10 mối đe dọa của đế chế mới

 

 

 

Bruno Birolli, Ursula Gauthier, Vincent Jauvert

 

 

Giữa lúc đang bành trướng, nước Cộng ḥa Nhân dân chiếm lĩnh toàn bộ các thị trường, gom góp những nguồn dự trữ tài chính khổng lồ và tăng thêm chi phí quân sự; nhằm mục đích ǵ? 

 

1. Cái bẫy của di chuyển

 

Đă trở thành nhà máy của thế giới. Với những thành phố hoàn toàn được dành cho một hoạt động duy nhất - sản xuất tất ngắn, cravat, áo phông, đồ chơi& Nhờ có nguồn nhân công giá rẻ vô tận, Trung Quốc thực sự trở thành miền đất hứa cho các cuộc di chuyển. Trung Quốc có phải là nước chịu trách nhiệm về việc phi công nghiệp hóa không? Franậoise Lemoine, nhà kinh tế học thuộc Trung tâm Nghiên cứu về Triển vọng và Điều tra Quốc tế (Cepii), chuyên gia về Trung Quốc, nhắc lại: “Phong trào ở Pháp đă được khởi đầu từ rất lâu. Chẳng hạn trong ngành dệt, người lao động đă di sang các nước gần gũi về địa lư, ở Maghreb (Bắc Phi) hay Thổ Nhĩ Kỳ”. Tóm lại, chính những nước này đă trực tiếp cạnh tranh với Trung Quốc do việc chấm dứt cấp quota. Trái với Pháp, vẫn giữ hướng sản xuất sản phẩm hạng sang. Trong bao lâu nữa? Trong lúc này Trung Quốc vẫn chuyên sản xuất hàng loạt với giá trị gia tăng thấp. Và bản thân họ cũng bị cạnh tranh bởi các nước trở nên cạnh tranh hơn về mặt tiền lương: theo một nghiên cứu mới đây của văn pḥng Booz Allen Hamilton, 20% các xí nghiệp nghĩ đến việc chuyển sang các nước c̣n rẻ hơn như Việt Nam. Kết quả là: Trung Quốc t́m cách lên hạng bằng chất lượng. Nhưng họ phải đương đầu với cuộc cạnh tranh của một nước khổng lồ khác, Ấn Độ, nguồn cung ứng lớn các kỹ sư giá rẻ. 

 

2. Các sản phẩm nguy hiểm

 

Đó là mùa hè này. 20 triệu đồ chơi Fisher Price (tập đoàn Mattel) lại gặp rủi ro lớn: những “Polly Pocket” với những chiếc nam châm có nguy cơ “nuốt” những đứa trẻ, những đồ chơi Dora được phủ sơn độc có ch́, những đoàn tàu bằng gỗ tồi& 60 triệu chiếc can đựng thức ăn cho chó và mèo bị nhiễm khuẩn. Những tuưp thuốc đánh răng chứa chất độc chống đông máu. Năm 2007 là năm của mọi vụ tai tiếng đối với những sản phẩm có nhăn hiệu “made in China”, điều đă làm tổn thương nghiêm trọng đến ḷng tin của người tiêu dùng. Ở Mỹ, tâm lư tăng lên đến mức một hăng chế biến nông sản thậm chí đă quyết định đưa ra một nhăn hiệu “China Free” để làm yên ḷng các khách hàng của họ. Meglena Kuneva, thuộc Uỷ ban châu Âu, nói: “Đă có những vụ chết người ở Mỹ. May sao không phải ở châu Âu: chúng tôi đă thiết lập một hệ thống cảnh báo đối với những sản phẩm nguy hiểm và những sản phẩm của Trung Quốc là đối tượng phải cảnh giác đặc biệt”. Con số thông báo về những sản phẩm nguy hiểm, tăng từ 468 năm 2004 lên tới 1605 năm 2007, 60% trong số đó có xuất xứ từ Trung Quốc, đă chứng minh điều đó! Chính quyền Bắc Kinh hiểu rằng để chậm thêm sẽ nguy hại. V́ lẽ rằng người tiêu dùng Trung Quốc bắt đầu chống lại do vô số những vụ tai tiếng xảy ra trong những tháng qua. C̣n các biện pháp th́ sao? 80 nhà máy đáng ngờ đă bị đóng cửa. Và đầu đă rơi: Giám đốc Cơ quan An toàn Thực phẩm bị xử tử mùa Hè này. 

