh Nguyễn Mạnh Côn là người quen tôi nhất để tạo niềm thù hận giữa tôi và anh Côn. Và tôi sẽ không ngần ngại trả đũa anh Côn. Và người ta sẽ nắm vững những ǵ anh Côn muốn dấu diếm. Đem bàn đèn vào nhà tù cho tù nhân hút thuốc phiện là điều không tưởng. Và nữa, chưa từng bao giờ anh Côn huấn luyện chúng tôi viết văn và chống cộng sản. Gă công an xứ Nghệ dừng ở đó. Y nhắc lại câu hỏi:
- Anh thèm hút một điếu thuốc không?
- Không. Tôi đáp.
- Hút đi, tôi chiêu đăi anh.
Y cầm gói thuốc lên:
- Tại sao anh khước từ?
Tôi mỉm cười:
- V́ tôi không thèm.
- Tại sao anh không thèm?
- Tôi đang được Đảng giáo dục. Thưa anh, bài học tập đầu tiên của tôi là khắc phuc mọi thèm muốn.
- Tốt.
Y bỏ gói thuốc vào túi.
- Chúng ta mạn đàm thân mật nhé?
Tôi nói:
- Tùy ư anh.
Y tỏ vẻ bực tức một cách rất … chân t́nh:
- Tại sao tùy ư tôi?
Tôi cũng tỏ ra rất chân t́nh:
- Anh Ba Trung khẳng định chúng tôi đang ở tù. Ở tù th́ không được phép tùy ư ḿnh.
Y cười:
- Anh ở tù với Đảng, với Cách Mạng, không ở tù v́ tôi, với tôi. Đồng chí Ba Trung hơi lệch lạc tư tưởng. Bỏ cái hiện tại ở tù của anh đi, anh Duyên Anh. Ta nói chuyện khác.
Y chuyển đ̣n:
- Tôi đă đọc anh, đọc thật kỹ. Anh kiêu ngạo lắm. Viết phóng sự nguyền rủa cộng sản và bêu rếu lănh tụ của chúng tôi, anh bảo anh viết bằng chân. Viết tiểu thuyết nham nhở, anh bảo anh viết bằng tay trái. Viết truyện trẻ con, anh bảo anh viết bằng tay phải. Viết tự khai, anh viết bằng ǵ?
Gă công an chấp pháp xứ Nghệ dồn tôi vào thế bí. Tôi trả lời thế nào? Nếu hôm nay, ngồi ở quán Đào Viên số 82 Rue Beaudricourt quận 13, Paris của người đẹp Lan Phương, bất cứ một thằng cộng sản nào hỏi câu tương tự, tôi sẽ đầy đủ can đảm và dũng cảm trả lời: “Tôi viết tự khai bằng củ cà-rốt của tôi”! Nhưng tháng 5 năm 1976, tôi nằm bẹp trong xà lim của Sở Công An Nội Chính, sự cao ngao của tôi mềm x́u. Tôi đă hèn mọn, tầm thường. Và tôi buồn bă nói:
- Anh hiểu tôi khó trả lời, hỏi mà chi?
- Hỏi để biết mà đánh giá tự khai của anh.
Gă chấp pháp xứ Nghệ xua tay:
- Thôi, anh đừng trả lời câu hỏi ấy nữa. Tôi trấn áp anh, tôi nhận khuyết điểm.
Nh́n tôi. Cái vẽ hăm tài trên khuôn mặt buổi sáng của y biến mất. Như thể, y đă lột mặt. Giọng nói của y, tuy trọ trẹ, mà đầy t́nh cảm:
- Anh Duyên Anh ạ, tôi vẫn c̣n ấm ức truyện dài mang tính cách tự thuật Trái chín rấm của anh.
Tôi chột dạ. Thằng này đọc tôi kỹ quá.
- Tôi cho sau Con sáo của em tôi, Cái diều, Nắng chiều quê nội, Đại dương trong ḷng con ốc nhỏ là những kế tiếp xem TRÁI CHÍN RẤM có ngọt ngon bằng trái chín cây. Tại sao anh không viết thêm?
- V́ nó không thể chín.
- Nói thật đi, v́ anh lấy vợ địa chủ và anh quên giai cấp của anh. Tôi biết, thằng Hữu sẽ đưa con Mai, em gái nó, vào đời khi bố mẹ nó chết. Anh em nó sẽ ê chề trong đời sống tư sản mà ông chú Nghiêm của nó là biểu tượng khốn kiếp. Cuối cùng, sẽ giống thằng Vọng, Hữu sẽ đi t́m cách mạng. Anh sẽ hơn mọi nhà văn cách mạng nếu ḍng văn chương của anh không bị cắt đứt bởi giai cấp cố hữu của anh. Bản chất của anh là vô sản. Chưa muộn ǵ đối với anh. Anh có thể trở về sông Trà Lư. Xa ḍng sông t́nh nghĩa ấy, anh phiêu lưu quá đà. Anh viết truyện Chiến tranh mèo chuột rồi đổi thành Rồi hết chiến tranh, anh phản bội giai cấp đích thực của anh, anh gọi giai cấp vô sản là chuột, mỉa mai cách mạng vô sản là thiếu chính nghĩa và tạo chính nghĩa cho bù nh́n mèo và thực dân phú ông. Anh nghĩ Đảng không quan tâm vụ Ṭa Đại Sứ Hoa Kỳ bắt cái bộ Dân Vận của ngụy quyền cấm anh viết phóng sự Tiền Mẽo, Sến Việt và kư Thương Sinh trên nhật báo Sốngà? Anh bơ vơ, anh lạc lơng, anh tự nhận “Cộng sản không tha, quốc gia không dung”. Cộng sản nào không tha anh? Cộng sản dung anh. Anh về suy nghĩ đi …
Gă chấp pháp xứ Nghệ dẫn tôi về pḥng. Y đă chơi tôi một đ̣n cân năo, khiến tôi thao thức không ngủ suốt đêm. Y biết tôi nhiều mà tôi hoàn toàn không biết y. Cũng như những người đă chống cộng, đang chống cộng ầm ỹ chẳng hề biết tí ti ǵ về Ủy Viên Bộ Chính Trị Trung Ương Đảng Cộng Sản Việt Nam. Măi măi, người ta đánh giá cộng sản qua mấy chú bộ đội khờ khạo, nói ngọng. Con đường tù, con đường hệ lụy, xem chừng, c̣n hứa hẹn thật dài. Dương Nghiễm Mẫu đă dọn sẵn 12 năm. Tác giả Cũng đành không thích đếm những ngày tù, tháng tù. Tôi yêu Dương Nghiễm Mậu. Và tôi nói Dương Nghiễm Mẫu là nhà văn tôi yêu nhất. Cộng sản biết tôi nhiều hơn tôi biết tôi.
Ít độc giả thân mến nào của tôi nhắc tới truyện dài TRÁI CHÍN RẤM mà Con sáo của em tôi là chương nhất. Truyện dài này mang nhiều dáng dấp tự truyện. Tôi chỉ muốn diễn tả ḷng hy sinh cao quư của người anh dành cho em gái. Hữu sẽ đưa em vào đời. Nó quên cả xuân đời của nó. Nó chịu đựng mọi đau đớn, moi nghịch cảnh. Khi tận mắt chứng kiến hạnh phúc của em, Hữu mới nghĩ đến ḿnh. Th́ nó đă héo hắt. Đă cuối thu. Sở dĩ tôi bỏ rơi TRÁI CHÍN RẤM v́ không thể kéo dài một điệu buồn bă mấy trăm trang sách. Gă chấp pháp xứ Nghệ đă đổ vạ vợ tôi làm tôi quên giai cấp vô sản. Tôi đă chống đối sự quy định giai cấp cho con người. Nhưng tôi không hiểu tại sao cộng sản cứ muốn tôi xác nhận tôi thuộc gia cấp vô sản. Cộng sản bảo dung tôi và cộng sản bắt tôi, giam nhốt tôi nhục nhă. Và họ bảo tôi về suy nghĩ.