 

3. Những kẻ bị nhà máy đọa đày

 

Người ta gọi họ là “những kẻ bị lăng quên của phép màu Trung Quốc”: 200 triệu thanh niên di cư lao động khổ sai, đến từ những vùng nông thôn quá đông dân, làm ăn vất vả trong những nhà máy ở “miền đất hứa” Trung Quốc hay ở tận cùng những khu mỏ nguy hiểm nhất thế giới. Luc Richard khẳng định trong tác phẩm đầu tay Bắc Kinh 2008 (Nhà xuất bản Mille et Une Nuits) của ḿnh rằng: “Họ luôn bị coi như những ‘của bỏ đi’ của sự tăng trưởng, nhưng việc bóc lột họ trên thực tế là nền tảng của chính sự tăng trưởng này. Thực tế, chính ‘mồ hôi rẻ tiền’ của những người lao động trẻ cho phép đưa ra các mặt hàng giá rẻ mang nhăn hiệu ‘made in China’ tràn ra tất cả các thị trường trên thế giới. Những nữ công nhân vẫn c̣n ở tuổi thiếu niên, được đánh giá cao v́ dễ sai khiến và sức chịu đựng dẻo dai của các em, được trả công từ 30 đến 50 euro một tháng để làm việc 12 giờ mỗi ngày, không được bảo vệ đối với những sản phẩm hóa học mà các em làm bằng tay, cũng như những lạm dụng mà các em phải gánh chịu.” 

Việc kư một hợp đồng lao động là bắt buộc kể từ ngày 1/1/2008! Nhưng việc thông qua pháp chế này không hề làm cho mọi việc thay đổi: 80% số người lao động chưa bao giờ kư hợp đồng và luật của kẻ mạnh nhất luôn được chấp nhận. Những kẻ thuê nhân công lúc nào cũng có thể cho thôi việc, hầu như không bao giờ trả lương cho giờ làm thêm cũng như chi phí chữa bệnh trong trường hợp xảy ra tai nạn. Benoit Vermander nói rơ trong cuốn sách Trung Quốc nâu hay Trung Quốc xanh? (Presses de Sciences-Po) rằng: “Họ thường lợi dụng tính dễ bị tổn thương của những người di cư để giữ lại hàng tỷ nhân dân tệ (hàng triệu euro) tiền công không trả.” 

Mùa Hè năm ngoái, sự tăng lên đáng sợ của sự bóc lột này đă lộ ra với việc phát hiện ra hàng trăm trẻ em nô lệ làm việc trong những nhà máy gạch thuộc quyền sở hữu của các quan chức địa phương thuộc Đảng Cộng sản. Cũng vào thời điểm đó, một tổ chức phi chính phủ tiết lộ rằng những xí nghiệp sản xuất đồ dùng cho Đại hội Thể thao Olympic đă sử dụng lao động cưỡng bức đối với trẻ em. 