Không bao giờ tôi c̣n được gặp người chấp pháp xứ Nghệ nữa. Y lại bỏ rơi tôi. Cho đến một buổi chiều cuối tháng 6 năm 1976, cai ngục mở của với tờ danh sách can phạm đánh máy.
- Những người có tên sau đây…
Pḥng B của tôi, lần lượt Dương Nghiễm Mậu, Nguyễn Hữu Hiệu, Hồng Dương, Đặng Hải Sơn và tôi, hành trang tù, rời khỏi pḥng. Chúng tôi xếp hàng đôi với nhiều can phạm khác của các pḥng. Ngồi xuống theo mệnh lệnh, chúng tôi chờ đợi. Chưa hiểu thân phận ḿnh sẽ trôi dạt tới cái địa chỉ khốn kiếp nào của nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Ḥa Độc Lập, Tự Do, Hạnh Phúc, vừa mới thành công vĩ đại bầu cử quốc hội cả nước. Tôi, thật sự, mất hết từ đêm 8-4-1976. Tôi c̣n ǵ bây giờ nhỉ? C̣n chứ, tôi an ủi tôi: Ta c̣n nhà tù!
- Ḿnh đi đâu, Mậu?
- Có lẽ về đề lao Gia Định hoặc sang Chí Ḥa. Đi đâu th́ cũng là đi tù, ông ạ!
Bốn giờ, chúng tôi nghe cai ngục đọc danh sách lần chót. Rồi đứng dậy, hai người một cái c̣ng nhăn hiệu USA, cộng sản c̣ng tay chúng tôi, đẩy chúng tôi lên xe bít bùng. Tôi nhớ, năm 20 tuổi, xem một cuốn phim nhan đề “Ma vie commence en Malaisie”. Cuốn phim mô tả thân phận một phụ nữ Anh trong lửa đạn và sự chiếm đóng của Nhật ở Mă Lai. Người ta thường bắt đầu cuộc sống đích thực bằng nỗi khổ đích thực. Dường như, chỉ bằng nỗi khổ mà con người kinh quá, nó mới khám phá nổi những bí ẩn của đời sống và biết bắt đầu cuộc sống của ḿnh tự đoạn nào. Một hôm, tôi gặp Bùi Duy Tâm ở ngă tư Phan Đ́nh Phùng – Trương Minh Giảng, Sàig̣n. Anh ta vừa từ trại cải tạo ra. Anh ta nói với tôi: “Bây giờ, chúng ta nh́n rơ cả trái đất. Song tới phút này th́ cũng đáng kể là tới.” Định mệnh đưa tôi đi xa hơn cái tới đáng kể của bạn tôi. Tôi bị c̣ng tay dẫn vào Sở Công An. Ngót hai tháng trời nằm đây, tôi đă tra vấn tôi không ngừng. Tôi được thảnh thơi nh́n lại 15 năm viết tiểu thuyết của tôi. Chữ nghĩa của tôi đă không làm tôi xấu hổ. Chỉ có niềm ân hận là tôi chưa xuất bản bộ truyện 1200 trang Vẻ buồn tỉnh lỵ. Cuốn cuối cùng của bộ truyện vẽ cảnh đời đau đớn, ngơ ngác 1954, y hệt cảnh đời bi đát, năo nề 1975. Toàn bộ của nó là lịch sử 10 năm (1944 – 1954) dưới mắt và trong ư nghĩa tuổi thơ trôi nổi theo vận mệnh dân tộc. Cách mạng và chiến tranh. Ḥa b́nh và thù hận. Mỗi đổ vỡ đều có thể xây dựng lại, trừ nỗi băng hoại t́nh người. Tôi rất tiếc đă mất cơ hội trở thành nhà văn tiên tri. “Nếu cần th́ ta làm lại tất cả”. Từ tra vấn trong cô đơn, tôi chợt thấy tâm hồn tôi có một chuyển mùa kỳ lạ. Và tôi bỗng thèm sống, khao khát sống. Tôi muốn bắt đầu cuộc sống của tôi ởMột địa chỉ chung của chủ nghĩa. Cuộc phiêu lưu đi t́m ư nghĩa cho đời sống của tôi c̣n dài, vô hạn định. Nỗi thống khổ đầu tay của tôi là một thử thách nhẹ so với nỗi thống khổ của các văn hào thế giới. Nỗi thống khổ mà các nhà văn lừng lẫy của nhân loại đă trực diện, đă đương đầu, đă kiên nhẫn chịu đựng, đă phấn đấu im lặng ví như trái núi. Nỗi thống khổ tôi đang ngậm chỉ là cái móng tay. Cái móng tay chớ vội ồn ào khi trái núi nín thinh, b́nh thản liếm máu trên vết thương của ḿnh mà cống hiến cho đời sống những ư nghĩa tuyệt với về t́nh yêu và hạnh phúc.
Trước đây, tuyệt nhiên tôi không có tham vọng văn chương. Hoặc nếu người ta bắt tôi phải công nhận tôi có tham vọng văn chương th́ tham vọng văn chương ấy là thứ tham vọng giới hạn bằng vong đai biên giới quốc gia. Lúc này, lúc tay tôi đang đeo c̣ng chế tạo tại USA, tham vọng văn chương của tôi cuồn cuộn, sóng gió, băo táp. Tôi thèm trả lời người cộng sản một câu nói đầy miệt thị “Thế giới đâu đă đọc sách của các anh”! Phải, thế giới chưa hề biết chúng tôi như những nhà văn rực rỡ nhân bản. Thế giới chỉ biết chúng tôi, chỉ nghĩ về chúng tôi như Nguyễn Ngọc Nghĩa ăn cắp tượng Chàm, như Phạm Văn Đổng mở ṣng bạc, chứa thổ đổ hồ, như Hoàng Đức Nhă ngu si, nham nhở, như Nguyễn Văn Thiệu hèn mọn, như Đặng Văn Quang đốn mạt và bầy chồn cáo tham nhũng, lũ tướng lănh đào ngũ trước lệnh đầu hàng, như bọn y sĩ ăn cắp… Thế giới, đáng lẽ, phải biết Đinh Hùng, Vũ Hoàng Chương, Nguyễn Gia Trí, Nguyễn Hải Chí, Cung Tiến, Phạm Duy, Thanh Tâm Tuyền, Vơ Hồng, Doăn Quốc Sĩ, Hoàng Anh Tuấn, Phạm Thiên Thư… Nhưng, với thủ tướng Nguyễn Cao Kỳ say mê “Cô Gái Đồ Long”, với tổng thống Nguyễn Văn Thiệu say mê “Căn nhà ngoại ô”, với Bộ trưởng Ngô Khắc Tỉnh mê hái hoa và v́ mê gái chạy trốn không kịp, thế giới, hôm nay, vẫn tưởng miền Năm không có nhà văn lỗi lạc như miền Bắc. Miền Nam chỉ biết làm chiến tranh, làm giàu, không biết làm văn học nghệ thuật đúng nghĩa!
Tôi đă leo lên xe. Chúng tôi đă leo lên xe. Chuyến xe đời chập chùng hệ lụy. Tấm vải bố trùm kín mít. Xe nổ máy. Rồi lăn bánh. Giă từ Sở Công An, giă từ một địa chỉ chung của chủ nghĩa. Tôi đi tới một địa chỉ khác. Giă từ và cám ơn những cay đắng, nghẹn ngào vỡ ḷng. Cám ơn nó đă cho tôi bắt đầu cuộc sống và tham vọng văn chương.
4-1985
Tặng Kim Âu
Chính khí hạo nhiên! Tổ Quốc t́nh.
Nghĩa trung can đảm, cái thiên thanh.
Văn phong thảo phạt, quần hùng phục.
Sơn đỉnh vân phi, vạn lư tŕnh.
Thảo Đường Cư Sĩ.