 

4. Một chủ nghĩa thực dân mới chăng?

 

Từ lâu đă là một nước láng giềng đáng lo ngại, chỉ chực đưa ra tranh căi về các đường biên giới của họ (với Nga hay Ấn Độ) và tranh giành các quần đảo và vùng biển rộng lớn với tất cả các nước ven biển (từ Nhật Bản tới Việt Nam, qua Philippines và Malaysia), Trung Quốc dường như đă thay đổi phong cách. Ngoại trừ vấn đề Đài Loan có thể gợi lên những động thái quân sự đáng sợ, nói chung họ đă chuyển đổi theo lô gích “quyền lực mềm”. Các quan lại cộng sản không chỉ nói đến thương mại, đầu tư, xuất nhập khẩu, những trao đổi “hai bên đều có lợi”. Không phải là Trung Quốc đang cần nguyên liệu cũng như các thị trường tiêu thụ hay sao? Liệu họ có thể xây dựng cơ sở hạ tầng một cách nhanh chóng và với giá không đắt, nếu không có đội ngũ công nhân, cán bộ kỹ thuật và kỹ sư kiên định với công việc và tiết kiệm không? Đối với các nước nhỏ trong và ngoài khu vực, Trung Quốc cho tất cả và cũng nhận được tất cả. 

Thể thức này gặp một thắng lợi thực sự, bắt đầu trước hết từ láng giềng. Các thương gia Trung Quốc đă đầu tư rộng răi vào những không gian quá thưa dân cư ở châu Á - Siberi, các nước cộng ḥa Trung Á& Họ trở thành những đối tác không thể thiếu ở Đông Dương. Từ vài năm nay, bộ máy kinh tế tuyệt vời lao vào cuộc chinh phục châu Phi. Năm 2007, Trung Quốc đă đoạt vị trí của Pháp, trở thành đối tác thương mại lớn thứ hai của Lục địa Đen. Đối với các tác giả cuốn Chinafrique sắp ấn hành của Nhà xuất bản Grasset, “ḥa b́nh giữa Trung Quốc và châu Phi” và “cú đại nhảy vọt của Trung Quốc ở châu Phi” ngay từ bây giờ đang được bắt đầu thực hiện với những kết quả tương đối tốt đẹp. Nhưng sự đột nhập này của Trung Quốc không từ bỏ những đường lối của quan hệ Pháp - châu Phi: ủng hộ các chế độ chuyên chế, bán vũ khí, tham nhũng, v.v& Đáng lo ngại hơn sự ủng hộ liên tục mà Bắc Kinh mang lại cho những nước chấp nhận có quan hệ đối tác với họ: Sudan, bất chấp nạn diệt chủng ở Darfour, Zimbabwe của Mugabe - cũng như chế độ của các tướng lĩnh Mianma - là những nước được nhiều nhất từ chính sách thương mại của Trung Quốc, chính sách không quan tâm đến những cẩn trọng về con người. 

 

5. Một chế độ quá tàn nhẫn

 

Trung Quốc siêu tư bản chủ nghĩa nhờ vào điều ǵ của đại bạo chúa đă lập nên chế độ? Federico Rampini trả lời: “Đảng, và nguyên tắc theo đó Đảng có thể tự dối ḿnh, nhưng duy nhất chỉ có Đảng mới có thể sửa chữa những sai lầm của ḿnh”. (H́nh bóng Mao, Robert-Laffont, 2008). Hậu quả: tất cả các quyền tự do (tôn giáo, dân sự, tư duy, ngôn luận, hội họp, v.v&) luôn có thể đảo ngược. Ngay khi phải đối mặt với một sự chống đối có tổ chức, các quan lại cộng sản đă làm như Mao: họ nghiêm trị. Theo Tổ chức Ân xá Quốc tế, năm 2007, đă có 470 vụ xử tử h́nh dựa vào tư liệu. Theo nhà Trung Quốc học Jean-Luc Domenach, con số thực đă lên tới 7.000 hay 8.000.

  

6. Các dân tộc thiểu số cùng cực

 

Tấn thảm kịch của Tây Tạng, bi kịch của những người Uyghur [Duy Ngô Nhĩ] ở Tân Cương, bi kịch - hỗn loạn nhưng không thể đảo ngược của những người dân Nội Mông - chứng tỏ bộ mặt “thực dân” của chế độ Trung Quốc. Tuy nhiên, Mao đă hứa hẹn với các dân tộc thiểu số việc thành lập một nhà nước liên bang dựa theo mô h́nh của các nước cộng ḥa Xô-viết. Nhưng với việc lên nắm quyền năm 1949, ông chỉ sáp nhập các vùng lănh thổ của họ - rộng hơn toàn bộ khu vực của người Hán (dân tộc chiếm ưu thế). Trở thành thiểu số ngay trên chính quê hương họ, các dân tộc thiểu số này không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc cấp tiến hóa. 

 

7. Chiến thuật về đồng Nhân dân Tệ

 

Và “đồng Nhân dân Tệ” có phải là “đường kiếm kín” của Trung Quốc không? Không thể chuyển đổi được, đồng Nhân dân Tệ trực tiếp sinh ra từ nền kinh tế cộng sản được quản lư, cho phép các nhà cầm quyền Trung Quốc điều chỉnh giá trị đồng tiền của họ để đưa những hàng hóa mang nhăn hiệu “made in China” vốn đă được ưu đăi bởi những chi phí nhân công thấp tràn ngập trên khắp hành tinh. Không thể tránh được. Nhờ có chiến lược “đồng Nhân dân Tệ thấp” này, số dư ngoại thương của Trung Quốc đă đạt tới 1.680 tỷ US$. Theo biệt ngữ tài chính, đó là một cái giỏ mà ngân hàng trung ương Trung Quốc cố gắng “làm vô sinh”: những “khoản có” (tài sản) khổng lồ bằng US$ được doanh nghiệp Trung Quốc cất giữ không được chuyển đổi sang đồng Nhân dân Tệ nhưng được chuyển thành những trái phiếu mà các ngân hàng địa phương được mời kư nhận. Điều đó nhằm tránh làm tăng quá đột ngột khối lượng tiền lớn và duy tŕ t́nh trạng lạm phát có xu hướng tăng lên. “Nạn nhân” chính của chính sách thắt chặt tiền tệ này tất nhiên là những đối tác thương mại chủ yếu của Trung Quốc đă từng mong thấy đồng Nhân dân Tệ được định giá cao để cân bằng lại những trao đổi của họ với người khổng lồ mới. Như vậy Mỹ và nhóm G7 không bao giờ bỏ lỡ cơ hội khuyến khích Bắc Kinh định giá lại đồng tiền của họ. Từ vài tuần nay đối mặt với những biến động tài chính thế giới, chính phủ Hồ Cẩm Đào đă nhượng bộ: từ nay, một US$ có giá trị bằng 7 Nhân dân Tệ, một mức lịch sử. 

 

8. Quỹ không đáy

 

Trung Quốc mua hàng. Sau khi đă cuỗm 1,3% của Total, gom góp một cách kín đáo từ tháng 11/2007, một quỹ mới của nhà nước Trung Quốc vừa nhập vào vốn của BP (1%). Nhưng để h́nh dung ra một cơn sóng thần Trung Quốc cuốn theo trên đường đi của nó những công ty đa quốc gia nước ngoài, các nhà phân tích c̣n rất thận trọng. Hoạt động tài chính chủ yếu của Trung Quốc tập trung vào một lĩnh vực: nguyên liệu, đặc biệt là dầu lửa. Trên thực tế, Trung Quốc cũng gặp t́nh h́nh giống như Pháp và Italia thời hậu chiến: vàng đen rơi vào tay các sĩ quan Anglo-Saxon. Để bảo đảm sự độc lập về năng lượng của ḿnh, Trung Quốc đă phản ứng giống như Paris khi thành lập Elf hay Roma với Eni, thậm chí như Tokyo với việc thành lập những công ty liên doanh với sự tham gia của Nhật Bản&

 