MINH THỊ
Dân tộc Việt Nam không cần thắp đuốc đi t́m tự do, dân chủ, nhân quyền ở Washington, Moscow, Paris, London, Péking, Tokyo. Đó là con đường của bọn nô lệ vọng ngoại, làm nhục dân tộc, phản bội tổ quốc, đă đưa đến kết thúc đau thương vào ngày 30 – 4- 1975 và để lại một xă hội thảm hại, đói nghèo lạc hậu ở Việt Nam gần nửa thế kỷ nay..Đă đến lúc quốc dân Việt Nam phải dũng cảm, kiên quyết đứng lên dành lại quyền quyết định vận mạng của đất nước. Kim Âu
Email: kimau48@yahoo.com or kimau48@gmail.com. Cell: 404-593-4036. Facebook: Kim Âu
vCNBCvFoxvFoxAtlvOANvCBSvCNNvVTV
vWhiteHouse vNationalArchives vFedReBank
vFed RegistervCongr RecordvHistoryvCBO
vUS GovvCongRecordvC-SPANvCFRvRedState
vVideosLibraryvNationalPriProjectvVergevFee
vJudicialWatchvFRUSvWorldTribunevSlate
vConspiracyvGloPolicyvEnergyvCDPvArchive
vAkdartvInvestorsvDeepStatevScieceDirect
vRealClearPoliticsvZegnetvLawNewsvNYPost
vSourceIntelvIntelnewsvReutervAPvQZvNewAme
vGloSecvGloIntelvGloResearchvGloPolitics
vNatReviewv Hillv DaillyvStateNationvWND
vInfowar vTownHall vCommieblaster vExaminer
vMediaBFCheckvFactReportvPolitiFactvIDEAL
vMediaCheckvFactvSnopesvMediaMatters
vDiplomatvNews Link vNewsweekvSalon
vOpenSecretvSunlightvPol CritiquevEpochTim
vN.W.OrdervIlluminatti NewsvGlobalElite
vNewMaxvCNSvDailyStormvF.PolicyvWhale
vObservevAmerican ProgressvFaivCity
vGuardianvPolitical InsidervLawvMediavAbove
vSourWatchvWikileaksvFederalistvRamussen
vOnline BooksvBreibartvInterceiptvPRWatch
vAmFreePressvPoliticovAtlanticvPBSvWSWS
vN PublicRadiovForeignTradevBrookingsvWTimes
vFASvMilleniumvInvestorsvZeroHedge DailySign
vPropublicavInter InvestigatevIntelligent Media
vRussia NewsvTass DefensevRussia Militaty
vScien&TechvACLUvVeteranvGateway
vOpen CulturevSyndicatevCapitalvCommodity vCreatevResearchvXinHua
vNghiên Cứu QTvN.C.Biển ĐôngvTriết Chính Trị
vT.V.QG1vTV.QGvTV PGvBKVNvTVHoa Sen
vCa DaovHVCông DânvHVNGvDấuHiệuThờiĐại
vBảoTàngLSvNghiênCứuLS vNhân Quyền
vThời ĐạivVăn HiếnvSách HiếmvHợp Lưu
vSức KhỏevVaticanvCatholicvTS KhoaHọc
vKH.TVvĐại Kỷ NguyênvTinh HoavDanh Ngôn
vViễn ĐôngvNgười ViệtvViệt BáovQuán Văn
vTCCSvViệt ThứcvViệt ListvViệt MỹvXây Dựng
vPhi DũngvHoa Vô ƯuvChúngTavEurasia
vNVSeatlevCaliTodayvNVRvPhê B́nhvTrái Chiều
vViệt LuậnvNam ÚcvDĐNgười DânvViệt Học
vTiền PhongvXă LuậnvVTVvHTVvTrí Thức
vDân TrívTuổi TrẻvExpressvTấm Gương
vLao ĐộngvThanh NiênvTiền PhongvMTG
vEchovSài G̣nvLuật KhoavVăn Chương
vĐCSvBắc Bộ PhủvNg.TDũngvBa SàmvCafeVN