Nhưng cuộc tấn công này đă được phân nhỏ. Bắc Kinh kiểm soát một quỹ cao nhất: China Investment Corp. (CIC), được trang bị 200 tỷ US$ vay từ dự trữ hối đoái của nước này (1.600 tỷ US$!). Lẽ ra phải giữ tài sản này dưới dạng trái phiếu Kho bạc Mỹ, CIC lại đi t́m những nguồn đầu tư sinh lợi hơn. Tuy nhiên, các giao dịch đầu tiên này c̣n lâu mới được xác nhận. Tháng 5/2007, CIC đă đầu tư 3 tỷ US$ vào quỹ Blackstone của Mỹ. 9 tháng sau, số tiền này đă “tan ra như tuyết dưới ánh nắng mặt trời” (-40%) do sự sụp đổ của Wall Street. Nhưng thất bại này có lợi cho Safe, một biểu lộ khác của chính phủ Trung Quốc. Được thành lập cách đây khoảng ba chục năm để mua trái phiếu Kho bạc Mỹ, công ty này được sáp nhập ở Hongkong đang mơ ước “tự lực cánh sinh”. Chính họ vừa mới ghi điểm bằng cách phô ra tấm vé tham gia góp vốn vào hăng Total và BP.

 

 

9. Một người khổng lồ được siêu trang bị

 

Khi gợi lên tham vọng đối với đất nước họ, các nhà lănh đạo Trung Quốc muốn nói đến một “sự tăng lên về sức mạnh v́ mục đích ḥa b́nh”. V́ ḥa b́nh ư? Tại Washington, Tokyo và ở khắp nơi trên thế giới, người ta tự hỏi về những mục đích thực sự của đế chế Trung Quốc. Ở Lầu Năm góc, người ta đặt câu hỏi tại sao ngân sách quốc pḥng Trung Quốc phát triển gần 20% trong tất cả các năm kể từ 15 năm nay? Tại sao lại cần thiết duy tŕ một lực lượng quân đội gồm 2,5 triệu quân, quân đội lớn nhất thế giới và từ xa? Tại sao lại tập trung 1.000 tên lửa tầm ngắn và tầm trung và gần 500 máy bay ném bom suốt dọc bờ biển đối diện với đảo Đài Loan? Toàn bộ điều đó có thực sự là v́ mục đích ḥa b́nh hay không?

 

Người Trung Quốc khẳng định rằng đó chỉ là một sự điều chỉnh cho đúng mức độ v́ công tác pḥng thủ của họ có quá nhiều lạc hậu về công nghệ trong khi Mỹ và các cường quốc lớn khác luôn đổi mới thiết bị quân sự của họ. Và rằng đất nước họ có hàng chục ngh́n kilômét đường biên giới phải bảo vệ và ngân sách quốc pḥng của Mỹ cao hơn gần gấp 10 lần ngân sách của họ.

 

Dù sao, người Mỹ cũng cho rằng Trung Quốc đă thay thế Nga và nước này sắp trở thành đối thủ chiến lược chính của họ, thậm chí trở thành kẻ thù quân sự của họ. Ngoài ra, Lầu Năm góc cam đoan, không phải ngẫu nhiên ngân sách quốc pḥng Trung Quốc bằng với ngân sách của Nhật Bản, Hàn Quốc và... Nga. Cũng cần phải tính đến mạng lưới gián điệp rộng lớn của Bắc Kinh, Guoanbu [Bộ An ninh Quốc gia Trung Quốc]. Về vấn đề này, chuyên gia nổi tiếng người Pháp, Roger Faligot, đă viết trong cuốn sách (Nhà xuất bản Nouveau Monde) mới ấn hành rằng: “Vào đầu thế kỷ 21, các cơ quan đặc biệt của Trung Quốc đă trở thành những cơ quan quan trọng nhất trên thế giới.” Và ông nói rơ rằng: “Cay đắng thay, mạng lưới Guoanbu cũng sắp nổi tiếng như KGB. C̣n phải xem liệu cuộc chạm trán bao lần được báo trước có giống với cuộc Chiến tranh Lạnh hay sẽ trở thành một cuộc xung đột nóng hơn&”

 

 

10. Hiểm họa về môi trường

 

Nữ quán quân quần vọt Justine Henin hay vận động viên đua xe đạp Hailé Gebreselassié dự định tuyên bố bỏ cuộc ở Đại hội Thể thao Olympic v́ “những lư do vệ sinh”. Những người này đă quyết định rút sang Singapore hay Hàn Quốc, chỉ cách Bắc Kinh vài giờ bay, để luyện tập. Dù thế nào đi nữa, những người khác cũng muốn càng ít lưu lại ở Bắc Kinh càng tốt hoặc chí ít với một chiếc mặt nạ bảo vệ đặc biệt. Đó phải chăng là một chứng bệnh cuồng ám? Ở Bắc Kinh, một trong những thủ đô bị ô nhiễm nhất trên thế giới, bầu trời sẫm lại bởi những lớp sương mù dày đặc hiếm khi nh́n thấy mặt trời. 

Lo lắng về h́nh ảnh của ḿnh, chính phủ thử đưa ra một kế hoạch chống ô nhiễm khẩn cấp đề chuẩn bị cho Đại hội Thể thao Olympic, với việc đóng cửa tạm thời các nhà máy thép và những nhà máy ô nhiễm nhất trong khu vực. Chỉ để biến thành phố thành một nơi dễ thở hơn một chút trong vài tuần lễ. 

Trung Quốc có phải là một cơn ác mộng về môi trường sinh thái? Những con số khiến người ta lo sợ. Theo một nghiên cứu mới đây của Ngân hàng Thế giới, được Bắc Kinh kiểm duyệt, mỗi năm có 750.000 người chết, nguyên nhân trực tiếp là do ô nhiễm. Một phần ba các ḍng sông chứa đầy các chất gây ô nhiễm đến mức nước không thể sử dụng để tưới tiêu được nữa. 300 triệu người Trung Quốc uống nước bị ô nhiễm, trong số đó có 190 triệu người mắc bệnh mỗi năm. Năm 2009, tức là 10 năm trước điều các chuyên gia đă dự kiến, Trung Quốc sẽ trở thành máy phát C02 lớn nhất thế giới, tranh vị trí hàng đầu của Mỹ. Trong số 30 thành phố bị ô nhiễm nhất trên hành tinh có 20 thành phố ở Trung Quốc. David Dollar thuộc Ngân hàng Thế giới cho rằng: “Trong tất cả những vấn đề của Trung Quốc th́ ô nhiễm là vấn đề khẩn cấp nhất”. Một t́nh trạng đáng báo động ảnh hưởng trực tiếp tới nền kinh tế: ô nhiễm có thể làm cho nước này phải trả giá từ 6 đến 10 điểm của GDP. Chính phủ lo lắng điều ǵ khi chính họ đă biến môi trường trở thành một trong những đề tài muôn thuở. Nhà kinh tế học Francoise Lemoine nói rằng: “Có nhận thức ở cấp cao. Nhưng thật là phức tạp khi đưa điều đó tới các cấp chính quyền địa phương”. 

 

Nguồn: Bản tiếng Pháp “Les dix menaces du nouvel empire” đăng trên Le Nouvel Observateur  2268, du 24 au 30 avril, 2008.

 

 

 

Giấc mơ lănh tụ (1)

Giấc mơ lănh tụ (2)

Giấc mơ lănh tụ (3)

Giấc mơ lănh tụ (4)

Giấc mơ lănh tụ (5)

Giấc mơ lănh tụ (6)

Giấc mơ lănh tụ (7)

Giấc mơ lănh tụ (8)

Giấc mơ lănh tụ (9)

Giấc mơ lănh tụ (10)

Giấc mơ lănh tụ (11)

Giấc mơ lănh tụ (12)

Giấc mơ lănh tụ (13)

Giấc mơ lănh tụ (14)